Phát hiện mới từ Hố Xanh Lớn không chỉ là một câu chuyện về quá khứ từ lòng biển sâu, mà còn là một lời cảnh báo khẩn thiết về tình hình khí hậu mà chúng ta đang và sẽ đối mặt. (Nguồn: Chụp lại từ YouTube)
Ẩn sâu dưới làn nước xanh thẳm của Hố Xanh Lớn (Great Blue Hole) nổi tiếng ở Belize, các khoa học gia vừa tìm thấy những bằng chứng chỉ ra một khuynh hướng khí hậu đáng lo ngại: các cơn bão nhiệt đới tại vùng Caribbean đang ngày một nhiều hơn, thường xuyên hơn và dự kiến sẽ còn gia tăng mạnh mẽ trong những thập niên tới.
Các nhà nghiên cứu đã tiến hành khoan và thu thập một lõi trầm tích từ đáy Hố Xanh Lớn – một hố sụt nằm cách bờ biển Belize khoảng 80 km (50 dặm). Sau khi phân tích lõi trầm tích này, họ nhận ra rằng tần suất các trận bão trong khu vực đã gia tăng đều đặn trong suốt 5,700 năm qua. Kết quả này được công bố trong một nghiên cứu đăng ngày 14 tháng 3 trên tạp chí Geology.
Dominik Schmitt, tác giả chính của nghiên cứu và là nhà nghiên cứu thuộc Biosedimentology Research Group tại Đại học Goethe Frankfurt, cho biết: “Một trong những phát hiện quan trọng nhất của chúng tôi chính là việc tần suất bão trong khu vực đã tăng liên tục kể từ 5,700 năm trước. Đáng chú ý, số lần bão đổ bộ vào khu vực nghiên cứu trong hai thập niên gần đây lại cao hơn rất nhiều so với cả sáu thiên niên kỷ trước đó – một minh chứng rõ ràng cho thấy ảnh hưởng của hiện tượng Địa cầu ấm lên trong thời hiện đại.”
Giải mã thông điệp từ đáy biển sâu
Bão nhiệt đới là những hệ thống áp suất thấp mạnh mẽ, có dạng xoáy tròn, hình thành trên các vùng biển ấm. Chúng đóng vai trò như “bộ máy điều hòa nhiệt độ” tự nhiên của đại dương, chuyển tải nhiệt lượng từ mặt nước lên tầng khí quyển phía trên. Tuy nhiên, những cơn bão này cũng là một trong những hiện tượng thời tiết nguy hiểm nhất, có thể gây ra gió dữ dội, mưa lớn và hiện tượng triều cường, gây thiệt hại nặng nề cho các khu vực ven biển.
Để có thể nhìn lại lịch sử của những cơn bão trong hàng ngàn năm qua, nhóm nghiên cứu đã tìm đến Hố Xanh Lớn, một hố sụt ngầm dưới biển, sâu tới 125 mét (410 feet), hình thành cách đây khoảng 10,000 năm khi mực nước biển dâng cao vào cuối thời kỳ băng hà. Từ đáy hố, họ lấy được một lõi trầm tích dài 30 mét (98 feet) – đây được xem là chuỗi dữ liệu liên tục dài nhất về lịch sử bão nhiệt đới tại khu vực này.
Nhóm nghiên cứu đã tỉ mỉ kiểm tra từng lớp trầm tích trong lõi. Thông thường, mỗi năm sẽ có hai lớp trầm tích được hình thành trong điều kiện thời tiết bình thường. Dựa vào đó, họ có thể đếm ngược thời gian, tương tự như cách chúng ta xác định tuổi của cây qua các vòng gỗ. Khi một lớp trầm tích khác biệt, mang dấu ấn của một sự kiện thời tiết dữ dội (như một cơn bão lớn khuấy động đáy biển) xuất hiện xen kẽ, nhóm nghiên cứu có thể xác định chính xác thời điểm cơn bão đó xảy ra. Phương pháp này cho phép họ dựng lại bức tranh tần suất bão trong suốt 5,700 năm qua.
Kết quả phân tích không chỉ xác nhận rằng bão nhiệt đới ngày càng thường xuyên hơn trong 5,700 năm qua, mà còn chỉ ra một sự gia tăng tần suất đặc biệt rõ rệt kể từ khi cuộc Cách mạng Công nghiệp bùng nổ và con người bắt đầu đốt nhiên liệu hóa thạch trên quy mô lớn.
Schmitt cho biết: “Trong suốt sáu thiên niên kỷ đã qua, trung bình mỗi thế kỷ, khu vực Hố Xanh Lớn hứng chịu từ bốn đến mười sáu cơn bão nhiệt đới hoặc bão cuồng phong (hurricane). Nhưng chỉ riêng trong vòng 20 năm trở lại đây, đã có tới 9 cơn bão đi qua vùng này.”
Vậy điều gì đã thúc đẩy khuynh hướng gia tăng đáng lo ngại này? Các nhà nghiên cứu chỉ ra hai yếu tố chính.
Thứ nhất, sự gia tăng tần suất bão trong hàng ngàn năm qua phần lớn có thể liên quan đến sự dịch chuyển từ từ về phía nam của một vành đai khí tượng quan trọng, gọi là Vùng Hội Tụ Liên Chí Tuyến (Intertropical Convergence Zone, ITCZ). ITCZ là khu vực gần xích đạo, nơi các luồng gió mậu dịch (trade winds) từ hai bán cầu gặp nhau, tạo nên vùng áp suất thấp, có độ ẩm cao và rất dễ phát sinh giông bão.
Điều quan trọng là rìa phía bắc của ITCZ chính là Vùng Phát triển Bão chính (Hurricane Main Development Region, MDR) của Đại Tây Dương – nơi hình thành hầu hết các cơn bão nhiệt đới trong khu vực.
Thông thường, vị trí của ITCZ thay đổi theo mùa, dịch chuyển lên phía bắc vào mùa hè và xuống phía nam vào mùa đông do sự thay đổi nhiệt độ bề mặt đại dương theo mùa. Tuy nhiên, ngoài sự di chuyển theo mùa ấy, các nhà nghiên cứu phát hiện rằng trong vài ngàn năm trở lại đây, ITCZ còn có khuynh hướng trôi dần về phía nam một cách ổn định.
Schmitt giải thích: “Rất có thể chính sự dịch chuyển này đã khiến khu vực ITCZ ở Đại Tây Dương cũng bị đẩy lệch về phía nam. Đồng thời, nó cũng làm thay đổi quỹ đạo di chuyển chính của các cơn bão, vốn trước kia thường đi qua những vùng vĩ độ cao hơn – nay đã dịch chuyển xuống các khu vực có vĩ độ thấp hơn.”
Thứ hai, và có lẽ là yếu tố quyết định sự gia tăng bất ngờ gần đây, chính là biến đổi khí hậu do các hoạt động của con người. Nghiên cứu chỉ ra rằng, việc nhiệt độ bề mặt nước biển tăng lên do phát thải khí nhà kính chính là thủ phạm tiềm tàng đằng sau sự bùng nổ số lượng bão nhiệt đới trong những thập niên gần đây. Và tình hình này được dự báo sẽ còn tiếp diễn, thậm chí tồi tệ hơn.
Schmitt cảnh báo: “Chín lớp trầm tích ghi dấu các cơn bão hiện đại chỉ trong vòng 20 năm qua cho thấy các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt tại khu vực này sẽ xuất hiện thường xuyên hơn rất nhiều trong thế kỷ 21.”
Viễn cảnh tương lai: Một kỷ nguyên bão tố?
Theo dự đoán của nhóm nghiên cứu, Caribbean có thể phải đối mặt với tới 45 cơn bão nhiệt đới và bão cuồng phong từ nay cho đến cuối năm 2100.
Schmitt nhấn mạnh: “Con số này vượt xa bất kỳ mức nào từng xảy ra trong suốt 5,700 năm qua. Và điều đáng nói là, nguyên nhân không nằm ở những biến đổi tự nhiên của khí hậu hay bức xạ mặt trời, mà là do hiện tượng Địa cầu ấm lên trong thời kỳ Công nghiệp. Quá trình này đi kèm với nhiệt độ mặt biển tăng nhanh và sự gia tăng cường độ của hiện tượng La Niña trên toàn cầu. Tất cả những yếu tố đó đã và đang tạo ra điều kiện lý tưởng cho sự hình thành và tăng cường nhanh chóng của các cơn bão nhiệt đới.”
Nguồn: “Scientists drilled into Belize's Great Blue Hole and discovered a worrying trend” được đăng trên trang Livescience.com.
Gửi ý kiến của bạn
