Ấu trùng Trichuris trichiura (giun tóc) trong mẫu bệnh phẩm dưới kính hiển vi. Loài ký sinh trùng mới được cho là có họ hàng với giun tóc. (Nguồn: Chụp lại từ YouTube)
Một loài ký sinh trùng mới được phát hiện ở người đã khiến giới khoa học ngỡ ngàng vì chúng có thể chống lại các loại thuốc điều trị ký sinh trùng thông thường, kể cả ivermectin. Loài ký sinh trùng này được đặt tên là Trichuris incognita.
Theo Cơ quan Kiểm soát và Phòng bệnh Hoa Kỳ (CDC), loài này thuộc loại giun tròn (roundworm, hay còn gọi là lãi tròn) ký sinh trong đường ruột, có họ hàng gần với giun tóc Trichuris trichiura, hiện đang lây nhiễm từ 429 triệu đến 508 triệu người trên toàn thế giới. Tuy nhiên, loài ký sinh trùng mới này hiện chỉ được tìm thấy tại Tây Phi, cụ thể là ở Bờ Biển Ngà (Côte d’Ivoire).
Giáo sư John Gilleard, giáo sư về ký sinh trùng và Phó Trưởng khoa Nghiên cứu về Thú y của Đại học Calgary, cho biết: “Loại nhiễm trùng này thường không gây tử vong, nhưng nếu nhiễm nặng có thể dẫn đến các bệnh nguy hiểm, đặc biệt là ở trẻ nhỏ.”
Loài ký sinh trùng này được phát hiện trong một nghiên cứu sâu rộng về tình trạng kháng thuốc điều trị ký sinh trùng ở Tây Phi, tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của ivermectin và albendazole – hai loại thuốc điều trị ký sinh trùng được Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO) khuyến nghị sử dụng.
Abhinaya Venkatesan, tác giả của nghiên cứu và đang thực hiện luận án tiến sĩ tại Đại học Calgary, giải thích: “Chúng tôi nhận thấy có điều bất thường, vì sự kết hợp thuốc này không mang lại hiệu quả như mong đợi trong một thử nghiệm lâm sàng tại một quốc gia so với các quốc gia khác.”
“Kết quả phân tích di truyền chỉ ra rằng ký sinh trùng từ Bờ Biển Ngà là một loài hoàn toàn khác so với những loài được tìm thấy tại các địa điểm nghiên cứu khác,” Venkatesan giải thích. “Đây thực sự là một loài mới và có họ hàng gần với ký sinh trùng ở heo hơn là những loài ký sinh thường gặp ở người.”
Kết quả nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Emerging Infectious Diseases (số tháng 1 năm 2025) ngày 18 tháng 12 năm 2024.
Trichuris incognita là gì?
Hiện tại, hiểu biết về loài ký sinh trùng mới này vẫn còn rất ít ỏi. Gilleard cho biết: “Cho đến nay, chúng tôi chưa tìm thấy sự khác biệt đáng kể nào về sinh học hay lâm sàng giữa T. incognita và loài giun tócT. trichiura ở người, ngoại trừ phản ứng của chúng với thuốc. Dựa trên hiểu biết hiện tại, các triệu chứng mà T. incognita gây ra có lẽ sẽ giống với các triệu chứng do giun tóc thông thường ở người, Trichuris trichiura.”
Theo CDC, nhiễm T. trichiura, hay gọi là bệnh giun tóc (trichuriasis), thường không có triệu chứng rõ ràng; nhưng trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể bị đau bụng, tiêu chảy (diarrhea), sa trực tràng (rectal prolapse) và ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ em.
Cơ chế lây nhiễm của ký sinh trùng này cũng tương tự như các loài khác. Trứng của ký sinh trùng được thải ra ngoài qua phân của bệnh nhân. Nếu bệnh nhân đại tiện không đúng nơi quy định hoặc sử dụng nhà vệ sinh không đảm bảo vệ sinh, trứng ký sinh trùng có thể nhiễm vào đất hoặc nước. Khi đất bị nhiễm bẩn, người khác có thể nhiễm bệnh nếu tiêu thụ thực phẩm hoặc nước lấy từ khu vực đó.
Khi xâm nhập vào cơ thể người, trứng sẽ nở trong ruột non, giải phóng ấu trùng. Các ấu trùng này lớn dần và phát triển thành giun trưởng thành trong ruột già. Giun trưởng thành dài khoảng 4 cm, sống trong ruột khoảng một năm; mỗi ngày, giun cái có thể đẻ tới 20,000 trứng.
Tại sao Trichuris incognita không được phát hiện sớm hơn?
Mặc dù bệnh giun tóc là một căn bệnh phổ biến, và được WHO công nhận là một trong những bệnh nhiệt đới nghiêm trọng nhưng ít được quan tâm. Gilleard giải thích: “Một trong những lý do chính là các phương pháp chẩn bệnh hiện nay vẫn chủ yếu dựa trên việc quan sát mẫu phân qua kính hiển vi để nhận biết các loại trứng ký sinh điển hình, thay vì sử dụng xét nghiệm phân tử để có thể xác định chính xác từng loài.”
Vì vậy, chúng ta vẫn chưa biết T. incognita thực sự phổ biến đến mức nào trên toàn thế giới. Tuy nhiên, Giáo sư Gilleard tin rằng “rất có thể loài này đã xuất hiện tại các khu vực khác ở Tây Phi.”
Vấn đề kháng thuốc và những câu hỏi còn bỏ ngỏ
Hiện tại, chúng ta vẫn chưa biết nguyên nhân tại sao loài ký sinh trùng mới này có thể chống lại các loại thuốc điều trị ký sinh trùng thông thường.
Gilleard cho biết: “Các loài ký sinh khác nhau phản ứng với thuốc theo những cách khác nhau, vì nhiều lý do sinh học phức tạp.” Có thể loài này đã tồn tại từ trước nhưng bị bỏ sót, hoặc đây là một loài mới tiến hóa sau khi tiếp xúc với thuốc. Và kháng thuốc có lẽ đã mang lại lợi thế sống sót cho T. incognita so với T. trichiura. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng cần có thêm nghiên cứu để xác định điều này.
Trichuris incognita có gây nguy hiểm cho người dân Hoa Kỳ?
Giáo sư Gilleard nhận định: “Tôi không nghĩ loài ký sinh này sẽ xuất hiện ở Hoa Kỳ. Căn bệnh này thường xuất hiện ở những khu vực nghèo khó, bởi những nơi này có hệ thống y tế công cộng yếu kém và vệ sinh không tốt.” Dù T. trichiura có xuất hiện tại một vài bang miền Nam, nhưng tỷ lệ mắc bệnh ở Hoa Kỳ vẫn thấp hơn rất nhiều so với các quốc gia khác.
Phát hiện này tuy không trực tiếp đe dọa Hoa Kỳ, Gilleard lưu ý rằng đây là một minh chứng rõ ràng về sự tiến hóa không ngừng của các bệnh truyền nhiễm, và cần có các chương trình giám sát liên tục trong lĩnh vực y tế.
Nguồn: “Never-before-seen parasite is resistant to ivermectin” được đăng trên trang Livescience.com.
Gửi ý kiến của bạn
