TỈNH BÌNH ĐỊNH
Tỉnh Bình Định, diện tích 6.030 km vuông. Dân số năm 2011 là 1.570.300 người, mật độ 247 người/km vuông. Sắc dân: Kinh, Chăm, Ba Na, Hre. Gồm có: Thành phố Qui Nhơn và 10 huyện: An Lão, Hoài Nhơn, Phù Mỹ, Phù Cát, Tây Sơn, Vĩnh Thạnh, Vân Canh, An Nhơn, Tuy Phước, Hoài Ân. Tỉnh lỵ ở thành phố Qui Nhơn.
Tỉnh Bình Định bắc giáp tỉnh Quảng Ngãi, tây giáp Gia Lai, nam giáp Phú Yên, đông giáp biển Đông (100 km) và nhiều đảo ngoài khơi. Nhiệt độ trung bình 27 độ C. Bình Định có quốc lộ Bắc Nam xuyên qua tỉnh, quốc lộ 19 đi đến các tỉnh Tây Nguyên: Gia Lai, Kon Tum. Hàng không có sân bay Phù Cát, đường biển có hải cảng Qui Nhơn. Bình Định kinh tế tiến triển vững vàng, đường sá, bán buôn tấp nập, phố phường nguy nga, nhộn nhịp.
Lịch sử tỉnh Bình Định: Năm1471, vua Lê Thánh Tông đánh Chiêm Thành tới núi Thạch Bi Sơn (Phú Yên), thành lập 3 huyện: Bồng Sơn, Phù Ly, Tuy Viễn thành phủ Hoài Nhơn thuộc thừa tuyên Quảng Nam. Năm 1602, chúa Nguyễn Hoàng đổi phủ Hoài Nhơn thành phủ Qui Nhơn thuộc dinh Quảng Nam. Năm 1799, Nguyễn Ánh đánh chiếm được thành Qui Nhơn, sau đấy đổi cả vùng đất này là dinh Bình Định. Năm 1808 (Gia Long) đổi dinh Bình Định thành trấn Bình Định. Năm 1831, vua Minh Mệnh đổi trấn Bình Định thành tỉnh Bình Định. Tỉnh Bình Định có khi nhập chung với Phú Yên thành tỉnh Bình Phú, có khi nhập chung với Quảng Ngãi thành tỉnh Nghĩa Bình. Đến năm 1989, tách thành tỉnh Bình Định trở lại.
Tỉnh Bình Định có nhiều lễ hội như: Lễ hội cúng Cá Ông (cá voi), vào ngày 15 tháng 3 (ÂL) vì tin tưởng rằng cá ông thường cứu giúp ghe thuyền và người bị nạn trên biển.
Lễ hội Tây Sơn, được tổ chức ngày mùng 5 tháng giêng (ÂL) để tưởng niệm vua Quang Trung đã đánh đuổi tan tác trên 20 vạn quân Thanh nơi trận Ngọc Hồi, Đống Đa ở Thăng Long năm 1789 (Xuân Kỷ dậu). Tiết mục độc đáo là điệu múa trống trận Quang Trung (xem âm nhạc VN tr. 1111) nhắc nhở khí thế hào hùng, làm sống lại những chiến công lẫy lừng của tướng sĩ Tây Sơn thời xa xưa. Sau phần nghi lễ chính là biểu diễn võ thuật như múa kiếm, đấu võ, đi quyền...
Chùa ở Bình Định: Chùa Long Khánh ở thành phố Qui Nhơn, được xây cất từ thời Lê Dụ Tông.
Chùa Thập Tháp, xây vào năm 1665, thời chúa Nguyễn Phúc Tần, ở huyện An Nhơn, nằm trong khu đất của thành Đồ Bàn, khuôn viên chùa rộng rãi, có vườn cây ăn trái tươi tốt.
Chùa Hang (chùa Thạch Cốc) ở huyện Phù Mỹ, trên núi Ly Thạch, chùa xây dựng vào thời vua Thành Thái, chùa tạo lập dưới một tảng đá nhô ra độ 10m, rộng 6m, dưới mái hiên thiên tạo là miệng hang dẫn vào lòng núi, hang sâu vài chục mét, rộng khoảng 5m, giữa hang là bàn thờ phật, vào sâu bên trong có đường hẹp đi lên đỉnh núi. Người đã vào nơi đây như ở riêng rẽ một thế giới cực lạc, khác nơi trần thế.
Thành Đồ Bàn ở huyện An Nhơn, cách thành phố Qui Nhơn khoảng 27 km, về hướng tây bắc, thành xây vào thế kỷ thứ 10, triều đại vua Yang Puku Vijaya, đây là kinh đô vua Chiêm Thành cuối cùng, tồn tại từ thế kỷ 11 đến thế kỷ 15, thành bị đổ nát. Năm 1778, nhà Tây Sơn cho sang sửa lại, Nguyễn Nhạc đóng đô ở đây xưng là Trung ương Hoàng đế, nên còn gọi là thành Hoàng Đế. Năm 1799, thành bị nhà Nguyễn (Gia Long) chiếm, đổi tên lại là thành Bình Định.
Bãi Ghềnh Ráng, ở phía nam thành phố Qui Nhơn khoảng 3 km, cát trắng mịn màng, nước trong trẻo. Trong khu vực Ghềnh Ráng có bãi Đá Trứng, nhiều hòn đá xanh to và nhẵn thín, phía trước bãi là những tường đá thiên nhiên, che chắn sóng gió, nên nước êm ả, phẳng lặng. Nơi đây khi xưa, được dành riêng cho Nam Phương Hoàng hậu, nên cũng gọi là bãi tắm Hoàng Hậu, do vua Bảo Đại ra lệnh trưng dụng theo chế độ quân chủ, và ông cho cất nhà nghỉ mát kế bên.
Bán đảo Phương Mai, diện tích 300 ha, có núi Phương Mai, phong cảnh tươi tốt, phía tây bán đảo là đầm Thị Nại nước trong trẻo, không khí mát mẻ.
Suối nước nóng Hội Vân cũng gọi là suối Tiên, thuộc huyện Phù Cát, nước suối có độ nóng 800C, chứa các thành phần hóa học có thể chữa được một số bệnh tật: Bệnh thấp khớp, bệnh ngoài da...
Thắng cảnh Hầm Hô ở huyện Tây Sơn, có một dòng suối lớn, chảy qua khu rừng già, nơi đây phong cảnh thơ mộng, thiên nhiên tĩnh lặng. Hầm Hô cũng là di tích các cuộc khởi nghĩa của lực lượng Tây Sơn và của nghĩa quân Mai Xuân Thưởng.
Tỉnh Bình Định rộng rãi, thành phố Qui Nhơn nguy nga.
Đất đai Bình Định tốt tươi
Nơi nơi xinh đẹp, người người vấn vương
Cảm tác: Non nước Bình Định
.
Hướng đông Bình Định, biển mênh mang
Tây giáp Gia Lai, núi ngút ngàn
Quảng Ngãi, láng giềng nơi phía bắc
Phú Yên, lân cận chỗ ranh nam
.
Cá tôm Bình Định, biển bao la
Nông nghiệp lúa ngô, dáng mượt mà
Kinh tế vững vàng, đường rộng rãi
Bán buôn tấp nập, phố nguy nga
.
Chùa Hang mái đá, bởi thiên nhiên
Tịch mịch thiêng liêng, một cửa thiền
Thơ thẩn ngoài hang, còn tục lụy
Ung dung trong động, hết ưu phiền
.
Chiêm Thành còn mất, lẽ vô thường
Di tích Đồ Bàn, chốn đế vương
Thành cổ dãi dầu, nghiêng ngả vách
Tây Sơn củng cố, sửa sang tường
.
Bãi Ghềnh Ráng, đẹp đẽ, chơi vơi
Mát mẻ nước xanh, giữa đất trời
Hoàng hậu, chắn che riêng rẽ tắm
Nhà vua, ngắm nghía thẩn thơ chơi!
.
Phương Mai bán đảo, mỹ miều trông
Thị Nại đầm bên, vịnh nước trong
Bình Định núi sông, lưu luyến dạ
Qui Nhơn phố đẹp, vấn vương lòng
Nguyễn Lộc Yên
Tỉnh Bình Định, diện tích 6.030 km vuông. Dân số năm 2011 là 1.570.300 người, mật độ 247 người/km vuông. Sắc dân: Kinh, Chăm, Ba Na, Hre. Gồm có: Thành phố Qui Nhơn và 10 huyện: An Lão, Hoài Nhơn, Phù Mỹ, Phù Cát, Tây Sơn, Vĩnh Thạnh, Vân Canh, An Nhơn, Tuy Phước, Hoài Ân. Tỉnh lỵ ở thành phố Qui Nhơn.
Tỉnh Bình Định bắc giáp tỉnh Quảng Ngãi, tây giáp Gia Lai, nam giáp Phú Yên, đông giáp biển Đông (100 km) và nhiều đảo ngoài khơi. Nhiệt độ trung bình 27 độ C. Bình Định có quốc lộ Bắc Nam xuyên qua tỉnh, quốc lộ 19 đi đến các tỉnh Tây Nguyên: Gia Lai, Kon Tum. Hàng không có sân bay Phù Cát, đường biển có hải cảng Qui Nhơn. Bình Định kinh tế tiến triển vững vàng, đường sá, bán buôn tấp nập, phố phường nguy nga, nhộn nhịp.
Lịch sử tỉnh Bình Định: Năm1471, vua Lê Thánh Tông đánh Chiêm Thành tới núi Thạch Bi Sơn (Phú Yên), thành lập 3 huyện: Bồng Sơn, Phù Ly, Tuy Viễn thành phủ Hoài Nhơn thuộc thừa tuyên Quảng Nam. Năm 1602, chúa Nguyễn Hoàng đổi phủ Hoài Nhơn thành phủ Qui Nhơn thuộc dinh Quảng Nam. Năm 1799, Nguyễn Ánh đánh chiếm được thành Qui Nhơn, sau đấy đổi cả vùng đất này là dinh Bình Định. Năm 1808 (Gia Long) đổi dinh Bình Định thành trấn Bình Định. Năm 1831, vua Minh Mệnh đổi trấn Bình Định thành tỉnh Bình Định. Tỉnh Bình Định có khi nhập chung với Phú Yên thành tỉnh Bình Phú, có khi nhập chung với Quảng Ngãi thành tỉnh Nghĩa Bình. Đến năm 1989, tách thành tỉnh Bình Định trở lại.
Tỉnh Bình Định có nhiều lễ hội như: Lễ hội cúng Cá Ông (cá voi), vào ngày 15 tháng 3 (ÂL) vì tin tưởng rằng cá ông thường cứu giúp ghe thuyền và người bị nạn trên biển.
Lễ hội Tây Sơn, được tổ chức ngày mùng 5 tháng giêng (ÂL) để tưởng niệm vua Quang Trung đã đánh đuổi tan tác trên 20 vạn quân Thanh nơi trận Ngọc Hồi, Đống Đa ở Thăng Long năm 1789 (Xuân Kỷ dậu). Tiết mục độc đáo là điệu múa trống trận Quang Trung (xem âm nhạc VN tr. 1111) nhắc nhở khí thế hào hùng, làm sống lại những chiến công lẫy lừng của tướng sĩ Tây Sơn thời xa xưa. Sau phần nghi lễ chính là biểu diễn võ thuật như múa kiếm, đấu võ, đi quyền...
Chùa ở Bình Định: Chùa Long Khánh ở thành phố Qui Nhơn, được xây cất từ thời Lê Dụ Tông.
Chùa Thập Tháp, xây vào năm 1665, thời chúa Nguyễn Phúc Tần, ở huyện An Nhơn, nằm trong khu đất của thành Đồ Bàn, khuôn viên chùa rộng rãi, có vườn cây ăn trái tươi tốt.
Chùa Hang (chùa Thạch Cốc) ở huyện Phù Mỹ, trên núi Ly Thạch, chùa xây dựng vào thời vua Thành Thái, chùa tạo lập dưới một tảng đá nhô ra độ 10m, rộng 6m, dưới mái hiên thiên tạo là miệng hang dẫn vào lòng núi, hang sâu vài chục mét, rộng khoảng 5m, giữa hang là bàn thờ phật, vào sâu bên trong có đường hẹp đi lên đỉnh núi. Người đã vào nơi đây như ở riêng rẽ một thế giới cực lạc, khác nơi trần thế.
Thành Đồ Bàn ở huyện An Nhơn, cách thành phố Qui Nhơn khoảng 27 km, về hướng tây bắc, thành xây vào thế kỷ thứ 10, triều đại vua Yang Puku Vijaya, đây là kinh đô vua Chiêm Thành cuối cùng, tồn tại từ thế kỷ 11 đến thế kỷ 15, thành bị đổ nát. Năm 1778, nhà Tây Sơn cho sang sửa lại, Nguyễn Nhạc đóng đô ở đây xưng là Trung ương Hoàng đế, nên còn gọi là thành Hoàng Đế. Năm 1799, thành bị nhà Nguyễn (Gia Long) chiếm, đổi tên lại là thành Bình Định.
Bãi Ghềnh Ráng, ở phía nam thành phố Qui Nhơn khoảng 3 km, cát trắng mịn màng, nước trong trẻo. Trong khu vực Ghềnh Ráng có bãi Đá Trứng, nhiều hòn đá xanh to và nhẵn thín, phía trước bãi là những tường đá thiên nhiên, che chắn sóng gió, nên nước êm ả, phẳng lặng. Nơi đây khi xưa, được dành riêng cho Nam Phương Hoàng hậu, nên cũng gọi là bãi tắm Hoàng Hậu, do vua Bảo Đại ra lệnh trưng dụng theo chế độ quân chủ, và ông cho cất nhà nghỉ mát kế bên.
Bán đảo Phương Mai, diện tích 300 ha, có núi Phương Mai, phong cảnh tươi tốt, phía tây bán đảo là đầm Thị Nại nước trong trẻo, không khí mát mẻ.
Suối nước nóng Hội Vân cũng gọi là suối Tiên, thuộc huyện Phù Cát, nước suối có độ nóng 800C, chứa các thành phần hóa học có thể chữa được một số bệnh tật: Bệnh thấp khớp, bệnh ngoài da...
Thắng cảnh Hầm Hô ở huyện Tây Sơn, có một dòng suối lớn, chảy qua khu rừng già, nơi đây phong cảnh thơ mộng, thiên nhiên tĩnh lặng. Hầm Hô cũng là di tích các cuộc khởi nghĩa của lực lượng Tây Sơn và của nghĩa quân Mai Xuân Thưởng.
Tỉnh Bình Định rộng rãi, thành phố Qui Nhơn nguy nga.
Đất đai Bình Định tốt tươi
Nơi nơi xinh đẹp, người người vấn vương
Cảm tác: Non nước Bình Định
.
Hướng đông Bình Định, biển mênh mang
Tây giáp Gia Lai, núi ngút ngàn
Quảng Ngãi, láng giềng nơi phía bắc
Phú Yên, lân cận chỗ ranh nam
.
Cá tôm Bình Định, biển bao la
Nông nghiệp lúa ngô, dáng mượt mà
Kinh tế vững vàng, đường rộng rãi
Bán buôn tấp nập, phố nguy nga
.
Chùa Hang mái đá, bởi thiên nhiên
Tịch mịch thiêng liêng, một cửa thiền
Thơ thẩn ngoài hang, còn tục lụy
Ung dung trong động, hết ưu phiền
.
Chiêm Thành còn mất, lẽ vô thường
Di tích Đồ Bàn, chốn đế vương
Thành cổ dãi dầu, nghiêng ngả vách
Tây Sơn củng cố, sửa sang tường
.
Bãi Ghềnh Ráng, đẹp đẽ, chơi vơi
Mát mẻ nước xanh, giữa đất trời
Hoàng hậu, chắn che riêng rẽ tắm
Nhà vua, ngắm nghía thẩn thơ chơi!
.
Phương Mai bán đảo, mỹ miều trông
Thị Nại đầm bên, vịnh nước trong
Bình Định núi sông, lưu luyến dạ
Qui Nhơn phố đẹp, vấn vương lòng
Nguyễn Lộc Yên
Send comment
