Giải Nobel Kinh tế năm 2025 đã được trao cho Joel Mokyr của Northwestern University, Philippe Aghion của Collège de France và London School of Economics, và Peter Howitt của Brown University vì công trình nghiên cứu về tăng trưởng kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo.
Ba nhà kinh tế học đã chia sẻ giải thưởng cho nghiên cứu giải thích mối quan hệ giữa tiến bộ công nghệ và tăng trưởng kinh tế bền vững, giúp cải thiện mức sống, sức khỏe và chất lượng cuộc sống cho người dân trên toàn thế giới.
Ông Mokyr, người Mỹ gốc Israel, cũng giảng dạy tại Đại học Tel Aviv, đã được trao một nửa giải thưởng cho công trình giải thích tại sao tăng trưởng kinh tế bền vững lại trở thành chuẩn mực. Ông Aghion và ông Howitt chia nhau nửa giải thưởng còn lại cho "lý thuyết tăng trưởng bền vững thông qua sự phá hủy mang tính sáng tạo (creative destruction)". Họ đã xây dựng một mô hình toán học cho sự tăng trưởng, với sự phá hủy mang tính sáng tạo là yếu tố cốt lõi.
BA NHÀ KINH TẾ GIA VỪA ĐOẠT GIẢI NOBEL CHỈ TRÍCH CHÍNH SÁCH KINH TẾ CỦA CHÍNH QUYỀN TRUMP.
Tại buổi lễ công bố giải thưởng Nobel Kinh Tế, Ông John Hassler, Chủ Tịch Ủy Ban Giải Thưởng, phát biểu rằng trong phần lớn lịch sử nhân loại, tăng trưởng kinh tế rất thấp. Mặc dù có những khám phá quan trọng giúp cải thiện điều kiện sống, tăng trưởng vẫn khựng lại. Nhưng điều đó đã thay đổi trong hai thế kỷ qua. ông Hassler nói "Tăng trưởng kinh tế bền vững, được thúc đẩy bởi dòng đổi mới và cải tiến công nghệ liên tục, đã thay thế tình trạng trì trệ.”
Trong các cuộc phỏng vấn sau lễ công bố, cả ba người đoạt giải đều bày tỏ sự chỉ trích đối với chính sách thuế quan của Donald Trump, cho rằng chủ nghĩa bảo hộ như vậy là "chướng ngại vật đối với tăng trưởng" và làm suy yếu sự đổi mới sáng tạo.
Peter Howitt nhận định rằng việc bắt đầu một cuộc chiến thuế quan "làm thu hẹp thị trường cho tất cả mọi người", điều này sẽ cản trở sự đổi mới. Ông lưu ý rằng mặc dù việc đưa việc làm sản xuất trở lại Hoa Kỳ có thể được ủng hộ về mặt chính trị, nhưng đó không phải là một chính sách kinh tế đúng đắn. Ông Howitt cho biết, những tiến bộ lớn nhất trong công nghệ liên quan đến sự hợp tác giữa các chính phủ, trường đại học và doanh nghiệp, "và tôi hy vọng điều đó sẽ tiếp tục trong tương lai, mặc dù tôi thấy những đám mây đen phía trước."
Philippe Aghion cảnh báo rằng phi toàn cầu hóa và những bảo hộ thương mại là "rào cản cho tăng trưởng". Ông lập luận rằng thị trường lớn hơn sẽ khuyến khích trao đổi ý tưởng, chuyển giao công nghệ và cạnh tranh lành mạnh. Ông nói “Sự cởi mở là động lực tăng trưởng, nhưng có những đám mây đen đang tích tụ.Tôi không hoan nghênh làn sóng bảo hộ ở Hoa Kỳ.”
Joel Mokyr bày tỏ lo ngại rằng "cuộc tấn công vào giáo dục đại học và nghiên cứu khoa học" của chính quyền Trump có thể làm suy yếu vị thế dẫn đầu kinh tế của Hoa Kỳ. Ông gọi chính sách này là "tự hủy hoại" và được thúc đẩy bởi chính trị.
Viện Hàn Lâm Khoa Học Hoàng Gia Thụy Điển lưu ý rằng công trình của những người đoạt giải cho thấy tăng trưởng kinh tế không thể được coi là điều hiển nhiên và các mối đe dọa đối với sự tăng trưởng, chẳng hạn như chủ nghĩa bảo hộ, phải được ngăn chặn.
QUAN ĐIỂM CỦA NHỮNG KINH TẾ GIA KHÁC
Nhiều kinh tế gia khác cũng đã lên tiếng về chính sách thuế quan của Trump. Vào tháng 4, 2025, Kinh Tế Học Gia từng đoạt giải Nobel Paul Krugman cũng cảnh báo rằng "chính sách thuế quan khó lường" của Trump và sự bất ổn nghiêm trọng mà chúng tạo ra có thể khiến kinh tế ở Hoa Kỳ suy thoái. Kinh Tế Gia Robert J. Shiller lập luận vào tháng 5, 2025 rằng việc tăng giảm thuế quan bất thường và liên tục làm tổn hại đến uy tín của Hoa Kỳ với tư cách là một đối tác thương mại nhất quán và đáng tin cậy.
Nhà kinh tế học Joseph Stiglitz đoạt giải Nobel vào năm 2002, đã nhiều lần chỉ trích các chính sách kinh tế của Donald Trump, khẳng định rằng chúng dựa trên những nguyên tắc sai lầm, gây hại cho nền kinh tế Mỹ và toàn cầu. Những lời chỉ trích của ông tập trung vào những tác động tiêu cực của thuế quan, cắt giảm thuế và sự bất ổn chung của Trump, mà theo ông, góp phần gây ra lạm phát, gia tăng bất bình đẳng và bất ổn kinh tế.
Stiglitz lập luận rằng việc Trump sử dụng thuế quan một cách hung hăng là do hiểu lầm cơ bản về kinh tế. Ông tuyên bố rằng thuế quan thực chất do người tiêu dùng Mỹ gánh chịu, chứ không phải nước ngoài, dẫn đến giá cả và lạm phát tăng cao. Đầu năm 2025, ông cảnh báo rằng điều này có thể dẫn đến tình trạng "lạm phát đình trệ", một sự kết hợp giữa lạm phát cao và nền kinh tế yếu kém.
Stiglitz nhận định rằng những lời đe dọa áp thuế thất thường và "lúc có lúc không" của Trump tạo ra sự bất ổn to lớn cho các doanh nghiệp và nhà đầu tư. Sự khó lường này làm nản lòng đầu tư và gây hại cho sự ổn định kinh tế toàn cầu.
Stiglitz phản bác tuyên bố của Trump rằng thâm hụt thương mại là dấu hiệu cho thấy các quốc gia khác đang "lợi dụng" Hoa Kỳ. Ông lập luận rằng quan điểm này quá đơn giản và bỏ qua thực tế của thương mại toàn cầu. Nghịch lý thay, Stiglitz lưu ý rằng chính việc cắt giảm thuế của Trump, vốn làm tăng thiếu hụt ngân sách liên bang, cũng có xu hướng làm trầm trọng thêm thâm hụt thương mại nói chung.
Stiglitz tuyên bố rằng việc cắt giảm thuế chủ yếu có lợi cho các tập đoàn và tỷ phú, trong khi mang lại rất ít lợi ích cho hầu hết người Mỹ, thậm chí còn có khả năng tăng thuế đối với các nhóm thu nhập thấp. Điều này làm gia tăng tình trạng bất bình đẳng xã hội.
Stiglitz nhấn mạnh rằng việc cắt giảm thuế không thực hiện được lời hứa thúc đẩy khả năng cạnh tranh hoặc tự bù đắp thông qua tăng trưởng kinh tế. Thay vào đó, chúng dẫn đến sự gia tăng đáng kể nợ quốc gia.
Vào tháng 8, 2025, sau khi Trump đã sa thải người đứng đầu Cục Thống Kê Lao Động vì một báo cáo việc làm yếu kém, Stiglitz đã cảnh báo rằng việc này làm suy yếu độ tin cậy của dữ liệu kinh tế Hoa Kỳ có thể gây trở ngại cho các nhà đầu tư và gây bất ổn cho nền kinh tế. Stiglitz đã chỉ trích những lời công kích công khai liên tục của Trump nhắm vào tính độc lập của Cục Dự Trữ Liên Bang và Chủ Tịch Fed. Ông lập luận rằng sự can thiệp chính trị vào chính sách tiền tệ làm suy yếu khả năng quản lý lạm phát và định hướng nền kinh tế hiệu quả của Fed.
Trong các phân tích gần đây, Stiglitz đã cảnh báo rằng sự kết hợp các chính sách của Trump có thể dẫn đến một thời kỳ đình trệ lạm phát (stagflation). Ông không thấy con đường nào dẫn đến một "nền kinh tế vững mạnh" dưới thời Trump, viện dẫn sự bất ổn và gián đoạn do chính sách thương mại gây ra. Đây cũng chính là những động lực dẫn đến sự suy yếu kinh tế.
Các nhà kinh tế tại Viện Chính Sách Tiền Tệ (Monetary Policy Institute) đã nhận định vào tháng 4, 2025 rằng các chính sách thuế quan của Trump dường như được thúc đẩy bởi áp lực địa chính trị hơn là lý do kinh tế thực sự, không giải quyết được các vấn đề cốt lõi như thâm hụt thương mại và có khả năng dẫn đến phi đô la hóa.
Tờ báo New York Times đưa ra một nhận định về sự bùng nổ công nghệ mới như sau “Giải thưởng dành cho công trình của các nhà kinh tế được trao trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo đã trở thành một thế lực ngày càng thống trị trong nền kinh tế toàn cầu và có tiềm năng thúc đẩy một sự bùng nổ công nghệ khác. Tuy nhiên, các chính sách khác được dự đoán sẽ kìm hãm tăng trưởng kinh tế, chẳng hạn như thuế quan của chính quyền Trump và các chính sách bảo hộ, chẳng hạn như việc Trung Quốc hạn chế xuất khẩu khoáng sản đất hiếm và thiết bị sản xuất pin.”
NGÀY CÀNG NHIỀU NGƯỜI MỸ NGHĨ RẰNG KINH TẾ SẼ TỒI TỆ HƠN
Theo một cuộc thăm dò dư luận vào tuần vừa qua của The Economist / YouGov, phần lớn người Mỹ hiện nay tin rằng tình hình kinh tế đang xấu đi, một chiều hướng trùng hợp với việc chính phủ đóng cửa, lo ngại về lạm phát và sự chia rẽ đảng phái ngày càng gia tăng. Sự bi quan như vậy sẽ ảnh hưởng đến niềm tin của người tiêu dùng, các quyết định chính sách và kết quả chính trị trước thềm cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm tới.
Cuộc thăm dò cho thấy 18% người trưởng thành tại Mỹ được hỏi cho rằng nền kinh tế đang tốt hơn so với 21% cho rằng tình hình vẫn vậy, 57% tin rằng nền kinh tế đang xấu đi và 4% không chắc chắn. Những vấn đề quan trọng nhất đối với người Mỹ là lạm phát và giá cả, việc làm và nền kinh tế, và chăm sóc sức khỏe. Tỷ lệ đảng viên Cộng Hòa cho rằng nền kinh tế đang tốt hơn đã giảm từ 56% vào tháng 7 xuống còn 38% vào tháng 10, so với 4% đảng viên Dân Chủ.
Về thành tích tổng quát của Trump sau gần 10 tháng ngồi trong Nhà Trắng, tỉ lệ tán thành ông là 40% so với 55% chống. Riêng đối với thành viên Cộng Hòa, tỉ lệ tán thành là 84% / 10%. Đối với thành viên Dân Chủ, tỉ lệ là 6% / 94% và với khối độc lập là 30% / 61%.
Việc chính phủ liên bang đóng cửa, bắt đầu từ ngày 1 /10 và hiện đã bước sang tuần thứ ba, càng làm gia tăng thêm lo ngại. Bộ Trưởng Tài Chính Scott Bessent cho biết việc đóng cửa này "bắt đầu ảnh hưởng đến nền kinh tế thực sự. Nó bắt đầu ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân.”
GS Mark Williams thuộc Boston University nói với Newsweek: "So với năm ngoái, nền kinh tế Hoa Kỳ đang chậm lại. Niềm tin của người tiêu dùng đã chạm mức thấp gần đây, phản ánh sự bất ổn xung quanh tình trạng sa thải nhân viên gia tăng, việc làm chậm lại và tình trạng đóng cửa chính phủ liên bang đang diễn ra. Thống kê kinh tế cũng cho thấy lạm phát vẫn ở mức thấp nhưng cao hơn mục tiêu của Fed.”
Ông Kendall Witmer, Giám đốc DNC Rapid Response, đã gửi một nhận định cho Newsweekl: “Các gia đình lao động đang phải gánh chịu hậu quả cho cuộc chiến thương mại của Donald Trump. Nói rõ ra: Các tỷ phú thân cận của Trump đang hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại của ông ta trong khi họ chuyển gánh nặng sang người tiêu dùng, những người vốn đã chật vật dưới sức nặng của nền kinh tế thất bại của ông ta. Các mức thuế quan liều lĩnh của Trump đang làm tăng lạm phát một cách không cần thiết và đẩy giá cả mọi thứ, từ hàng tạp hóa, nhà ở đến tiện ích. Trump có thể đảo ngược các chính sách kinh tế liều lĩnh của mình ngay hôm nay — nhưng ông ta sẽ không làm vậy, bởi vì ông ta muốn thỏa mãn cái tôi của mình hơn.”
Trong khi đó Trump bình thản nói với báo chí vào ngày hôm qua rằng: "Chính quyền trước đã phải chịu mức lạm phát cao nhất trong lịch sử đất nước chúng ta. Và bây giờ, như các bạn đã biết, giá thực phẩm giảm, tất cả đều giảm."
THAM KHẢO
* Taylor Orth, David Montgomery, “The shutdown, Donald Trump approval, ICE, the economy, the DOJ, and conversion therapy: October 10 - 13, 2025.” Economist/YouGov Poll, October 14, 2025.
* Brett Rowland, ”Trump losing ground on economy, poll finds.” The Center Square, October 13, 2025
* Eshe Nelson, “Three Share Nobel in Economics for Work on How Technology Drives Growth.” New York Times, October 13, 2025.
* Anna Commander, “More Americans Think Economy Is Getting Worse, New Poll Shows.” Newsweek, October 14, 2025.
* Johan Ahlander, Jonathan Allen, Simon Johnson, “Trio win Nobel economics prize for work on innovation, growth and 'creative destruction’”. Reuters, October 13, 2025.
Gửi ý kiến của bạn
