Nước Mỹ là quốc gia được xây dựng trên ý thức về di sản. Những người lập quốc hiểu rằng họ chỉ là người giữ hộ, không phải kẻ sở hữu. Trừ Donald Trump. Ảnh ghép: VB
Nước Mỹ là quốc gia được xây dựng trên ý thức về di sản. Những người lập quốc hiểu rằng họ chỉ là người giữ hộ, không phải kẻ sở hữu. Trừ Donald Trump. Ảnh ghép: VB.
Năm xưa, khi Benjamin Franklin rời khỏi Hội nghị Lập hiến năm 1787, một người phụ nữ hỏi ông: “Ngài Franklin, chúng ta có được chính thể gì, một nền quân chủ hay một nền cộng hòa?”
Ông đáp: “Một nền cộng hòa, nếu các người còn giữ được nó.”
Benjamin Franklin muốn nói, một nền cộng hòa, tức chính quyền của nhân dân, dựa trên luật pháp và trách nhiệm của người dân. Nền cộng hoà không tự bền vững, nó chỉ tồn tại nếu người dân có đủ phẩm hạnh, lý trí. Dân chủ không phải một thành quả, mà là thử thách liên tục.
Câu nói ngắn gọn, đanh thép năm xưa của Franklin nay linh nghiệm, dưới thời Donald Trump.
Đập nát
Ngày 6/11/1986, Tổng thống Ronald Reagan phát biểu tại Lễ Cải cách và Đạo luật Kiểm soát nhập cư: “Bất cứ ai, từ bất cứ nơi nào trên trái đất, đều có thể đến sống ở Mỹ và trở thành người dân Mỹ. Tôi tin rằng đây là một trong những nguồn gốc quan trọng nhất của sự vĩ đại của nước Mỹ.”
Những ngày qua, đoạn video của gần 40 năm sống lại mạnh mẽ trên mạng xã hội. Kèm theo đó là những lời thương tiếc về một đế chế Cộng hòa đẹp đẽ, hào hùng, một lãnh đạo đặt lợi ích quốc gia trên quyền lợi cá nhân.
Từ ngày hôm đó, nước Mỹ là “American Dream” của những di dân mưu cầu tự do, dân chủ, là mảnh đất dừng chân của những người đi tìm công bằng, hạnh phúc.
Từ năm đó, làn sóng di dân đến nước Mỹ đã trở thành một di sản vĩ đại của nước Mỹ.
Gần 40 năm sau, ngày 24/10/2025, con gái của Tổng thống Ronald Reagan, Patricia Ann Davis, mô tả bà rất “đau lòng” khi nhìn khu Cánh Đông của Tòa Bạch Ốc trở thành đống gạch vụn. Trả lời với CNN, bà chỉ trích việc phá hủy tòa nhà lịch sử, và gọi nó là “tượng đài của sự hám danh và tham nhũng.”
“Thật đau lòng. Tôi thật sự đã khóc. Đó không phải là điều mà tôi nghĩ rằng tôi sẽ nhìn thấy. Đó là một kiểu hủy diệt. Nó đã mất rồi.”
Sáng ngày 20/10, một tấm ảnh xuất hiện trên mạng xã hội. Tấm ảnh được chụp từ xa, do một thường dân đăng lên danh khoản X. Nó nhanh chóng lan tỏa, bùng nổ cùng với sự tức giận, khuấy động cảm xúc của hàng triệu người Mỹ. Tấm ảnh duy nhất được các cơ quan báo chí sử dụng để loan tin sau đó. Khi đó, chỉ một phần của tòa East Wing đang bị cánh tay khổng lồ của chiếc cần cẩu lạnh lùng đập tan thành từng mảnh nhỏ. Cổng hàng rào sắt bị những tấm gỗ che lại, để tránh sự “tò mò” của thế nhân. Nhưng không vì thế mà “vải thưa che được mắt thánh.”
Gần một tuần sau, East Wing bị phá hủy hoàn toàn. Không cơ quan báo chí nào được chụp ảnh. Những danh khoản từ nhân viên liên bang dấu tên trên trang mạng Reddit cho biết họ nhận chỉ thị không được chụp hình East Wing nếu văn phòng làm việc của họ có có hướng nhìn thẳng sang tòa nhà nay chỉ còn là quá khứ.
Tổng thống 47 Donald Trump muốn xây dựng một phòng khiêu vũ trong khu East Wing, với lý do “nhiều người đã ước ao điều này và nay tôi thực hiện đó.” Như những lần đập phá khác trong mười tháng qua, Trump luôn cho rằng ông ta làm “vì rất nhiều người muốn tôi làm.” Trump làm vì “Make America Great Again.” Nhưng sự thật, Trump làm và có thể làm vì sự im lặng của một nhóm người sẵn sàng cúi đầu và quỳ gối vì quyền lợi. Trump làm vì có một danh sách các tài phiệt sẵn sàng cho ông ta tiền để làm điều ông ta muốn. Dù đó là đập nát di sản hay biểu tượng của nước Mỹ.
Khi Donald Trump gặp các nhà tài trợ xây dựng phòng khiêu vũ mới cho ông ta tại Tòa Bạch Ốc vào đầu tháng này, Trump đã nhận được sự ủng hộ tuyệt đối.
“Thưa tổng thống, ông có thể bắt đầu ngay tối nay. Đây là Tòa Bạch Ốc, ngày là tổng thống Hoa Kỳ, ngài có thể làm bất cứ điều gì ngài muốn.”
Vài ngày sau, các đội quân phá dỡ xuất hiện ở East Wing. Một trong những biểu tượng nổi tiếng nhất của đất nước trở thành đống đổ nát. Các sử gia phẫn nộ. Người Mỹ tức giận. Cựu Đệ nhất phu nhân Hillary Clinton lên tiếng: “Đó là ngôi nhà của người dân, không phải nhà riêng của ông ta.”
Báo chí Mỹ tò mò về một cái tên cho phòng khiêu vũ, hơn là đối chất, bắt Trump phải giải trình về hành động đập nát tòa nhà East Wing mà không cần sự chuẩn thuận của Quốc Hội. Câu hỏi “‘White House là ngôi nhà của người Mỹ hay nhà riêng của tổng thống?’ chưa bao giờ được báo chí khơi gợi để người dân có câu trả lời.
Năm 1948, Tổng Thống Harry S. Truman đã cho xây thêm một ban công khoảng 14 feet ở hành lang phía Nam, nay gọi là Truman Balcony. Theo tài liệu lịch sử, ý tưởng này xuất phát từ nhu cầu thực tế trong quá trình đại tu gần như toàn bộ cấu trúc White House. Phần mở rộng này mang lại không gian ngoài trời riêng tư cho tổng thống và gia đình từ Phòng Bầu Dục ở tầng hai. Tổng thống Truman khi ấy nghĩ rằng, ban công mới là nơi để hít khí trời trong lành của thủ đô, vẫy tay chào người dân Mỹ mà không cần phải xuất hiện hoàn toàn như những buổi họp báo. Điều đáng nói, tổng thống Truman tự chi trả chi phí.
Truman Balcony không phải dễ dàng ra đời. Các nhà truyền thống kiến trúc và Uỷ ban Mỹ thuật Tòa Bạch Ốc đã từng lên án gọi đó là hành động xúc phạm thiết kế tân cổ điển năm 1902, cho rằng nó phá vỡ diện mạo thanh lịch của hành lang. Quốc Hội lo lắng về ngân sách. Báo chí chế giễu nó là loại sở thích vô ích của Truman hoặc thậm chí “ban công nhà quê.” Truman Balcony hoàn thành tháng 3/1948, ban đầu bị phản ứng gay gắt nhưng sau đó nó nhanh chóng được đón nhận, trở thành một phần không thể thiếu trong các nghi thức, nghi lễ của tổng thống ở tầm vóc quốc gia.
“Trump Ballroom” hoàn toàn không như Truman Balcony. Trump Ballroom – với giá trị $350 triệu – là một công trình của riêng Donald Trump. Công trình đó là biểu tượng của đế chế độc tài phô trương quyền lực. Từng viên đá đổ nát rơi ra từ East Wing là một mảnh vỡ của di sản – di sản cho một nền cộng hòa từng dẫn dắt nước Mỹ bằng kỷ cương và kiên nhẫn.
Khi Donald Trump bước lên vũ đài chính trị, nước Mỹ không chỉ chứng kiến một biến động quyền lực, mà là một cuộc phản loạn to rộng hơn – phản loạn chống lại chính ý niệm kế thừa. Sự hỗn loạn trong triều đại của ông ta không đơn thuần là hậu quả của một nhiệm kỳ trả thù, mà là một sự đứt gãy của nền tảng lãnh đạo. Những gì Trump tạo ra trong mười tháng qua không chỉ là tranh cãi, mà là một bóng đen phủ lên khái niệm từng định hình nước Mỹ: niềm tin rằng quyền lực phải phục vụ một điều gì đó lớn hơn và ý nghĩa hơn chính nó.
Nước Mỹ là quốc gia được xây dựng trên ý thức về di sản. Những người lập quốc hiểu rằng họ chỉ là người giữ hộ, không phải kẻ sở hữu.
Hai thế kỷ qua, nước Mỹ sống bằng thử thách đó: qua chiến tranh và khủng hoảng, qua cuộc nội chiến khốc liệt nhưng vẫn được kiềm chế bởi luật pháp và tinh thần thượng tôn pháp luật.
Washington từ chối ngai vàng. Lincoln kêu gọi “thiện tâm cho những điều tốt đẹp.” Eisenhower chọn sự tiết chế thay cho ngạo mạn. Tất cả những người đứng đầu quốc gia đều hiểu quyền lực là tạm thời, nhưng nhân cách thì trường tồn.
Kẻ phản bội di sản
Dưới bóng tối của nhiệm kỳ thứ hai của Trump, khi lịch chuyển sang tháng 10/2025, một cụm từ sắc bén xuyên qua tiếng ồn ào của các sắc lệnh hành pháp và những dòng tweet nửa đêm: kẻ phản bội di sản.
Đây không chỉ là lời chỉ trích của nhà phê bình mà là một bản cáo trạng đương đại, sắc nhọn dành cho những kẻ phá bỏ các công trình, cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, của những gì đã có trước họ, không phải vì một tầm nhìn táo bạo cho sự đổi mới mà bởi ánh hào quang trống rỗng của sự phù phiếm cá nhân. Chính quyền Donald Trump thể hiện đường lối này với tốc độ kinh ngạc.
Từ căn phòng dát vàng óng ánh một cách thô thiển bên trong Tòa Bạch Ốc, cho đến các tổ chức giáo dục, quỹ cứu trợ thiên tai, nghèo đói…chúng là sự xóa sổ. Chúng đè lên di sản chung của nước Mỹ bằng những tượng đài cho cái tôi, để lại một quốc gia trôi dạt trong chứng quên lãng. Khi Dự án 2025 – bản thiết kế của Quỹ Di Sản cho sự lạm quyền độc tài – đang diễn ra tốc độ tranh tối tranh sáng với thời gian của nước Mỹ, rõ ràng đây không phải là sự phá vỡ vì tiến bộ mà là sự hủy diệt đổi lại tiếng vỗ tay.
Sự phản bội bắt đầu ngay trong ngôi nhà chung của nước Mỹ. Trong một động thái khiến các nhà bảo tồn và sử gia sửng sốt. Chính quyền Trump phá bỏ East Wing — một cấu trúc không thể tách rời của dinh thự hành pháp kể từ khi Theodore Roosevelt mở rộng vào năm 1902 — để nhường chỗ cho một phòng khiêu vũ xa hoa. Đây không phải là tái sử dụng thích ứng; đây là sự phá hoại biểu tượng kiến trúc, bỏ qua các luật bảo tồn liên bang, trưng cầu ý dân, và đánh giá chuyên gia đối với các địa điểm có ý nghĩa quốc gia.
Khi người ta nhân danh tình yêu để hủy hoại đối tượng mình yêu, thì đó là sự phá hoại hơn là gìn giữ. Khi một người tin rằng phá đổ là cách thuần khiết nhất để chứng minh lòng trung thành, thì đó kẻ phá hoại.
Tổng thống Donald Trump luôn tự xem mình là người “giải phóng” nước Mỹ, “làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại,” nhưng câu hỏi thật sự là: nước Mỹ sau đó có mạnh mẽ hơn không, hay chỉ trống rỗng hơn?
Chính quyền Donald Trump, với đội phá hoại từ Dự án 2025, phá bỏ không phải để xây mới mà để đứng một mình trên đống đổ nát. Chúng ta, những người thừa kế, có thể trả lời cho câu hỏi của Benjamin Franklin không?
Kalynh Ngô
Ý kiến bạn đọc
31/10/202523:54:30
Khách
Khách
khi quyền lực nằm trong tay kẻ ngu xuẩn hay hám danh lợi, những giá trị lịch sử sẽ bị phá hủy
