Giữa cuộc biểu tình “No Kings” ở Quận Cam, Darshan Smaaladen – 52 tuổi, ba con – không đến để hô khẩu hiệu. “Biểu tình không khiến người ta đi bầu,” bà nói. Năm ngoái, bà từng dẫn đầu chiến dịch bãi nhiệm hai ủy viên cực hữu trong hội đồng giáo dục. Giờ, bà đi vận động cho Dự luật 50 – sáng kiến của Thống đốc Gavin Newsom nhằm vẽ lại bản đồ bầu cử California, có thể giúp Đảng Dân Chủ thêm năm ghế tại Hạ viện.
Với hơn 200 triệu Mỹ kim quảng cáo, cuộc trưng cầu này trở thành trận chiến mở rộng trong “cuộc chiến phân khu” giữa hai đảng. Newsom kêu gọi “đánh trả” sau khi Trump chỉ đạo các bang Cộng Hòa như Texas và Missouri vẽ lại bản đồ để khóa lợi thế tại Hạ viện. “Khi họ chơi bẩn, ta không thể cứ đứng yên,” Dân biểu Pete Aguilar nói. “Không có kế hoạch B.”
Dự luật 50 sẽ tạm gác quyền của ủy ban phân khu độc lập – cơ chế mà chính cử tri California thông qua năm 2010 – để áp dụng bản đồ mới có lợi cho Dân Chủ cho đến năm 2030. Mục tiêu: lấy lại thế cân bằng sau hàng loạt bản đồ Cộng Hòa vẽ ra nhằm cố định quyền lực.
Nhưng ngay trong nội bộ Dân Chủ, không phải ai cũng thoải mái với cách “đáp trả bằng cùng một thứ vũ khí.” “Chúng tôi tin vào minh bạch và công bằng,” Smaaladen nói. “Giờ phải giải thích cho họ rằng, chuyện này không chỉ của California, mà là của cả nước.”
Phía Cộng Hòa phản công, gọi Prop 50 là “cú giật quyền” của Newsom để dọn đường cho tham vọng năm 2028. “Nếu ai làm sai, anh không thể đáp lại bằng điều sai lớn hơn,” Mary Kay McElmeel, một cử tri ở Mission Viejo nói. Smaaladen phản bác: “Tôi dạy con mình không được đánh ai. Nhưng nếu ai đánh nó trước, nó có quyền đánh lại. Texas đã đánh nền dân chủ. California có quyền đánh trả.”
Cựu Thị trưởng Newport Beach, Will O’Neill – chủ tịch Đảng Cộng Hòa Quận Cam – dẫn tôi ra con đường nơi bản đồ mới chia đôi khu phố: một bên thành địa hạt Dân Chủ, bên kia của Cộng Hòa. “Anh không thể nói đang bảo vệ cộng đồng chung lợi ích trong khi kẻ ranh ngay giữa nhà người ta,” ông nói.
Dân biểu Aguilar không chối cãi: “Tôi thích ủy ban độc lập, nhưng tôi đã chán cảnh Dân Chủ cứ chơi sạch trong khi 42 bang khác chơi bẩn.”
Phía Cộng Hòa dự tính kiện, lấy cớ rằng California đang “bẻ luật” dù không bị liên bang bắt buộc. Nhưng lập luận ấy khó đứng vững, khi chính chính quyền Trump là bên khởi đầu cuộc chiến này bằng một lá thư cáo buộc Texas “phân khu chủng tộc bất hợp pháp.” “Tôi thắng phiếu cao nhất trong lịch sử Texas,” Trump nói. “Chúng tôi xứng đáng có thêm năm ghế.”
Trong khi đó, ở văn phòng Dân Chủ tại Anaheim, các tình nguyện viên vẫn ngồi gọi điện, một hộp pizza ăn dở trên bàn. “Tôi hiểu người ta băn khoăn,” Louise Larsen nói. “Nhưng tôi không muốn để Trump có thêm dù chỉ một mẩu quyền lực. Ta sẽ công bằng – sau khi thắng.”
Theo thăm dò của CBS, 62% cử tri California định bỏ phiếu thuận. Nhưng nhiều người vẫn mơ hồ, có người tưởng đảng mình kêu gọi bỏ “Không.” Một giáo viên sử học, Heather Chapman, nói: “Họ bảo, ‘Bình thường tôi chẳng bao giờ ủng hộ thứ này.’ Tôi đáp: ‘Phải, nhưng chẳng có gì trong thời buổi này là bình thường nữa.’”
California sắp thử điều mà mình từng cấm: dùng chính đòn chính trị để tự vệ. Và nếu Prop 50 thắng, cử tri sẽ chứng minh rằng trong nền dân chủ Hoa Kỳ, đôi khi, đánh trả không phải là trả thù – mà là sinh tồn.
Nguyên Hòa tóm lược
Nguồn: Bài "California is allowed to hit back" của Russell Berman



