Vào ngày 2-4-2025, mà Tổng Thống Trump gọi là Ngày Giải Phóng (Liberation Day), ông đã ký một sắc lệnh hành pháp áp đặt mức thuế quan mới, toàn diện đối với hàng hóa nhập khẩu. Ông mô tả hành động này là ngày "độc lập kinh tế" của Hoa Kỳ, tuyên bố rằng nó sẽ giải phóng đất nước khỏi các hoạt động thương mại mà ông cho là không công bằng. Các mức thuế quan bao gồm mức thuế suất chung 10% đối với hàng nhập khẩu từ hầu hết các quốc gia và mức thuế "có đi có lại" cao hơn đối với các quốc gia cụ thể mà Hoa Kỳ có thâm hụt thương mại lớn. Trump đã nhiều lần lập luận rằng chính sách thương mại kéo dài hàng thập kỷ đã cho phép các quốc gia khác lợi dụng Hoa Kỳ và những mức thuế quan này sẽ "giải phóng" người lao động Mỹ, đưa ngành sản xuất trở về nước, cân bằng cán cân thương mại của Hoa Kỳ với thế giới, đặc biệt với các nước đối tác thương mại lớn như Mexico, Canada,Trung Quốc, và Liên Hiệp Âu Châu.
Hơn sáu tháng đã trôi qua, những mục tiêu Tổng Thống Trump đặt ra đã không hoặc chưa đạt được, nhưng đã đẩy nước Mỹ vào tình trạng đối đầu với toàn thế giới dưới một bình phong giả tạo là Đạo Luật Quyền Hạn Kinh Tế Khẩn Cấp Quốc Tế (International Emergency Economic Powers Act - IEEPA).
Đạo luật này cho phép thay đổi nhanh chóng chính sách thương mại trong bối cảnh gián đoạn toàn cầu. Trump dùng tình trạng khẩn cấp để qua mặt Quốc Hội. Tình trạng khẩn cấp đang bị thử thách pháp lý. Vào tháng 8 năm 2025, Tòa Phúc Thẩm Liên Bang Hoa Kỳ đã tuyên bố vô hiệu các mức thuế quan toàn diện của Tổng Thống Trump được áp dụng theo Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA). Chính phủ đã kháng cáo quyết định này, và vào ngày 9-9-2025, Tòa án Tối cao đã đồng ý xem xét nhanh chóng. Phiên tranh luận miệng dự trù sẽ diễn ra vào tháng 11, 2025.
HỆ QUẢ CỦA THUẾ QUAN TRÊN GIÁ NÔNG SẢN
Trong khi chờ đợi, nông dân và giới tiêu thụ Hoa Kỳ một lần nữa phải hứng chịu những ảnh hưởng tiêu cực do chính sách thuế quan của Trump gây ra.
Trung Quốc trước đây mua ít nhất một phần tư tổng sản lượng đậu nành của Hoa Kỳ, hiên nay đang tẩy chay nông sản này để trả đũa mức thuế quan cao mà Tổng Thống Donald Trump áp đặt đối với hàng hóa Trung Quốc.
Trung Quốc cho đến nay vẫn là nước mua đậu nành lớn nhất. Năm ngoái, Hoa Kỳ đã xuất khẩu gần $24.5 tỷ đậu nành, và Trung Quốc chiếm hơn $12.5 tỷ. Liên Hiệp Âu Châu là khối mua lớn thứ hai với $2.45 tỉ. Năm nay, Trung Quốc đã không mua đậu nành kể từ tháng 5.
Sau khi Trump áp thuế quan lên hàng hóa Trung Quốc, Bắc Kinh đã đáp trả bằng mức thuế của riêng mình, hiện lên tới 34% đối với đậu nành Mỹ. Điều này khiến đậu nành từ các quốc gia khác rẻ hơn. Thuế quan trả đũa của Trung Quốc cũng ảnh hưởng đến người trồng lúa miến, bắp và bông của Mỹ. Nhưng đậu nành nổi bật hơn cả vì tầm quan trọng to lớn của nó đối với xuất khẩu nông sản của Mỹ. Đậu nành là mặt hàng xuất khẩu thực phẩm hàng đầu của Mỹ, chiếm khoảng 14% tổng lượng hàng nông sản xuất khẩu ra nước ngoài.
Trong khi Trung Quốc phụ thuộc vào nguồn đậu nành nội địa để sản xuất đậu hấp và đậu phụ, nước này lại cần nhiều đậu nành hơn để chiết xuất dầu và làm thức ăn gia súc. Năm 2024, Trung Quốc đã sản xuất 20 triệu tấn đậu nành, trong khi nhập khẩu hơn 105 triệu tấn.
Vì tranh chấp thuế quan với Hoa Kỳ, Trung Quốc đã chuyển hướng qua Brazil khi Trump phát động cuộc chiến thương mại đầu tiên vào năm 2018. Năm ngoái, đậu nành Brazil chiếm hơn 70% lượng nhập khẩu của Trung Quốc, trong khi thị phần của Hoa Kỳ giảm xuống còn 21%, theo dữ liệu của Ngân Hàng Thế Giới. Argentina và các quốc gia Nam Mỹ khác cũng đang bán nhiều hơn cho Trung Quốc.
HỆ QUẢ CỦA THUẾ QUAN TRÊN GIÁ VẬT LIỆU
Thuế quan không chỉ ảnh hưởng đến giá nông phẩm mà còn đẩy giá máy móc và vật liệu dùng trong nông nghiệp như nông cơ, phân bón, thuốc trừ sâu bọ. Phân bón là mặt hàng nhập khẩu cốt lõi để trồng trọt lương thực. Giá cả tăng ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của hệ thống lương thực, từ khâu trồng trọt, thu hoạch đến kệ hàng tại các siêu thị. Trong năm 2025, mức thuế 25% đã được áp dụng đối với phân bón nhập khẩu từ Canada, bao gồm potash, amonium sulfate và nitrogen. Do Hoa Kỳ phụ thuộc phần lớn vào Canada về potash, thay đổi giá cả này đã gây ảnh hưởng nặng nề. Các báo cáo cho thấy giá một số loại phân bón đã tăng vọt hơn $100 mỗi tấn.
Thuế quan cũng làm tăng giá máy kéo, máy gặt và các loại máy móc thiết yếu khác trong nông nghiệp. Vào tháng 2, 2025, Trung Quốc đã áp dụng mức thuế 10% đối với máy móc nông nghiệp của Hoa Kỳ. Thay đổi này ảnh hưởng đến các công ty như Deere & Co. và CNH Industrial, khiến sản phẩm của họ trở nên đắt đỏ hơn ở nước ngoài. Đồng thời, thuế quan của Hoa Kỳ đối với thép và phụ tùng từ Trung Quốc và Mexico đã khiến việc sản xuất và sửa chữa máy móc nông nghiệp trong nước trở nên tốn kém hơn. Theo Association of Equipment Manufacturers (Hiệp Hội Các Nhà Sản Xuất Thiết Bị), những chi phí gia tăng này đang gây thêm áp lực cho nền kinh tế nông nghiệp vốn đã eo hẹp. John Deere, nhà sản xuất máy móc nông nghiệp lớn nhất nước Mỹ, tháng trước cho biết thuế quan đối với thép và nhôm sẽ khiến công ty thiệt hại $600 triệu trong năm nay.
Joe Logan, nông dân thế hệ thứ năm ở Ohio, cho biết mọi thứ mà một nông dân cần mua "từ phosphate và Potash đến hóa chất nông nghiệp, thuốc diệt cỏ, phụ tùng máy móc, đều tăng 50% trong 10 năm qua, trong khi tiền thu được từ việc bán hoa mầu của chúng tôi giảm 40%."
Nông dân khác ở Ohio, Chris Gibbs, có một nông trại 500 mẫu Anh trồng bắp, lúa mì, và cỏ alfalfa cùng với một đàn bò sữa 90 con, mô tả tình trạng thuế quan của Trump là một đám cháy cấp độ năm đang hoành hành trong cộng đồng nông nghiệp. Thuế quan của Trump đang làm giảm thu nhập và tăng vọt chi phí cho nông dân, những người từng ủng hộ đông đảo tổng thống Trump, đang lo sợ mất trang trại của mình.
Gibbs than thở “Chuyện này cũ rồi. Chúng ta lại rơi vào tình cảnh tương tự nhưng tệ hơn. Giá các mặt hàng chủ lực, ngô, lúa mì, đậu nành, lúa miến, gạo, bông, đang thấp hơn giá thành sản xuất, nên đã có những khoản lỗ tiềm ẩn. Nhưng chúng ta cũng phải chịu những chi phí khổng lồ mà chưa bao giờ phục hồi kể từ Covid.”
Cơn sốt thuế quan đã đủ để Gibbs, một đảng viên Cộng Hòa lâu năm và cựu chủ tịch Đảng Cộng Hòa Quận Shelby, rời đảng của mình vào năm 2019 và hợp tác với các đảng viên Dân Chủ cấp tiểu bang với tư cách là người ủng hộ cho vùng nông thôn Ohio và nước Mỹ.
Theo một cuộc thăm dò dư luận của AgWeb vào đầu mùa xuân năm nay, 54% nông dân được hỏi không ủng hộ Trump dùng thuế quan để thương lượng, 41% tán thành và 5% không có ý kiến. Đây không phải là một đa số áp đảo, nhưng cũng cho thấy rằng nông dân bắt đầu chán ngán về thuế quan, không muốn được cứu trợ bằng thuế của người tiêu thụ, chỉ muốn có một thị trường ổn định để bán nông phẩm.
TÌNH TRẠNG THIẾU NHÂN CÔNG
Thuế quan không phải là yếu tố duy nhất đặt nông dân vào tình trạng hiểm nghèo. Nhân công là một thành phần không thể thiếu trong nông nghiệp dù đã được cơ giới hóa. Vào tháng 7 vừa qua, theo tường thuật của MSN, gia đình nông dân Tony DiMare, sở hữu 4,000 mẫu Anh trồng cà chua ở Florida và California, đến mùa gặt đã không có người để hái cà chua ở trang trại tại Florida mà phải cầy lên và bỏ mặc cho thối rữa ở ngoài ruộng, như các nơi khác trên khắp tiểu bang.
Vào đầu năm nay, DiMare đã cảnh báo với Financial Post rằng việc Trump đàn áp người nhập cư sẽ gây khó khăn cho nông dân, những người phụ thuộc vào người nhập cư để thu hoạch nông sản. Ông nói “Chúng ta phải bảo vệ biên giới phía nam và phía bắc, nhưng chúng ta phải có lực lượng lao động ở đất nước này."
Khi chính quyền Trump tiến hành trục xuất hàng loạt người nhập cư không có giấy tờ, số lượng người hái lượm trên đồng ruộng giảm đi đáng kể, và mùa màng bị bỏ mặc cho hư hỏng. Tình trạng thiếu hụt lao động cũng đồng nghĩa với việc nông dân Florida phải trả nhiều tiền hơn cho nhân công. Đồng thời, họ cũng nhận được ít lợi nhuận hơn cho nông sản của mình do chính sách thuế quan của Trump.
Theo công ty công nghệ nông nghiệp Farmonaut, khoảng 50% công nhân nông trại ở Hoa Kỳ là người nhập cư không có giấy tờ — bao gồm cả giám sát viên lành nghề và người vận hành máy móc.
Vào tháng 6, 2025, chính quyền của ông đã phải tạm dừng hầu hết các cuộc đột kích vào các trang trại và các ngành công nghiệp khác để lùng bắt những công nhân không có giấy tờ, nhưng đã đảo ngược quyết định chỉ trong vài ngày. Kể từ đó, chính quyền đã tập trung vào việc đơn giản hóa chương trình thị thực lao động khách H-2A, đồng thời vẫn tiếp tục trục xuất hàng loạt.
KẾT LUẬN
Tổng Thống Trump tự mệnh danh là một “tariff man” (một người thuế quan). Ông từng tuyên bố “Chiến tranh thương mại tốt và dễ thắng.” Trên thực tế chiến tranh thương mại không dễ thắng chút nào mà mọi phe có thể đều thua. Đối với nông dân, ông đã thua cuộc chiến thương mại, đặc biệt ở mặt trận nông thôn, trong nhiệm kỳ 1.
Patty Edelburg, Phó Chủ Tịch của Hiệp Hội Nông Dân Toàn Quốc (National Farmers Association) có trụ sở đặt tại Washington, đại diện 200,000 nông trại, xuất hiện trên màn hình của Fox News vào tháng 5, 2019, trình bầy về tình trạng khốn khổ của nông dân đang phải đối phó với lợi tức và giá suy giảm. Hậu quả quả là nhiều nông trại đã phải phá sản. Số nông trại rao bán tăng gấp đôi. Theo báo cáo của Ngân Hàng Dự Trữ Liên Bang tại Minneapolis, Minnesota, số nông trại phá sản tại sáu tiểu bang ở miền Trung Tây tăng 30% trong năm 2018. First Midwest Bank ở Chicago cho biết trường hợp trả nợ không đúng hạn tăng 287% cũng trong năm vừa qua. Trong nhiệm kỳ 1, Trump đã phải chi tổng cộng $32 tỉ để cứu trợ nông dân.
Theo các báo cáo vào đầu tháng 10, 2025, chính quyền Trump đang xem xét một gói cứu trợ ít nhất $10 tỷ cho nông dân Hoa Kỳ bị ảnh hưởng bởi tranh chấp thương mại với Trung Quốc. Các quan chức cho rằng tổng số tiền hỗ trợ có thể dao động từ $10 tỷ đến $14 tỷ, với số tiền cuối cùng phụ thuộc vào nhu cầu của nông dân và doanh thu từ thuế quan.
Trong nửa đầu năm 2025, 181 nông trại đã nộp đơn xin phá sản theo Chương 12 của Luật Phá Sản tại Hoa Kỳ, tăng 57% so với cùng thời gian của 2024. Một báo cáo khác cho biết có 259 vụ nộp đơn trong khoảng thời gian từ tháng4, 2024 đến tháng 3, 2025.
Sự gia tăng số vụ phá sản này thể hiện một xu hướng đáng kể và đáng lo ngại đối với nền kinh tế nông nghiệp. Các yếu tố chính bao gồm: Giá nông sản thấp, chi phí đầu vào cao cho các nhu yếu phẩm như hạt giống, nhiên liệu và phân bón, lãi suất tăng cao, bất ổn vì Đạo Luật Nông Trại Liên Bang mới (new federal Farm Bill) không thông qua được, mất thị trường nước ngoài đối với một số mặt hàng, chẳng hạn như đậu nành, vì tranh chấp thương mại.
Các thành viên Dân Chủ tại Quốc Hội lập luận rằng con đường nhanh nhất để giúp đỡ nông dân là Trump chấm dứt chiến tranh thương mại với Trung Quốc. Thượng Nghị Sĩ Dân Chủ Amy Klobuchar trong Ủy Ban Nông Nghiệp Thượng Viện, phát biểu với CNN rằng "Nông dân của chúng ta đã mất nhiều thế hệ để xây dựng những thị trường xuất khẩu này, chỉ để rồi chúng bị đóng cửa bởi những mức thuế quan tùy tiện. Chúng ta đã học được từ cuộc chiến thương mại trong nhiệm kỳ đầu của Tổng Thống rằng những thị trường này không thể phục hồi chỉ sau một đêm."
Nguyễn Quốc Khải
THAM KHẢO
* Bryson Funk “The Impact of Tariffs on the U.S. Agriculture Industry.” Eden Green, July 15, 2025.
* Illan Ireland, “Trump’s tariffs are hurting U.S. agriculture. Some farmers still support them.” Investigate Midwest, June 24, 2025.
* Eric Bradner, Andrew Seger, Nicky Robertson, Jeremy Herb, “‘Tidal wave of problems’: With harvest here, Trump’s trade war pushes some US farmers to the brink.” CNN, September 20, 2025.
* Christy Bieber, “Florida farmers now plowing over perfectly good tomatoes as Trump’s tariff policies cause prices to plummet.” MSN, July 20, 2025.
* Didi Tang, Josh Funk, “Trump’s trade battle with China puts US soybean farmers in peril.” AP, September 27, 2025.
* Marilou Johanek, “Ohio family farmers describe life under Trump tariffs: ‘We’re in a hell of a mess here.’” Ohio Capital Journal, September 30, 2025.
Gửi ý kiến của bạn
