Ba tuần sau khi Bác Sĩ Jeanne Marrazzo – cựu giám đốc Viện Quốc Gia về Dị Ứng và Bệnh Truyền Nhiễm (NIAID) nộp đơn khiếu nại tố cáo chính quyền Tổng thống Trump, hôm Thứ Tư 1/10, Bộ trưởng Y tế Robert F. Kennedy đã ra quyết định sa thải bà. (Ảnh: Việt Báo)
‘Bằng chứng trước tòa’
Bộ Y Tế Nhân Sinh (HHS) – nơi hội tụ những bộ óc tài năng ngày đêm nghiên cứu tìm ra loại thuốc hữu hiệu để cứu nhân loại, nơi quyết định sinh mạng của hàng triệu người dân Mỹ – nay rụng rơi dần những ngọn đèn khoa học. Hàng loạt công tắc của ngọn hải đăng phát ra những ánh sáng tinh hoa trong hàng thập niên lần lượt bị gạt xuống, không có bất kỳ lời thông báo trước.
Ba tuần sau khi Bác Sĩ Jeanne Marrazzo – cựu giám đốc Viện Quốc Gia về Dị Ứng và Bệnh Truyền Nhiễm (NIAID) nộp đơn khiếu nại tố cáo chính quyền Tổng thống Trump, hôm Thứ Tư 1/10, Bộ trưởng Y tế Robert F. Kennedy đã ra quyết định sa thải bà. Không có lý do nào được đưa ra. Không có quy trình kháng cáo nào được phác thảo. Chỉ là một lời trích dẫn lạnh lùng từ luật liên bang trao cho Bộ trưởng HHS quyền lực không kiểm soát để bổ nhiệm và sa thải các giám đốc viện.
Như vậy, Bác Sĩ Jeanne Marrazzo, là người thứ tư trong bốn giám đốc viện tại N.I.H. bị sa thải trong những thời gian gần đây, sau khi bị giáng chức và cho nghỉ hành chính.
Vào ngày 1/4/2025, bà nhận lệnh cho nghỉ hành chính, như một phần trong đợt sa thải hàng loạt nhân viên y tế liên bang của chính quyền Trump.
Ngày 4/9, bà Marrazzo đã đệ đơn khiếu nại, cáo buộc các quan chức NIH có liên quan đến "việc hủy bỏ một số khoản tài trợ nghiên cứu quan trọng, chính trị hóa nghiên cứu khoa học và thái độ thù địch vô căn cứ, đe dọa các nhà nghiên cứu trong một cuộc thập tự chinh chống lại vaccine, bỏ qua bằng chứng khoa học chứng minh tính an toàn và hiệu quả của chúng.”
Đơn khiếu nại của Bác Sĩ Jeanne Marrazzo đã trở thành “bằng chứng trước tòa” như bao người làm khoa học khác đã phải nhận. Bằng chứng đó ngay lập tức có giá trị, biến họ thành những người có tội, phải trả bằng quyết định sa thải.
Trong một chính quyền hứa hẹn sẽ “tát cạn đầm lầy” của bộ máy hành chính liên bang, những vụ sa thải này không chỉ là các động thái nhân sự đơn thuần. Chúng là những vụ hành quyết bất đồng, nơi việc duy trì đạo đức khoa học, bảo vệ các nhóm dân cư dễ bị tổn thương, bảo vệ dữ liệu nghiêm ngặt, ưu tiên phẩm giá con người hơn ý thức hệ, bị biến thành tội ác chống lại nhà nước. Như luật sư của Bác Sĩ Marrazzo, Debra S. Katz, đã nói trong một tuyên bố gay gắt, chính quyền đã “phá hủy” hàng rào bảo vệ cho người tố cáo, để lại cho các nhà khoa học như bà “không có con đường thực sự để kháng cáo.”
Con đường đến với khoa học
Con đường của Bác Sĩ Jeanne Marrazzo đến ngọn hải đăng NIH được rèn giũa trong chiến hào của nghiên cứu lâm sàng. Bà là cựu sinh viên University of Pennsylvania với bằng Bác Sĩ y khoa từ Georgetown, bà đã dành hàng thập niên tại University of Alabama, Birmingham, nơi bà lãnh đạo Bộ phận Bệnh Truyền nhiễm và trở thành giáo sư y khoa. Công việc của bà tập trung vào chlamydia, lậu và phòng ngừa HIV, kết hợp vi sinh học với chăm sóc lấy bệnh nhân làm trung tâm. Bà là tác giả của hàng trăm bài báo khoa học, làm chứng trước Quốc Hội về kháng thuốc kháng sinh và hướng dẫn các nhiều thế hệ nghiên cứu.
Năm 2023, khi Bác Sĩ Fauci nghỉ hưu giữa những cuộc tấn công không ngừng từ các đồng minh của Trump về nguồn gốc COVID-19 và các lệnh phong tỏa, bà Marrazzo được chọn để lãnh đạo NIAID. “Đó là công việc trong mơ,” bà từng nói với truyền thông. “Là một cơ hội để dẫn dắt Viện phục hồi hậu đại dịch trong khi thúc đẩy liệu pháp cho bệnh lao, Ebola và các mối đe dọa khác.” Dưới sự quản lý của bà, NIAID đã tài trợ các thử nghiệm cốt lõi cho các biện pháp phòng ngừa HIV dài hạn và mở rộng các mạng lưới giám sát toàn cầu. Nhưng nhiệm kỳ của bà, mới chỉ hai năm tuổi, đã va chạm với sự thay đổi địa chấn của lễ nhậm chức thứ hai của Trump vào tháng1/2025.
Bộ trưởng Y tế Robert F. Kennedy Jr.(RFK Jr.), một người dành cả đời để chống vaccine, mở ra tổ chức phi lợi nhuận khuếch đại các cáo buộc đã bị bác bỏ về tự kỷ và thimerosal, đảm nhận vai trò lãnh đạo HHS với sứ mệnh cải tổ bộ máy y tế “tham nhũng.” Đến tháng 3/2025, RFK Jr đã cắt giảm 10.000 việc làm trên toàn HHS và NIH, nhắm vào những gì ông gọi là các chương trình “lãng phí” về vaccine và các sáng kiến đa dạng. Việc sa thải Bác Sĩ Marrazzo diễn ra nhanh chóng như sự sắp trước: bà bị đề nghị chuyển ngang sang Dịch vụ Y tế Ấn Độ ở vùng xa xôi. Khi bà từ chối, chọn nghỉ hành chính theo vào Tháng Tư – một chính sách của chính quyền Trump cho nhân viên liên bang nghỉ việc theo hình thức một chiếc lồng mạ vàng với lương đầy đủ mà không cần làm nhiệm vụ nào.
Vào Tháng Tám, khi Bác Sĩ Marrazzo biết về đội ngũ của JFK Jr. hủy bỏ đột ngột các khoản tài trợ $500 triệu đô la nghiên cứu vaccine mRNA mặc dù các thử nghiệm đang diễn ra cho cúm và ung thư. Bá cáo buộc trong đơn khiếu nại rằng các quan chức HHS đang bỏ qua các lệnh cấm của thẩm phán liên bang chống lại các quyết định tài trợ chính trị hóa, phơi bày các đối tượng thử nghiệm lâm sàng – thường là tình nguyện viên thu nhập thấp hoặc thiểu số – với rủi ro không đáng có bằng cách dừng các giao thức giám sát.
“Đây không chỉ là chính sách tồi,” đơn khiếu nại của bà viết, theo văn phòng của Katz. “Đây là sự phản bội phẩm giá con người, coi các đối tượng nghiên cứu như những quân cờ trong một cuộc chiến ý thức hệ.”
Trong các cuộc phỏng vấn với truyền thông, bà Marrazzo từng nói về những chi phí này: “Những thứ này không phải là các khoản tài trợ trừu tượng,” bà nói với CBS News trước khi bị sa thải. “Chúng là các thử nghiệm cứu sống ở các cộng đồng bị thiệt thòi. Khi bạn hủy chúng theo ý thích, bạn không chỉ hại khoa học—bạn đang xói mòn phẩm giá của những người chúng ta phục vụ.”
Đứng cùng đơn khiếu nại với Bác Sĩ Marrazzo là Bác Sĩ Kathleen Neuzil, khi đó là giám đốc Trung tâm Quốc tế Fogarty của NIH, không phải là tiếng kêu đơn lẻ. Bác Sĩ Neuzil, một chuyên gia vaccine đã lãnh đạo các nỗ lực loại trừ bại liệt toàn cầu, từ chức vào tháng 7/2025.
Đạo đức là tội phạm?
Bác Sĩ Jeanne Marrazzo không cô đơn trong cuộc thanh trừng này. Bà là “tội phạm” thứ tư trong bộ tứ bị sa thải, đã phơi bày những khối u nhọt của chính quyền. Mỗi giám đốc bị sa thải thể hiện các khía cạnh của đạo đức khoa học giờ bị coi là tội phạm: công bằng, phúc lợi trẻ em, đổi mới điều dưỡng và sự nghiêm ngặt bệnh truyền nhiễm.
Đầu tiên là Bác Sĩ Eliseo "Lee" Pérez-Stable, giám đốc Viện Y tế và Sức khỏe Thiểu số Quốc gia (NIMHD). Ông là nhà nghiên cứu NIH, ủng hộ công bằng y tế cho người Latino và người Mỹ gốc Phi, tài trợ các nghiên cứu về sự chênh lệch sàng lọc ung thư và tác động của phân biệt chủng tộc môi trường đối với sức khỏe hô hấp. "Tội ác" của ông? Giám sát các khoản tài trợ mà chính quyền gọi là “tuyên truyền DEI.” Ông nói với tạp chí Science: “Khoa học không có công bằng là khoa học không có linh hồn. Không thể bỏ quên Nhân phẩm.”
Bác Sĩ Diana Bianchi, người đứng đầu Viện Sức khỏe Trẻ em và Phát triển Nhân sinh Quốc gia (NICHD), là người tiếp theo. Bà là một nhà di truyền học nhi khoa. Nghiên cứu năm 2024 của bà Bianchi trên Tạp chí Y học New England đã tiết lộ cách sàng lọc DNA thai nhi có thể phát hiện ung thư ở mẹ - có khả năng cứu sống 320 phụ nữ mang thai đã ghi danh thử nghiệm. Việc sa thải bà làm gián đoạn thử nghiệm đó và cả công việc của đội ngũ bà về liệu pháp hội chứng Down. Trên mạng xã hội, bà thông báo sự ra đi một cách kiên cường: “Tôi cảm kích cơ hội thúc đẩy sức khỏe trẻ em, ngay cả trong thời kỳ hỗn loạn.” Tuy nhiên, các nguồn tin riêng của truyền thông dẫn lại, bà thương tiếc “phẩm giá bị mất” từ các thử nghiệm bị gián đoạn giữa chừng, để lại nhiều gia đình trong tình trạng mong manh.
Người thứ tư, Tiến sĩ Shannon Zenk, lãnh đạo Viện Nghiên cứu Điều dưỡng Quốc gia (NINR), cơ quan nhỏ nhất của NIH nhưng quan trọng cho chăm sóc dịch thuật. Các khoản tài trợ của bà cũng vấp phải chỉ trích vì sắc thái “công lý xã hội.” Thư sa thải của bà Zenk đến vào ngày cuối cùng của nhiệm kỳ, hai tuần trước Bác Sĩ Marrazzo. “Điều dưỡng là nhịp tim của phẩm giá con người,” bà chia sẻ trong một thư chia tay gửi nhân viên mà CBS có được. "Khi bạn cắt tiếng nói của nó, bạn làm tổn thương cơ thể bằng chính trị.”
Những nhà khoa học này đại diện cho một cuộc thanh trừng có mục tiêu. Các viện của họ, tổng cộng hơn $10 tỷ đô la tài trợ, thực tế đã chạm đến cuộc sống của mỗi người dân Mỹ. Sa thải họ không phải là hiệu quả kinh tế. Đó là xóa sổ, coi các mệnh lệnh đạo đức của họ – bảo vệ những người bị thiệt thòi, ưu tiên bằng chứng, tôn vinh các đối tượng con người – là các hành động lật đổ.
Trong một trật tự y tế Mỹ “mới” này, “tội lỗi” của Bác Sĩ Marrazzo và các đồng nghiệp của bà – chính là lương tâm. Họ từ chối uốn cong khoa học theo sự hoài nghi, phẩm giá theo quyền lợi. Lưỡi dao của Bộ trưởng Y tế JFK Jr. không chỉ rơi xuống từ sự kém cỏi, mà còn trên tính chính trực.
Khi Bác Sĩ Marrazzo rời văn phòng của mình, như những nhà khoa học khác đã rời CDC, HHS, họ bám víu vào một sự thật cũ hơn bất kỳ chính quyền nào: Khoa học tồn tại vì nó phục vụ nhân loại, không phải ý thức hệ. Nhưng vào năm 2025, nó bị hình sự hóa – một phẩm giá bị từ chối, một đạo đức bị dập tắt. Những ngọn đèn này và các vụ sa thải của họ là lời nhắc nhở rõ ràng: Trong cuộc chiến chống “lãng phí,” nạn nhân lớn nhất là tinh thần con người.
Linh Đoàn
Gửi ý kiến của bạn
