Hôm nay,  

Thế Hệ Trẻ Đang Đối Mặt Với Cuộc Khủng Hoảng Sức Khỏe Chưa Từng Có

13/06/202500:00:00(Xem: 575)

khung hoang suc khoe
Thế hệ trẻ ngày nay là nạn nhân đầu tiên của một thế giới vừa ấm lên, vừa hỗn loạn và đầy những bất an tinh thần. Sức khỏe giới trẻ không chỉ là vấn đề cá nhân mà là dấu hiệu của một thế giới đang mất cân bằng. Nếu không kịp thời điều chỉnh, hậu quả sẽ ảnh hưởng sâu rộng đến toàn xã hội. (Nguồn: pixabay.com)

Tuổi vị thành niên vốn đã là giai đoạn không dễ dàng, nhưng thanh thiếu niên ngày nay lại đang gặp phải những rắc rối về sức khỏe mà chưa thế hệ nào từng trải qua.
 
Theo một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Y khoa The Lancet, hơn một tỷ người trong độ tuổi từ 10 đến 24 (tương đương ít nhất một nửa tổng số thanh thiếu niên trên toàn thế giới) có nguy cơ gặp hậu quả sức khỏe nghiêm trọng vào năm 2030. Béo phì tăng nhanh, các vấn đề về tâm thần ngày càng trầm trọng, công nghệ kỹ thuật số xâm nhập sâu vào đời sống, biến đổi khí hậu – tất cả đang cùng tạo thành một cuộc khủng hoảng sức khỏe đối với giới trẻ.
 
Giáo sư Sarah Baird, chuyên gia về y tế toàn cầu và kinh tế học tại Đại học George Washington, đồng thời là đồng chủ tịch Lancet Commission, chia sẻ: “Ngay cả tôi cũng sững sờ khi nhìn vào những con số và các dự báo. Chúng ta đã rơi vào tình trạng khủng hoảng sức khỏe ở giới trẻ, và tình hình này chắc chắn sẽ càng trầm trọng hơn trong tương lai.
 
Lancet Commission là những nhóm nghiên cứu độc lập được thành lập bởi tạp chí The Lancet, để nghiên cứu sâu vào các vấn đề sức khỏe cụ thể và đưa ra khuyến nghị chính sách phù hợp. Bản phúc trình mới được biên soạn bởi 44 chuyên gia, trong đó có 10 người thuộc Youth Commissioners. Họ đã phân tích khoảng 550 bài nghiên cứu được bình duyệt từ năm 2021 đến nay. Đây là phần tiếp theo của bản phúc trình đầu tiên về cuộc sống vui khỏe của lứa tuổi vị thành niên hồi năm 2016.
 
Thực tế cuộc sống của thanh thiếu niên ngày nay khác biệt một trời một vực so với cách đây một thập niên,” Baird cho biết. “Giữa hàng loạt áp lực cạnh tranh về ngân sách, sự quan tâm và ưu tiên chính sách, nhóm tuổi này một lần nữa bị gạt sang một bên. Đã đến lúc chúng ta cần nhắc nhở xã hội về tầm quan trọng của người trẻ, và rằng việc phớt lờ họ trong giai đoạn đầy biến động này có thể dẫn đến những hậu quả khó lường.
 
Dù bản phúc trình cũng ghi nhận một số tín hiệu tích cực (như tỷ lệ hút thuốc và uống rượu đang giảm, cơ hội học hành được cải thiện rõ, đặc biệt là đối với nữ sinh), nhưng nhìn chung, tình trạng sức khỏe của giới trẻ đang đứng trước “ngưỡng nguy hiểm” trong một thế giới đầy bất định và thay đổi nhanh chóng. Sau đây là những vấn đề cấp bách nhất.
 
Biến đổi khí hậu và những hậu quả khó lường
 
Thế hệ trẻ ngày nay sẽ là những người đầu tiên trong lịch sử nhân loại phải sống trọn cả cuộc đời với biến đổi khí hậu. Theo dự báo, đến năm 2100, khoảng 1.8 tỷ thanh thiếu niên trên khắp thế giới sẽ phải sống trong môi trường có nhiệt độ trung bình cao hơn khoảng 2.8°C (khoảng 5°F) so với trước thời kỳ công nghiệp hóa.
 
Sự thay đổi này sẽ kéo theo hàng loạt hậu quả nghiêm trọng như: thời tiết khắc nghiệt hơn, thiếu hụt lương thực, suy giảm đa dạng sinh học, xã hội bất ổn hơn, và gia tăng các bệnh liên quan đến nắng nóng.
 
Baird cho biết: “Tôi nghĩ chúng ta chưa thực sự hiểu được việc sống trong một thế giới nóng hơn sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng như thế nào đến sức khỏe và hạnh phúc của đời người. Giới trẻ còn một chặng đường dài phía trước, và nếu chúng ta không nghiêm túc đầu tư cho tương lai ngay bây giờ, họ sẽ là những người mất mát nhiều nhất. Điều đáng buồn là quyền quyết định lại không nằm trong tay họ.
 
Thế hệ kỹ thuật số: lợi và hại
 
Theo phúc trình, thanh thiếu niên hiện nay là “thế hệ đầu tiên trên toàn thế giới lớn lên trong kỷ nguyên kỹ thuật số.” Khác với các thế hệ trước, họ tiếp xúc với công nghệ từ thuở nhỏ và sử dụng các thiết bị và Internet hàng ngày, tự nhiên và thành thạo.
 
Trên toàn thế giới, 79% người từ 15 đến 24 tuổi có thể sử dụng Internet, và ở các quốc gia có thu nhập cao, tỷ lệ này lên tới 95%.
 
Công nghệ kỹ thuật số là một cánh cửa lớn mở ra cơ hội phát triển. Tuy nhiên, đi cùng với đó là nguy cơ “lạc lối trong mê trận thông tin sai lạc,” bị bắt nạt trên mạng, hay phải tiếp xúc với các nội dung gây phiền hà, khó chịu. Ngoài ra, việc dùng thiết bị quá nhiều cũng khiến các bạn trẻ ít giao tiếp ngoài đời hơn và ít vận động hơn, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.
 
Phúc trình đặc biệt lưu ý rằng các tác động của công nghệ sẽ càng trở nên phức tạp hơn khi trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển. Đây là một vấn đề phức tạp và không thể có một giải pháp duy nhất phù hợp cho tất cả. Do đó, phúc trình đề ra nhiều cách khác nhau để ứng phó ở mọi cấp độ: từ cá nhân, gia đình, nhà trường cho đến chính sách.
 
Baird giải thích: “Có rất nhiều ý kiến gay gắt xoay quanh mạng xã hội và việc sử dụng công nghệ. Nhưng tôi nghĩ vấn đề này cần được nhìn nhận một cách sâu sắc và linh hoạt hơn. Gia đình, nhà trường và bản thân giới trẻ đều cần phải cùng tham gia. Chúng ta cần sự góp sức của những người có hiểu biết cùng với sự thay đổi chính sách kịp thời để giới trẻ không bị ảnh hưởng tiêu cực.
 
Béo phì gia tăng ở mọi nơi
 
Tình trạng thừa cân và béo phì ở thanh thiếu niên đang lan rộng nhanh chóng trên toàn thế giới. Từ năm 1990 đến nay, tỷ lệ béo phì ở thanh thiếu niên đã tăng gấp tám lần ở một số khu vực tại Phi Châu và Á Châu. Phúc trình dự báo đến năm 2030, khoảng 464 triệu thanh thiếu niên trên toàn cầu sẽ bị thừa cân hoặc béo phì, tăng 143 triệu người so với năm 2015. Điều này sẽ khiến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2 và các bệnh tim mạch ngày càng tăng cao.
 
Tại sao lại như vậy? Vì các loại đồ ăn nhanh không tốt cho sức khỏe lại rẻ hơn và dễ mua hơn thực phẩm lành mạnh, bổ dưỡng. Những loại đồ uống nhiều đường như nước ngọt, nước tăng lực là nguyên nhân hàng đầu khiến thanh thiếu niên ngày càng khó kiểm soát cân nặng. Mức tiêu thụ các sản phẩm này đã tăng mạnh ở hầu hết các khu vực, trừ các nước giàu và một số vùng thuộc Châu Mỹ Latin và Caribê. Hiện tại, hơn phân nửa giới trẻ trên thế giới uống ít nhất một loại đồ uống có đường mỗi ngày.
 
Ngoài ra, các bạn trẻ cũng ngày càng ít vận động vì dán mắt vào màn hình cả ngày, chưa kể thời tiết xấu và ô nhiễm không khí khiến họ khó ra ngoài tập thể dục hay chơi thể thao.
 
Để giải quyết vấn đề này, phúc trình khuyến nghị áp dụng các chính sách đánh thuế đối với sản phẩm có hàm lượng đường cao và tăng cường đầu tư cho hoạt động thể chất trong giới trẻ, đặc biệt ở những khu vực còn thiếu điều kiện.
 
Khủng hoảng sức khỏe tâm thần
 
Một trong những dự báo nghiệt ngã nhất trong phúc trình là: đến năm 2030, nhân loại sẽ mất tổng cộng 42 triệu năm sống vui khỏe do các bệnh tâm thần hoặc tự tử – tăng 2 triệu năm so với năm 2015.
 
Trong tất cả các nguyên nhân tác động đến sức khỏe giới trẻ trên toàn thế giới, thì vấn đề tâm thần đang là nguyên nhân hàng đầu.
 
Những dữ liệu này cho thấy rõ mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng tinh thần đang âm ỉ lan rộng trong thanh thiếu niên. Đây là hậu quả của nhiều yếu tố, như công nghệ kỹ thuật số, khí hậu, và các cú sốc gần đây như đại dịch COVID-19.
 
Baird nói: “Hãy thử nghĩ đến những xáo trộn to lớn xảy ra đúng lúc các em đang trong giai đoạn định hình bản thân. Học hành bị gián đoạn, các mối quan hệ xã hội bị cắt đứt, lại thêm hàng loạt biến động kinh tế. Có thể nói, nhiều em đang trưởng thành giữa một thế giới không được an toàn và chất chứa nhiều lo âu.
 
Theo phúc trình, cần tăng cường các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần cho thanh thiếu niên, đồng thời khuyến khích cộng đồng cùng chung tay tháo gỡ những bất ổn đang đè nặng lên đời sống tinh thần của các em.
 
Còn có thể cứu vãn?
 
Aoife Doyle, giảng sư dịch tễ học chuyên về sức khỏe thanh thiếu niên tại London School of Hygiene and Tropical Medicine, cho rằng sức khỏe và đời sống tinh thần của giới trẻ hiện đang ở lằn ranh rất mong manh.
 
Bà cho biết: “Phúc trình của Lancet cung cấp những dữ liệu rõ ràng cho thấy, thứ nhất, mức đầu tư dành cho sức khỏe thanh thiếu niên hiện nay vẫn còn quá thấp; thứ hai, các khoản đầu tư hiện tại không phù hợp với thực tế gánh nặng bệnh tật ở nhóm tuổi này. Đây là lời cảnh tỉnh để các chính phủ và các nhà tài trợ triển khai hành động cụ thể nhằm hiện thực hóa bảo hiểm y tế toàn dân, đồng thời mở rộng hệ thống chăm sóc sức khỏe đầy đủ và thích hợp cho thanh thiếu niên.
 
Cũng cần lưu ý rằng những khuynh hướng đáng lo ngại nêu trên không xảy ra một cách riêng rẽ. Ngược lại, chúng có liên quan chặt chẽ và tác động lẫn nhau. Chẳng hạn, tình trạng béo phì và các vấn đề về sức khỏe tâm thần ở thanh thiếu niên chịu ảnh hưởng sâu sắc từ công nghệ kỹ thuật số và áp lực do biến đổi khí hậu gây ra.
 
Dù vậy, điều đáng mừng là giới trẻ ngày nay vẫn cho thấy họ có bản lĩnh và sẵn sàng đối mặt với những thách thức của thời đại. Baird kết luận: “Giới trẻ vẫn rất lạc quan và tràn đầy hy vọng. Nhiều em không chỉ tin tưởng vào tương lai phía trước mà còn mong muốn tự tay xây dựng một thế giới tươi sáng hơn.

Nguyên Hòa biên dịch
Nguồn: “This generation is facing a host of completely unique health threats” được đăng trên trang Nationalgeographic.com.

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Trong cuộc sống hiện đại, hàng triệu người đang phải đối mặt với những phiền toái từ chứng ợ nóng (heartburn hay acid reflux), ngưng thở khi ngủ hay những cơn đau lưng dai dẳng. Có lẽ ít ai ngờ rằng, một thay đổi đơn giản trong thói quen hàng ngày – tư thế nằm ngủ – lại có thể giúp cải thiện đáng kể những tình trạng này. Raj Dasgupta, một chuyên gia uy tín trong lĩnh vực hô hấp và y học giấc ngủ tại Bệnh viện Huntington Memorial, California, cho biết: “So với nằm sấp hoặc nằm ngửa, tư thế nằm nghiêng đúng là mang lại nhiều lợi ích hơn, nhưng không phải ai cũng cần đến tư thế ngủ này. Nó chỉ thực sự hữu ích cho một số người.”
Một nhóm giáo sư và chuyên viên khảo cứu tại Đại học Chalmers (Gothenburg, Thụy Điển) cùng Đại học Auckland (Tân Tây Lan) vừa đạt được một thành quả đáng lưu ý trong lãnh vực y học: chế tạo được một thiết bị cấy ghép, có khả năng giúp chuột bị liệt do tổn thương tủy sống phục hồi được khả năng vận động. Theo lời Giáo sư Maria Asplund, trưởng nhóm nghiên cứu và là giáo sư điện tử sinh học tại Đại học Chalmers, phát minh này mang lại hy vọng chữa trị được cho hàng triệu người trên thế giới – những người vốn bị tàn tật do tai nạn hay bệnh tật làm tổn thương tủy sống, từ đó mất đi cảm giác và năng lực vận động.
Tháng 7 năm 2025, giới chức y tế tiểu bang Arizona xác nhận một trường hợp tử vong do dịch hạch thể phổi – dạng hiếm nhất nhưng cũng nguy hiểm nhất trong ba thể dịch hạch được biết đến. Dịch hạch từng gieo rắc kinh hoàng khắp Âu Châu thời Trung Cổ với cái tên "Cái Chết Đen" (Black Death), nhưng ngày nay số ca bệnh còn lại rất ít. Theo Cleveland Clinic, trung bình thế giới chỉ ghi nhận từ 1.000 đến 2.000 ca dịch hạch mỗi năm; riêng tại Hoa Kỳ, con số này vào khoảng bảy trường hợp.
Trong những năm gần đây, danh tiếng của Monosodium Glutamate (MSG), hay còn gọi là bột ngọt hoặc mì chính, đã dần được phục hồi. Từng bị cáo buộc là nguyên nhân của các triệu chứng như nhức đầu, tê rần và châm chích, tức ngực, khó thở, MSG đang dần được đón nhận trở lại. Hiện tại, bột ngọt đang có mặt trong một số loại đồ uống, bánh kẹo và cả các buổi giới thiệu gian bếp gia đình của những người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội.
Những tranh luận tưởng chừng đã khép lại từ nhiều năm trước lại bất ngờ bùng lên khi chất bảo quản (preservative) thimerosal – từng được sử dụng trong vắc-xin dành cho trẻ em – được đưa trở lại nghị trình của ủy ban cố vấn thuộc Cơ Quan Kiểm Soát và Phòng Bệnh (CDC). Câu chuyện bắt đầu tại buổi họp đầu tiên của Ủy ban cố vấn về Chủng ngừa (ACIP) thuộc CDC kể từ ngày 11 tháng 6, sau khi Bộ trưởng Y tế Robert F. Kennedy Jr. bất ngờ thay thế toàn bộ 17 thành viên cũ bằng 8 người do chính ông chỉ định. Phiên họp này diễn ra vào ngày 25-26 tháng 6 năm 2025, tập trung vào các loại vắc-xin phòng COVID-19, HPV, cúm mùa và các bệnh truyền nhiễm khác. Nhưng theo lịch trình mới được cập nhật, nội dung họp lần này còn bao gồm phần trình bày về chất bảo quản thimerosal, đồng thời bỏ phiếu về đề nghị tiếp tục sử dụng chất này trong các loại vắc-xin cúm.
Chích ngừa bệnh sởi đầu tiên được cấp phép vào năm 1963 và trở thành một phần của tổng hợp các loại vaccine sởi, quai bị và rubella, hay vaccine MMR, vào năm 1971. Ngày nay, vaccine ngừa bệnh thủy đậu đôi khi được kết hợp thành loại gọi là vaccine MMRV. Thông thường, trẻ em từ 12 đến 15 tháng sẽ được chích mũi đầu tiên vaccine ngừa bệnh sởi. Mũi thứ hai diễn ra trong độ tuổi từ 4 đến 6. Các chuyên gia khuyến khích trong thời gian dịch bệnh bùng phát, trẻ em nhỏ nên chích ngừa, như đợt bùng phát bệnh sởi đang diễn ra ở Hoa Kỳ, đã dẫn đến hơn 1.200 trường hợp, trong số đó là 750 ca nhiễm ở Texas. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh, 95% các trường hợp xảy ra ở những người chưa được tiêm vaccine hoặc những người không rõ tình trạng chích ngừa.
Hãy thử nhắm mắt lại và hình dung một trái táo. Quý vị thấy gì? Màu đỏ chín mọng hay màu xanh óng ánh? Trái táo nằm trên bàn, đang lơ lửng trong không khí hay được ai đó cầm trên tay? Nếu đã cố gắng mà chỉ thấy một khoảng không vô định, rất có thể quý vị đang trải qua một tình trạng đặc biệt có tên là aphantasia – hội chứng mất khả năng hình dung hình ảnh trong tâm trí. Dù mới được đặt tên gần đây, hiện tượng này đang mở ra những hiểu biết mới mẻ về sự đa dạng trong cách não bộ con người hoạt động và ghi nhớ thế giới.
Khi nhắc đến bọ ve (ticks), người ta thường nghĩ ngay tới những ký sinh trùng đáng sợ, lặng lẽ bám theo những bước chân dã ngoại cuối tuần hoặc những buổi dạo chơi công viên. Nỗi sợ đó không phải vô lý. Từ lâu, bọ ve đã là nguyên nhân truyền bệnh phổ biến nhất tại Hoa Kỳ trong nhóm bệnh có vật thể trung gian. Chúng hút máu từ nhiều loài động vật, hấp thu mầm bệnh rồi truyền sang người qua mỗi vết cắn. Có những bệnh nguy hiểm như Lyme, babesiosis và sốt Rocky Mountain – nếu không phát hiện sớm và điều trị kịp thời, hậu quả sẽ khôn lường, thậm chí có thể tử vong.
Chắc hẳn quý vị đã đôi lần bắt gặp những quảng cáo từ các chuyên gia vật lý trị liệu về phương pháp điều trị nhức đầu và không khỏi băn khoăn: “Có hiệu quả thật không vậy?” Câu trả lời là: Có! Đã có khá nhiều nghiên cứu đáng tin cậy chứng minh rằng các liệu pháp vật lý trị liệu có thể hữu hiệu, đặc biệt là với những cơn nhức đầu liên quan đến vùng cổ.
Nếu từng nghe ai đó bảo rằng “bình tĩnh, hít một hơi sâu vào,” thì quý vị đừng vội nghĩ đó là lời khuyên vu vơ, sáo rỗng. Thực ra, khoa học đã chứng minh điều đó hoàn toàn đúng. Nhiều nghiên cứu cho thấy, việc hít thở một cách có ý thức mang lại hàng loạt lợi ích, cả ngắn hạn lẫn lâu dài: từ cải thiện sức khỏe tim mạch, giảm bớt lo lắng, tinh thần sảng khoái hơn, đầu óc minh mẫn và giấc ngủ cũng sâu hơn.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.