Hôm nay,  

Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Hoa Kỳ?

16/12/200800:00:00(Xem: 10408)

Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Hoa Kỳ"

Vũ Linh
...nước Mỹ hiện nay lại lăm le bước theo con đường xã hội chủ nghĩa...
Tháng Chín vừa qua, TT Bush, với sự đồng ý của quốc hội do phe Dân Chủ kiểm soát, tung ra 700 tỷ để cứu giúp các ngân hàng. Rồi quốc hội bây giờ lại bàn chuyện tặng ba hãng xe hơi lớn nhất của Mỹ vài chục tỷ yểm trợ của Nhà Nước để tránh xập tiệm. Chỉ là món điểm tâm trong khi trông chờ vài trăm tỷ nữa trong năm tới.
Chưa hết, các tiểu bang lớn như California, hay các thành phố lớn như Phoenix, Chicago… cũng đang cần tiền của Nhà Nước Liên Bang để tránh phá sản.
Có cái gì nghe không ổn chút nào.
Nhà Nước lấy tiền của dân để tiếp tục nuôi sống mấy công ty làm ăn bết bát" Sao giống như chuyện của Liên Bang Xô Viết ngày trước quá vậy"
Theo sách vở, chế độ tư bản đặt nền tảng trên nguyên tắc tự do cạnh tranh thị trường. Công ty nào điều hành giỏi, hàng tốt, chi phí ít, giá rẻ, thì sẽ thành công trên thị trường, có lời nhiều, mang lại lợi lộc cho người sở hữu, đồng thời cũng tạo ra lợi ích chung cho người tiêu thụ, mua được hàng tốt với giá rẻ. Và trước tiên, tạo ra việc làm với lương tương xứng. Tất cả đều có lợi.
Công ty nào làm ăn bết bát, hàng rởm, chi phí lớn, giá cao thì sẽ phải đóng cửa tiệm. Hoặc bị một công ty khác thôn tính, người chủ mất của, ban quản trị mất việc, nhân viên bị sa thải.
Ngược lại, trong chế độ kinh tế xã hội chủ nghĩa, Nhà Nước lãnh đạo toàn thể hệ thống sản xuất và kinh doanh, ra chỉ tiêu về đủ khía cạnh, từ phẩm chất cho đến số lượng, giá thành, giá bán. Nói theo ngôn ngữ “hiện đại”, vì Nhà Nước chỉ đạo từ “đầu vào” đến “đầu ra”, nên lời thì nộp lại cho Nhà Nước, lỗ thì Nhà Nước bỏ tiền ra bù đắp. Sản phẩm là sản phẩm của Nhà Nước dĩ nhiên không thể xấu được, chê bai là phạm tội phá hoại, phản quốc. Công ty tốt thì sống được. Công ty bết bát thì… cũng vẫn sống được, nhờ bao cấp Nhà Nước, tức là tiền dân đóng thuế. Quản lý dấm dớ vẫn không mất việc, nhân viên bê bối cũng chẳng sao.
Một khía cạnh khác là vấn đề lương.
Trong chế độ tư bản, mức lương được ấn định bởi luật cung cầu, tùy khả năng người làm, và tùy nhu cầu ngành nghề. Nghề dễ, khả năng chuyên môn thấp thì lương ít; nghề khó, khả năng hiếm có thì lương nhiều; làm giỏi lương cao, làm dở lương ít.
Ví dụ như làm tổng thống Mỹ dễ ợt, không cần khả năng kinh nghiệm nhiều, chỉ cần ba hoa cho giỏi nên lương là 400.000 đô một năm, trong khi làm cầu thủ bóng rổ khó thẩy banh vào rổ hơn nên lãnh 20 triệu đô một năm như mấy cao thủ bóng rổ. Đánh gôn càng khó hơn vì phải thẩy banh vào lỗ nhỏ hơn, nên lãnh 70 triệu một năm như Tiger Woods!
Cũng có trường hợp mức lương được ấn định không bằng khả năng hay nhu cầu, mà theo tranh đấu của nghiệp đoàn, như trong ngành sản xuất xe Mỹ. Làm dở vẫn lương cao.
Trong chế độ xã hội, mức lương của tất cả, từ ông tổng đến lính thợ, đều do Nhà Nước ấn định, thường thì ngang cấp, ngang ngành là ngang lương. Giỏi, dốt, siêng năng, làm biếng, như nhau hết. Không ai kêu ca khiếu nại gì. Kết cuộc chẳng mấy người muốn giỏi, và chẳng ai siêng năng. Khoảng cách biệt lương lậu cũng không một trời một vực giữa xếp lớn và nhân viên quèn như trong chế độ tư bản.
Nếu luận lý thuyết thì khó nói cách nào tốt hơn, cách nào hữu hiệu hơn. Tất cả tùy thuộc phương diện nào.
Tự do cạnh tranh có thể hiệu quả hơn về phương diện kinh tế, nhưng lại đưa đến tình trạng người thiếu may mắn, sinh ra trong môi trường không thuận lợi, thì dễ bị loại, theo kiểu cá bé bị cá lớn nuốt. Như vậy có vẻ không hữu hiệu lắm về xã hội vì đưa đến bất công,  mâu thuẫn, rồi va chạm bạo lực, gây thiệt hại chung cho tất cả mọi người.
Ngược lại, mô thức xã hội chủ nghĩa có hiệu quả về xã hội, công bằng hơn, giảm thiểu mâu thuẫn giai cấp, đưa đến chung sống hòa bình dễ hơn. Nhưng lại dẫn đến tình trạng bao cấp, phí phạm, bết bát kinh tế.
Trên thực tế, nhìn lại tình trạng của gần một thế kỷ qua, người ta đã thấy đâu là đáp số.
Hoa Kỳ là thành trì của chế độ tư bản. Tại đây, quyền tự do cạnh tranh có ảnh hưởng mạnh hơn bất cứ nơi nào khác trên thế giới. Tư thế của Mỹ trong một thế kỷ qua liên tục đi lên không ngừng, tuy thỉnh thoảng cũng vấp váp èo uột, nhưng cho đến giờ thì đã coi như thành công. Một quốc gia rất giàu, thống trị cả thế giới về quân sự, chính trị, kinh tế, nhưng cũng thống trị luôn về văn hoá, y tế, giáo dục, khoa học, kỹ thuật, thông tin. Ngày tàn của đế quốc Mỹ cũng còn xa lắm.
Liên Bang Xô Viết, là thành đồng của xã hội chủ nghĩa, thì đã cáo chung từ hai chục năm. Ngày nay tuy Nga vẫn là một thế lực chính trị và quân sự quan trọng, nhưng về kinh tế thì chỉ cao hơn các nước chậm tiến Phi Châu chút đỉnh. Dân chúng vẫn nghèo sơ xác, ngoại trừ một vài tay tài phiệt mafia.
Thực tế không có gì đẹp đẽ. Trong chế độ xã hội chủ nghĩa, chẳng có công ty nào thành công hết, tất cả đều sống dựa trên bao cấp Nhà Nước. Cả xã hội tương đối bình đẳng hơn trong chế độ tư bản, nhưng là loại bình đẳng với hai bàn tay trắng, hay là bình đẳng trước chén bo bo.
Đó là chuyện xã hội chủ nghĩa.
Nhưng gần đây, ta lại chứng kiến cảnh tương tự trong thành trì tư bản Mỹ. Theo dõi tin tức hàng ngày, chúng ta thấy hàng loạt tin về việc Nhà Nước Mỹ bỏ hết trăm tỷ này đến trăm tỷ khác cho công ty này, hãng nọ, ngành này, nghề kia.
Ở đây có hai vấn đề nổi bật. Tại sao đi đến tình trạng khủng hoảng lung tung đến nỗi Nhà Nước phải can thiệp như vậy" Và tại sao Nhà Nước lại phải đưa lưng ra gánh chịu"
NGUYÊN DO
Nói ngắn gọn dễ hiểu thì nước Mỹ hiện nay đang gặp khủng hoảng lớn trong ba khu vực là nhà cửa, ngân hàng và sản xuất xe. Cả ba cuộc khủng hoảng đều liên hệ trực tiếp với nhau, cái này đưa đến cái kia, rồi trầm trọng hoá cái nọ.
Như đã bàn nhiều lần, chính sách mị dân của các chính quyền Dân Chủ Carter và Clinton đưa đến tình trạng cho vay cũng như vay mượn mua nhà bừa bãi, bất cần hậu quả.
TT Bush thì phản ứng chiếu lệ vì chẳng những không muốn can thiệp quá mạnh (tức là đi ngược  triết lý bất can thiệp vào kinh tế thị trường), mà cũng chẳng muốn hay chẳng có quyền ngăn cản cơn say sóng “làm giàu” tập thể của cả nước. Để rồi bong bóng gia cư xì hơi.
Khủng hoảng gia cư đưa đến khủng hoảng tài chánh và các ngân hàng xập tiệm hàng loạt vì nợ xấu. Tín dụng co cụm lại. Doanh nghiệp không vay mượn được. Sinh hoạt kinh tế khựng lại.
Thế rồi đến cuộc khủng hoảng dầu xăng. Giá dầu xăng, do chênh lệch cung cầu cũng như do đầu cơ tích trữ, tăng vọt trên toàn thế giới, nhất là tại Mỹ, là xứ sản xuất chưa tới 3% dầu xăng thế giới, nhưng lại tiêu thụ gần 30% dầu xăng của thiên hạ.
Khủng hoảng dầu xăng tuy ngắn hạn có vài tháng, nhưng lại gây ra hậu quả lớn lao lâu dài. Dân Mỹ hốt hoảng, bớt du lịch, ngưng mua xe, nhất là xe SUV và xe Mỹ, là loại xe uống xăng như thùng không đáy. Ngay cả xe nhỏ cũng bớt bán được vì ngân hàng xiết tín dụng không cho dân mượn tiền mua xe. Các hãng xe Mỹ ứ đọng cả triệu chiếc nằm lấp lánh ngoài bãi đậu xe vắng ngắt.
Đưa đến tình trạng cả ba hãng sản xuất xe là General Motors -GM-, Ford và Chrysler đều bị đe dọa phá sản.
Hãng GM mỗi tháng lỗ trên một tỷ đô vì số xe bán năm nay thấp hơn năm ngoái gần ba triệu cái. Cho dù GM là một trong những đại gia lớn nhất thế giới cũng không thể tiếp tục tồn tại nếu cứ lỗ hàng tỷ mỗi tháng.
Nếu quý độc giả làm lương tàng tàng cỡ 2.000 đô một tháng, quý vị sẽ phải chịu khó đi cầy… 40.000 năm mới bù đắp được số lỗ của GM trong… một tháng!
NHÀ NƯỚC CAN THIỆP
Trước tình trạng khủng hoảng gia cư trực tiếp đe dọa nơi trú thân của người dân (hầu hết là dân trung lưu), và khủng hoảng ngân hàng đe dọa cắt đứt mạch máu kinh tế cả nước,  Nhà Nước, cho dù là Cộng Hòa, cũng không thể làm ngơ được .
TT Bush, với sự ủng hộ của quốc hội Dân Chủ đã tung ra cả trăm tỷ để cứu giúp. Vừa bảo đảm một phần nợ xấu, vừa đưa tiền cho ngân hàng có tiền khai thông tín dụng.
Theo đúng tiền lệ, khi các hãng xe Mỹ gặp khó khăn thì họ liền chìa tay xin tiền Nhà Nước. Cho đến giờ còn đang cãi cọ, nhưng chắc sẽ được vài chục tỷ. Đợi đến sau ngày TT Obama nhậm chức thì hy vọng sẽ lãnh nhiều hơn nữa vì quan điểm của phe cấp tiến vẫn là “Nhà Nước là giải pháp cho tất cả mọi vấn đề”.
Như đã trình bày trong phần mở đầu, sự khác biệt giữa hai chế độ tư bản và xã hội rất rõ ràng. Nhưng đó chỉ là lý thuyết. Trên thực tế, điều ta thấy ở Mỹ hiện nay là một món ăn hổ lốn. Nói lịch sự là một món thập cẩm.
Thì đúng là đã và đang có tình trạng cạnh tranh tự do trong kinh tế thị trường Mỹ. Và cũng đúng là hiều công ty không thành công đã bị phá sản hay nuốt chửng bởi các công ty được quản lý hữu hiệu hơn. Nhưng rõ ràng hơn nữa là cảnh Nhà Nước Mỹ đã và đang tung cả trăm tỷ để cứu các ngân hàng và có thể cả trăm tỷ nữa để cứu các hãng sản xuất xe hơi.
Tại sao cả ngàn công ty nhỏ gặp khó khăn thì cho chết luôn. Còn các đại gia gặp khó khăn là Nhà Nước nhẩy vào cứu.


Câu trả lời thật giản dị. Không phải vì TT Bush và quốc hội phe cánh với tài phiệt, chỉ lo cứu tài phiệt mà không cần biết đám công ty thấp cổ bé họng. Mà chỉ vì các ngân hàng và các hãng xe này lớn quá, nếu chết thì sẽ kéo theo cái chết của cả chục ngàn công ty phụ thuộc hoặc liên hệ khác, sẽ kéo theo cả triệu nhân công mất việc, đưa đến suy thoái kinh tế với mức vĩ đại chưa từng thấy trong lịch sử.
Đó là lý luận căn bản để biện minh cho sự can thiệp của Nhà Nước.
Sự thật lại không nhất thiết như vậy.
Lý luận này đúng hay không có lẽ sẽ được bàn đến cả trăm năm nữa, tùy quan điểm xã hội của mỗi người. Nhưng cũng có những điều hiển hiện mà ta có thể nhìn rõ.
Ngân hàng là các định chế sống hoàn toàn trên sự tin tưởng của khách hàng. Chúng ta tin ngân hàng mạnh thì mới mở trương mục bỏ tiền vào. Nếu nghe phong phanh ngân hàng có vấn đề thì không ai dại gì ký thác tiền bạc mà sẽ đổ xô đi rút tiền và giết chết ngân hàng. Dựa trên lý luận ấy thì việc Nhà Nước can thiệp để cứu các ngân hàng có lý do tâm lý vững chắc. Cho dù bảo thủ lắm cũng khó chống đối.
Nhưng đến chuyện các công ty xe hơi thì có cái gì không ổn.
Lấy ví dụ hãng xe GM, khi họ gặp khó khăn thì tại sao phải cứu" Sợ GM bị phá sản, rồi chết, đưa đến hàng chục ngàn công ty liên hệ chết theo, cả triệu người thất nghiệp" Không bắt buộc phải như vậy.
Trong luật kinh doanh Mỹ, có hai loại phá sản: phá sản theo “Chapter 7” và phá sản theo “Chapter 11”. Theo Chapter 7 là phá sản thực thụ, bán đổ bán tháo tài sản, xóa nợ, giải tán công ty, sa thải hết mọi người. Theo Chapter 11, công ty vẫn tồn tại, chỉ xin được luật pháp bảo vệ, không cho các chủ nợ đòi hết nợ, mà cho công ty thời gian cải tổ lại, bán một phần tài sản, sa thải một phần nhân viên và ban giám đốc, cắt lương, và trải nợ thêm một thời gian nữa.
Trong quá khứ, nhiều đại gia rất lớn của Mỹ đã khai phá sản thực thụ theo Chapter 7 như hãng máy bay lớn nhất Mỹ thời đó, Pan American Airlines, hay Eastern Airlines. Kinh tế Mỹ chỉ ho vài tiếng rồi mọi sự lại vẫn đâu vào đấy.
Cũng có nhiều đại gia khác đã phá sản theo Chapter 11, như United Airlines và Continental Airlines. Bây giờ các hãng đó đều đã phục hồi phần lớn sức mạnh, và vẫn hoạt động như thường. Mà chẳng cần một đồng xu nào của Nhà Nước cứu giúp.
Còn một giải pháp cho các công ty khi gặp khó khăn nữa là bán lại cho công ty khác. Bán nguyên cả công ty, hay chia năm xẻ bẩy rồi bán lẻ cho nhiều công ty khác nhau. Như Countrywide bán lại cho Bank of America.
Những trường hợp trên là điển hình cho mô thức kinh tế thị trường. Bết bát vì quản trị yếu hay sản phẩm không tốt thì bị đào thải. Chẳng cần can thiệp nào của Nhà Nước. Và kinh tế Mỹ hùng mạnh hơn bất cứ kinh tế nào khác chính là nhờ nguyên tắc tự điều chỉnh này.
Hãng xe GM -hay Chrysler và Ford cũng thế- cũng có ba sự lựa chọn như vậy.
Nếu GM phá sản thực thụ theo Chapter 7 thì quả thực tình trạng sẽ bi đát, nhưng sau một thời gian thì kinh tế sẽ đủ mạnh để phục hồi lại và nhân công bị hãng này xuả Mỹ sa thải sẽ tìm ra việc làm ở một hãng khác - của Nhật, của Đức hay Đại Hàn - đang ráp xe tại Mỹ. Nếu GM phá sản theo Chapter 11 thì sự tác hại ít hơn nhiều, chỉ cần thời gian để chỉnh đốn và phục hồi. Nếu phân tán và bán ra từng mảng thì sẽ không thiếu công ty khác nhẩy vào mua lại, như Toyota, Honda, Hyundai, Peugeot, Volswagen,…
Trị giá thị trường (theo giá cổ phiếu) của GM và Ford cộng lại đáng hơn 10 tỷ đô (ít hơn số tiền Nhà Nước định cho để cứu họ!). Hãng Toyota trị giá hơn 90 tỷ và Honda hơn 70 tỷ. Cả hai đều thừa khả năng mua lại cả hai hãng Mỹ. Tai hại cho GM và Ford, nhưng không hại gì nhiều cho cả nước. Ngoại trừ việc… mất thể diện quốc gia khi các công ty lớn của Mỹ bết bát bị các công ty ngoại quốc chiếm hữu.
Nhìn vào tình trạng các hãng xe hơi Mỹ, họ đang gặp khó khăn trầm trọng. Dĩ nhiên là vì tình trạng khủng hoảng kinh tế hiện nay. Nhưng quan trọng hơn nữa là vì họ… đáng phải chết.
Tất cả những người đã mua xe, lái xe, đều biết xe Mỹ vừa nặng nề, uống xăng, hư lên hỏng xuống, lại còn mất giá mau chóng.
Các viên chức cao cấp của các đại gia Mỹ đều lãnh lương còn lớn hơn là tiền chúng ta mơ tưởng trúng số. Lương căn bản ít khi dưới năm bẩy triệu, rồi phải cộng thêm đủ loại tiền thưởng, với đủ loại đặc miễn, đặc lợi khác. Tổng cộng vài chục triệu là chuyện thường. Đã vậy, nếu vì lý do nào đó mấy vị ấy mất job, chẳng hạn vì quản lý bết bát, đánh phé bậy bạ với thị trường, công ty lỗ nặng, bị đuổi, thì luôn luôn ra khỏi công ty với vài chục triệu, đền bù công trình giết công ty.
Nhân viên thợ thuyền các hãng xe cũng lãnh lương gấp mấy lần thợ thường, nhờ sức mạnh của các nghiệp đoàn. Lương tối thiểu của thợ lắp ráp xe Mỹ là gần 30 đô một giờ. Gấp từ 10 đến 15 lần mấy đồng nghiệp Nhật hay Đại Hàn. Chưa kể nhiều quyền lợi khác như bảo hiểm sức khỏe, lương hưu… Năm 2005, khi áp dụng kỹ thuật tự động để cải tiến hiệu năng, các công ty Mỹ nghiệp đoàn bắt ép là chỉ đồng ý với kế hoạch cải tiến khi tiếp tục thu dụng và trả lương cho 12.000 nhân viên đáng lẽ mất việc, để họ tới xưởng ngồi chơi. Chơi chán rồi thì họ đi "phục vụ cộng đồng" lo việc xã hội ở địa phương. Đó là kế hoạch "jobs bank" nổi tiếng của kỹ nghệ xe hơi Mỹ! Mua xe Mỹ là tài trợ cho loại công tác xã hội đó, nhờ khả năng đấu tranh giai cấp của các nghiệp đoàn!
 Ở đây, phải nói thêm là TT Obama cho rằng cần phải gia tăng thêm nữa sức mạnh của nghiệp đoàn để bênh vực quyền lợi nhân công mạnh hơn nữa. Không ai nói đến việc gia tăng hiệu năng, phẩm chất, và sức cạnh tranh của thợ thuyền Mỹ!
Sản phẩm tồi, ban giám đốc ăn cướp tiền công ty, nhân công lãnh lương quá đáng... Làm sao cạnh tranh được với xe Nhật, xe Đại Hàn"
Điều đáng chú ý là ở Mỹ này, có rất nhiều hãng xe Nhật, Đại Hàn và Âu Châu.
Cùng thị trường, cùng khó khăn kinh tế, tín dụng, dầu xăng giống nhau, tại sao lại chỉ có ba anh Mỹ bị đe dọa" Trong năm qua, hai hãng Toyota và Honda lời tổng cộng hơn 20 tỷ ở Mỹ (không kể tiền lời trên thế giới), trong khi GM và Ford lỗ tổng cộng hơn 35 tỷ. Làm ăn như vậy, bị đóng cửa là đúng và chẳng có gì đáng được cứu giúp.
Người ta sẽ đặt câu hỏi: như vậy cả triệu người thất nghiệp thì sao" Sự thật sẽ không có chuyện đó mặc dù báo chí hô hoán. Ví dụ như GM bị bán, các công ty xe hơi khác sẽ mua lại để lấp khoảng trống ngay, và phần lớn nhân công vẫn được giữ để tiếp tục sản xuất, tuy có thể bị bớt lương. Ngân hàng WAMU lộn xộn, chưa khai phá sản đã có ngân hàng JP Morgan mua lại ngay. Hầu hết chi nhánh và nhân viên WAMU vẫn còn đó.
Chính các nghiệp đoàn cũng biết sẽ không có chuyện tất cả nhân viên đều mất job hết, nên họ không chịu nhượng bộ, bớt lương để cứu công ty.
Dĩ nhiên không tránh được một số nhân viên bị sa thải. Nhưng cho dù Nhà Nước bỏ cả trăm tỷ ra cứu, các hãng xe cũng vẫn bắt buộc phải cải tổ, sa thải nhân công hay bớt lương như thường.
Nhà Nước tung tiền ra cứu GM sẽ có ít nhất ba vấn đề sai trái:
- Vấn đề nguyên tắc: bất cứ đại gia nào gặp khó khăn là Nhà Nước đều phải tung bạc tỷ ra cứu giúp sao" Vừa sái nguyên tắc, vừa khuyến khích các công ty khác cũng làm càn, để rồi ỷ y vào Nhà Nước.
- Không có gì bảo đảm tung thêm tiền vào sẽ có tác dụng như ý. Không có gì bảo đảm sau khi được cả trăm tỷ, các hãng Mỹ sẽ làm xe tốt hơn, các xếp sẽ bớt ăn nhậu, nhân công sẽ bớt lương, và các hãng sẽ phục hồi và nghiệp đoàn hết tung hoành. Hãng bảo hiểm AIG sau khi được Nhà Nước tung hơn 85 tỷ ra cứu vớt, đã lập tức chi ra gần nửa triệu cho các viên chức cao cấp ăn nhậu, tắm hơi, đấm bóp, tại một khách sạn sang nhất Los Angeles, chắc là để ăn mừng đã được Nhà Nước cứu. Cũng nên nói thêm là các vị tổng và phó tổng của các hãng xe từ Detroit đi Hoa Thịnh Đốn để xin tiền Nhà Nước đều đi bằng máy bay phản lực riêng, chẳng vị nào thèm đi máy bay dân sự thường, dù là đi vé thượng hạng.
- Quan trọng hơn cả là những triệu tỷ Nhà Nước bỏ ra đều là tiền của…. chúng ta, những người dân cong lưng đi cầy để đóng thuế cho Nhà Nước xài thả giàn. Tại sao ta moi tiền túi của mình ra để bù đắp cho sai lầm và lạm dụng của người khác"
Nhà Nước Xã Hội Chủ Nghĩa tung tiền ra quản lý tất cả guồng máy kinh tế quốc gia. Và hoàn toàn thất bại. Nước Mỹ hiện nay lại lăm le bước theo con đường xã hội chủ nghĩa, không chừng sẽ đổi tên là Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Hoa Kỳ, với Nhà Nước trực tiếp can thiệp, lấy tiền thuế của dân tung trải khắp nơi mà không có gì bảo đảm người dân chúng ta có thể lấy lại được dù chỉ một phần.
Có khi vẫn chưa thấm vào đâu và chúng ta lại tiếp tục đóng thuế cao hơn nữa, để bảo vệ mấy cái xe cùi của Detroit, bảo đảm các quan lớn có dư dả tiền tắm hơi ăn nhậu, bảo đảm quyền lợi dư thừa của nghiệp đoàn, và bảo đảm các ông bà công chức lè phè, vốn quản lý mấy qũy tiền già của chúng ta chưa xong, bây giờ tiếp tục có job lè phè quản lý kinh tế cả nước (14-12-08).

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Ở đời dường như chúng ta hay nghe nói người đi buôn chiến tranh, tức là những người trục lợi chiến tranh như buôn bán vũ khí, xâm chiếm đất đai, lãnh thổ của nước khác, thỏa mãn tham vọng bá quyền cá nhân, v.v… Nhưng lại không mấy khi chúng ta nghe nói có người đi buôn hòa bình. Vậy mà ở thời đại này lại có người đi buôn hòa bình. Thế mới lạ chứ! Các bạn đừng tưởng tôi nói chuyện vui đùa cuối năm. Không đâu! Đó là chuyện thật, người thật đấy. Nếu các bạn không tin thì hãy nghe tôi kể hết câu chuyện dưới đây rồi phán xét cũng không muộn. Vậy thì trước hết hãy nói cho rõ ý nghĩa của việc đi buôn hòa bình là thế nào để các bạn khỏi phải thắc mắc rồi sau đó sẽ kể chi tiết câu chuyện. Đi buôn thì ai cũng biết rồi. Đó là đem bán món hàng này để mua món hàng khác, hoặc đi mua món hàng này để bán lại cho ai đó hầu kiếm lời. Như vậy, đi buôn thì phải có lời...
Hồi đầu năm nay, một người bạn quen gọi đến, chỉ sau một tháng quốc gia chuyển giao quyền lực. Giọng chị mệt mỏi, pha chút bất cần, “Giờ sao? Đi đâu bây giờ nữa?” Chị không hỏi về kế hoạch chuyến đi du lịch, cũng không phải địa chỉ một quán ăn ngon nào đó. Câu hỏi của chị đúng ra là, “Giờ đi tỵ nạn ở đâu nữa?” “Nữa!” Cái chữ “nữa” kéo dài, rồi buông thỏng. Chữ “nữa” của chị dài như nửa thế kỷ từ ngày làm người tỵ nạn. Vài tháng trước, cuộc điện thoại gọi đến người bạn từng bị giam giữ trong nhà tù California vì một sai phạm thời trẻ, chỉ để biết chắc họ bình an. “Mỗi sáng tôi chạy bộ cũng mang theo giấy quốc tịch, giấy chứng minh tôi sinh ở Mỹ,” câu trả lời trấn an người thăm hỏi.
Chỉ trong vài ngày cuối tuần qua, bạo lực như nổi cơn lốc. Sinh viên bị bắn trong lớp ở Đại học Brown. Người Do Thái gục ngã trên bãi biển Bondi, Úc châu, ngay ngày đầu lễ Hanukkah. Một đạo diễn tài danh cùng vợ bị sát hại — nghi do chính con trai. Quá nhiều thảm kịch trong một thời khắc ngắn, quá nhiều bóng tối dồn dập khiến người ta lạc mất hướng nhìn. Nhưng giữa lúc chưa thể giải được gốc rễ, ta vẫn còn một điều có thể làm: học cho được cách ứng xử và phản ứng, sao cho không tiếp tay cho lửa hận thù. Giữ đầu óc tỉnh táo giữa khủng hoảng giúp ta nhìn vào ngọn cháy thật, thay vì mải dập tàn lửa do người khác thổi lên.
Trong những thời khắc nguy kịch nhất, thảm họa nhất, tổng thống Hoa Kỳ là người duy nhất có tiếng nói quyền lực với toàn dân để đưa họ vượt qua nghịch cảnh. Tổng thống sẽ trấn an dân bằng luật pháp, bằng ý chí kiên cường, bằng bản lĩnh lãnh đạo, bao dung nhưng dứt khoát. Thậm chí, có khi phải bằng mệnh lệnh sắc bén để khống chế những tư tưởng bốc đồng sẽ gây hỗn loạn. Mấy trăm năm lập quốc của Mỹ đã chứng minh rất nhiều lần như thế.
(Sydney – 14 tháng 12, 2025) - Hàng trăm người có mặt tại bãi biển Bondi, Sydney, để dự lễ Hanukkah đã chứng kiến một trong những vụ khủng bố đẫm máu nhất kể từ sau thảm sát Port Arthur năm 1996. Vào lúc 6 giờ 45 chiều Chủ Nhật, hai tay súng mặc đồ đen xuất hiện trên cây cầu bộ hành nối Campbell Parade với Bondi Pavilion, bắt đầu nổ súng xuống đám đông đang dự lễ. Hai kẻ này dùng súng trường, bắn liên tục trong khoảng 10 phút, khiến hàng trăm người hoảng loạn bỏ chạy, nhiều người ngã gục ngay trên bãi cát và công viên ven biển. Ít nhất 12 người thiệt mạng, trong đó có 9 nạn nhân thường dân, 1 cảnh sát và 2 tay súng (một bị bắn chết tại chỗ, một bị bắt nhưng sau đó tử vong do vết thương). Ngoài ra, có ít nhất 38 người bị thương, trong đó có 2 cảnh sát và nhiều nạn nhân ở tình trạng nguy kịch.
Năm 2024, con người trung bình dành hai giờ rưỡi mỗi ngày trên mạng xã hội. Nhân lên, đó là hơn một tháng mỗi năm nhìn vào màn hình, lướt ‘feed’ (dòng tin), đợi ‘notification’ (báo tin), đếm ‘like’ (lược thích). Bạn dành nhiều thới giờ cho Facebook, Instagram, TikTok. Và câu hỏi không phải "có nhiều không?", mà là "chúng ta nhận được gì?" Câu trả lời, theo một nhóm triết gia, nhà tâm lý học, nhà xã hội học đương đại, không phải kết nối, không phải hạnh phúc, không phải sự thật. Mà là cô đơn có tổ chức, lo âu có hệ thống, và sự thật bị thao túng. Mạng xã hội—đặc biệt Facebook, nền tảng với ba tỷ người dùng, lớn hơn bất kỳ quốc gia nào trên hành tinh—không phải công cụ trung lập. Nó là kiến trúc quyền lực đang định hình lại não bộ, xã hội, và chính trị theo cách mà chúng ta chưa kịp nhận ra. Và đây là điều đáng sợ nhất: chúng ta không bị ép. Chúng ta tự nguyện. Chúng ta mở Facebook vì muốn "kết nối." Nhưng sau ba mươi phút lướt, chúng ta cảm thấy trống rỗng hơn. Chúng ta vào để "cập nhật
Trong sân khấu chính trị đồ sộ từ cổ chí kim của nước Mỹ, hiếm có nhân vật nào diễn xuất giỏi như Donald J. Trump. Những cuộc vận động tranh cử từ hơn mười năm trước của Trump vốn đã tràn ngập những lời hứa, giáo huấn, sự tức giận vì “nước Mỹ quá tệ hại”, những lời phỉ báng đối thủ. Tất cả hòa hợp thành những bản giao hưởng ký tên DJT. Mỗi lần Trump bước lên sân khấu, điệu nhảy YCMA vô tư, không theo chuẩn mực, thay cho tiếng kèn hiệu triệu “hoàng đế giá lâm.”
Năm 2025 được xem là giai đoạn khó khăn cho ngành khoa học khi ngân sách nghiên cứu bị thu hẹp và nhiều nhóm chuyên môn phải giải thể. Tuy vậy, những thành tựu y học nổi bật lại chứng minh rằng sức sáng tạo của con người chưa bao giờ dừng lại. Hàng loạt phát hiện mới đã mở rộng hiểu biết của chúng ta về sức khỏe, đồng thời thay đổi cách chăm sóc bệnh nhân hiện nay. Dưới đây là chín trong số những khám phá ấn tượng nhất trong năm 2025.
Năm 2025 khởi đầu bằng nỗi lo dấy lên từ các sàn tài chính quốc tế. Tháng Tư, Tổng thống Donald Trump khơi lại cuộc chiến thương mại, khiến nhiều người e sợ suy thái toàn cầu. Thế nhưng, sau mười hai tháng, kinh tế thế giới vẫn đứng vững: tổng sản lượng tăng khoảng 3%, bằng năm trước; thất nghiệp thấp và chứng khoán nhiều nơi tiếp tục lên giá. Chỉ riêng lạm phát vẫn còn là bóng mây bao phủ, vì phần lớn các nước trong khối công nghiệp OECD chưa đưa được vật giá về mức ổn định như mong muốn.
Sự phát triển nhanh chóng của Artificial Intelligence/ AI và robot đặt ra nhiều thách thức về đạo đức xã hội và cá nhân, đặc biệt là trong việc thu thập dữ liệu cá nhân làm ảnh hưởng đến các quyết định quan trọng như tuyển dụng, trị liệu và xét xử. Mặc dù AI có thể mô phỏng cảm xúc, nhưng không có ý thức thực sự, dẫn đến nguy cơ làm cho con người phụ thuộc vào AI và robot và suy giảm kỹ năng giao tiếp xã hội...


Kính chào quý vị,

Tôi là Derek Trần, dân biểu đại diện Địa Hạt 45, và thật là một vinh dự lớn lao khi được đứng nơi đây hôm nay, giữa những tiếng nói, những câu chuyện, và những tâm hồn đã góp phần tạo nên diện mạo văn học của cộng đồng người Mỹ gốc Việt trong suốt một phần tư thế kỷ qua.
Hai mươi lăm năm! Một cột mốc bạc! Một cột mốc không chỉ đánh dấu thời gian trôi qua, mà còn ghi nhận sức bền bỉ của một giấc mơ. Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 25 năm Giải Viết Về Nước Mỹ của nhật báo Việt Báo.

Khi những người sáng lập giải thưởng này lần đầu tiên ngồi lại bàn thảo, họ đã hiểu một điều rất căn bản rằng: Kinh nghiệm tỵ nạn, hành trình nhập cư, những phức tạp, gian nan, và sự thành công mỹ mãn trong hành trình trở thành người Mỹ gốc Việt – tất cả cần được ghi lại. Một hành trình ý nghĩa không những cần nhân chứng, mà cần cả những người viết để ghi nhận và bảo tồn. Họ không chỉ tạo ra một cuộc thi; họ đã và đang xây dựng một kho lưu trữ. Họ thắp lên một ngọn hải đăng cho thế hệ sau để chuyển hóa tổn thương thành chứng tích, sự im lặng thành lời ca, và cuộc sống lưu vong thành sự hội nhập.

Trong những ngày đầu ấy, văn học Hoa Kỳ thường chưa phản ánh đầy đủ sự phong phú và đa dạng về kinh nghiệm của chúng ta. Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ thực sự đã lấp đầy khoảng trống đó bằng sự ghi nhận và khích lệ vô số tác giả, những người đã cầm bút và cùng viết nên một thông điệp mạnh mẽ: “Chúng ta đang hiện diện nơi đây. Trải nghiệm của chúng ta là quan trọng. Và nước Mỹ của chúng ta là thế đó.”


Suốt 25 năm qua, giải thưởng này không chỉ vinh danh tài năng mà dựng nên một cộng đồng và tạo thành một truyền thống.
Những cây bút được tôn vinh hôm nay không chỉ mô tả nước Mỹ; họ định nghĩa nó. Họ mở rộng giới hạn của nước Mỹ, làm phong phú văn hóa của nước Mỹ, và khắc sâu tâm hồn của nước Mỹ. Qua đôi mắt họ, chúng ta nhìn thấy một nước Mỹ tinh tế hơn, nhân ái hơn, và sau cùng, chân thật hơn.

Xin được nhắn gửi đến các tác giả góp mặt từ bao thế hệ để chia sẻ tấm chân tình trên các bài viết, chúng tôi trân trọng cảm ơn sự can đảm của quý vị. Can đảm không chỉ là vượt qua biến cố của lịch sử; can đảm còn là việc ngồi trước trang giấy trắng, đối diện với chính mình, lục lọi ký ức đau thương sâu đậm, và gửi tặng trải nghiệm đó đến tha nhân. Quý vị là những người gìn giữ ký ức tập thể và là những người dẫn đường cho tương lai văn hóa Việt tại Hoa Kỳ.

Với Việt Báo: Xin trân trọng cảm ơn tầm nhìn, tâm huyết, và sự duy trì bền bỉ giải thưởng này suốt một phần tư thế kỷ.
Khi hướng đến 25 năm tới, chúng ta hãy tiếp tục khích lệ thế hệ kế tiếp—những blogger, thi sĩ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, nhà văn trẻ—để họ tìm thấy tiếng nói của chính mình và kể lại sự thật của họ, dù đó là thử thách hay niềm vui. Bởi văn chương không phải là một thứ xa xỉ; đó là sự cần thiết. Đó là cách chúng ta chữa lành, cách chúng ta ghi nhớ, và là cách chúng ta tìm thấy nơi chốn của mình một cách trọn vẹn.

Xin cảm ơn quý vị.

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.