Từ cao điểm quyền lực, nước Nga có thể ngã...
Trong hai ngày 14 và 15, Cảnh sát Liên bang Nga đã dẹp êm hai vụ biểu tình, trước là tại Moscow, sau là tại St Petersburg. Chính quyền của Tổng thống Vladimir Putin coi như hoàn toàn làm chủ tình hình, đến độ cho phép hệ thống Reuters vào theo dõi và tường thuật cho cả thế giới biết.
Sự thật lại không đơn giản như vậy.
Ngày 13 tháng Tư, một tài phiệt lưu vong tại Anh vì chống Chính quyền Putin là ông Boris Berezovsky đã tuyên bố với nhật báo Guardian, rằng mình sẽ trực tiếp tham gia tiến hành cách mạng, - bạo động - nhằm lật đổ chế độ Putin để cứu nước Nga vì không còn giải pháp dân chủ hay ôn hoà nào khác. Chẳng biết rằng đó có phải là "pháo lệnh" hay không mà hôm sau, 14, hai ngàn người Nga đã tụ tập tại quảng trường Pushkin của Moscow để đòi tự do và công bằng bầu cử (Quốc hội vào tháng 12 này và Tổng thống vào năm tới).
Tổ chức biểu tình là một nhóm bất đồng chính kiến kết hợp với nhau dưới tên gọi "Nước Nga Khác", gồm có kỳ vương thế giới Garry Gasparov; Maria Gaidar, ái nữ của cựu Thủ tướng Yegor Gaida; Iliya Yashin, lãnh tụ phái trẻ trong đảng đối lập Yabloko, và nguyên Thủ tướng Mikhail Kasyanov (từ 2000 đến 2004 thì bị Putin cách chức).
Hai ngàn người biểu tình lập tức được 9.000 cảnh sát dàn chào và Gasparov, Gaidar cùng Yashin đều bị bắt về tội "biểu tình không xin phép" rồi được thả ngay buổi tối sau khi nộp một khoản tiền phạt nhỏ trị giá chừng 38 Mỹ kim. Vụ đàn áp này được Reuters - duy nhất được phép - loan tải cho thế giới bên ngoài.
Hôm sau, 15 tháng Tư, chừng 100 người cũng tụ tập tại St Petersburg để phản đối vụ đàn áp hôm trước ở Moscow và người tổ chức là Gasparov, từ Mosvow đến, cũng đã lập tức bị bắt. Nhiều đồng chí của ông bị chặn ngay trên xe lửa từ Moscow đến St. Petersburq. Thế giới cũng được biết đến vụ đó nhờ Reuters. Điều mà thế giới không biết vì Reuters không tường thuật do không có mặt ở hiện trường, là cùng ngày Thứ Bảy 14 đã có ba vạn người Nga biểu tình ngay tại Moscow, chống tiệm bán thức ăn McDonald's.
Tóm tắt thì có biểu tình hay không là do Reuters có quay phim và tường thuật hay không. Và sự hiện diện của hãng thông tấn lẫn sức đàn áp biểu tình mạnh hay yếu là hoàn toàn do Cảnh sát, hay Chính quyền Putin, quyết định. Thế giới bên ngoài bèn kết luận rằng Putin toàn quyền, và chẳng ai có thể làm thay đổi được tình hình, nhất là khi Hoa Kỳ bị cầm chân ở Iraq, dư luận Mỹ lại chú ý đến những vụ bạo động giết người trong Đại học Virginia Tech ngày 16 hay tại trung tâm hàng không và không gian ở Houston ngày 20.
Nói cách khác, kể từ khi Liên xô sụp đổ năm 1991, bị khủng hoảng năm 1998, bây giờ Vladimir Putin đã cũng cố được quyền lực và tăng cường được ảnh hưởng của nước Nga sau nhiều năm suy sụp. Việc Liên bang Nga thông báo có thể xóa nợ gần chín tỷ Mỹ kim cho Bắc Hàn và lập kế hoạch đưa nhiều tiềm thủy đĩnh vào Thái bình dương càng có vẻ chứng minh điều đó. Đế quốc Nga đã tái xuất hiện, mà thế giới chẳng làm được gì...
Tuy nhiên, nếu nhìn xa hơn ống kính thời sự, người ta có thể thấy ra một sự thật khác.
Hai vụ biểu tình ở thủ đô và thành phố lớn thứ nhì của Nga có đặc điểm là ít người (phản đối McDonald's mà còn huy động tới 30 ngàn!), và những người lãnh đạo ít thế giá.
Berezovsky là một tài phiệt có tiền nhờ cải cách kinh tế dùng tiền khuynh đảo chính trị thời chuyển tiếp của Boris Yeltsin; Kasparov là chiến lược gia không có cán bộ; Maria Gaidar là con gái một Thủ tướng đã góp phần làm nước Nga suy sụp thời hậu Cộng sản; Kasyanov có hỗn danh "hai xu" vì mang tiếng hối mại quyền thế khi làm Thủ tướng cho Putin từ đầu năm 2001 đến 2004 và nay đang chuẩn bị ra tranh cử Tổng thống vào tháng Ba 2008. Kasyanov không bị bắt hôm 14 vì cận vệ kịp thời kéo ông ra khỏi đám biểu tình. Những nhân vật này không được lòng dân và thực chất là không có quần chúng.
Cho nên, nếu Chính quyền Putin muốn biểu diễn uy thế, bằng cách dẹp sạch biểu tình và vờn các lãnh tụ biểu tình như mèo vờn chuột, bắt rồi thả, cho Reuters làm vật dụng tuyên truyền cho sức mạnh của mình thì chúng ta thấy là hợp lý. Và tương đối dễ.
Điều không dễ cho Vladimir Putin là sau đó làm gì"
Ông hoàn toàn nắm được quốc hội, với hơn hai phần ba số ghế Đại biểu tại Hạ viện Duma, và còn có khả năng tu chỉnh hiến pháp để kéo dài nhiệm kỳ tổng thống từ bốn thành năm hay bảy năm, hoặc có quyền tái tranh cử thêm nhiệm kỳ nữa mà không gặp sức đối kháng đáng kể. Ông cũng có thể, như đang làm, là chuẩn bị người kế vị sau cuộc bầu cử Tổng thống năm tới. Từ cuối năm 2005, Putin đã chọn hai người cho việc đó, hai Đệ nhất Phó thủ tướng Dimitri Medvedev và Sergei Ivanov.
Thế giới thường phê phán Vladimir Putin là một lãnh tụ chuyên chế đang tập trung quyền lực trong tay và dám lấy những quyết định hung hiểm có thể gây ra chiến tranh.
Thật ra, Putin xuất thân từ St. Petersburg, vùng đất chịu ảnh hưởng sâu đậm nhất của Tây phương, và khi phục vụ trong ngành tình báo thời trẻ, nhiệm vụ của ông là... ăn cắp kỹ thuật Tây phương! Putin là người ý thức được rõ ràng nhất những yếu kém của nước Nga và nhu cầu canh tân xứ sở bằng các tiếp nhận tư tưởng và kỹ thuật Tây phương. Nhưng ông cũng đủ thực tế để thấy rằng đấy là một giấc mơ xa vời và càng sớm Tây phương hoá xứ sở càng sớm bị xé vụn làm nhiều mảnh, trải rộng từ Tây sang Đông, từ biên giới với Ukraine qua Bắc Hàn...
Trong lịch sử xứ này, nước Nga đã từng gặp loại thách đố ấy. Sau một đại họa vì thiên tai, dịch bệnh, ngoại xâm hay khủng hoảng nội bộ, đế quốc Nga thường trải qua một thời đại loạn và bị nguy cơ tan rã. Đấy là lúc một vị cứu tinh xuất hiện dưới dáng vẻ hay khẩu hiệu mới mẻ để gồm thâu thiên hạ về một mối, với bàn tay sắt. Và sau khi củng cố quyền lực, lãnh tụ mới lại nhìn qua Tây phương để xem có gì khả dĩ cóp nhặt được hầu tăng cường sức mạnh cho xứ sở. Nữ hoàng Catherine, Sa hoàng Peter (Đại đế), hoặc Lenin là những trường hợp đó trong lịch sử.
Đại hoạ mới nhất của Nga xảy ra năm 1991, khi chế độ Liên bang Xô viết tan rã cùng chủ nghĩa cộng sản và kéo dài tới cao điểm khủng hoảng kinh tế tài chánh năm 1992. Một lãnh tụ có đởm lược đã xuất hiện khi đó là Boris Yeltsin. Nhưng ông có nhiều rượu trong máu hơn là viễn kiến trong não. Quyết định sáng nhất của ông là chọn Vladimir Putin làm người kế vị và trao lại cho Putin bài toán lịch sử của Sa hoàng Peter hay Vladimir Lenin.
Trên một lãnh thổ quá lớn với quá nhiều dị biệt, lãnh tụ mới đều thấy giấc mơ thống nhất rồi canh tân xứ sở sớm gặp một thực tế khó khăn hơn mọi dự tưởng ban đầu. Mục tiêu canh tân - bằng cách du nhập yếu tố Tây phương - trở thành thứ yếu, thống nhất mới là ưu tiên sinh tử. Các lãnh tụ thuộc lOại "cứu tinh" trong lịch sử vì vậy đã dọn đường cho sự xuất hiện của bạo chúa. Staline là một thí dụ hắc ám nhất.
Vì sao mà một đại cường như nước Nga lại khó thống nhất được lãnh thổ, tức là ý chí của nhiều thành phần dân chúng hay sắc tộc khác nhau" Vì xứ này tiếp giáp với quá nhiều quốc gia và dân tộc, ngược với trường hợp của "hải đảo" Hoa Kỳ được hai đại dương bảo vệ và tiếp cận với hai quốc gia yếu hơn mình gấp bội. Bên trong, Hoa Kỳ còn có hệ thống sông ngòi khả dĩ sử dụng được cho việc phát triển ban đầu. Nước Nga không được như vậy và trong quá khứ đã từng bị ngoại xâm nhiều lần, lần cuối là với Đức quốc xã, trước đó là bởi Nã Phá Luân, và trước đó nữa là nhà Đại Thanh, hay kỵ binh Mông Cổ. Có một lần cố vươn ra ngoài, tiến thật xa đến Viễn Đông thì bị đại bại vì hải đội Nhật tại eo biển Đối Mã!
Sự sợ hãi vì vậy là yếu tố thường trực ám ảnh lãnh đạo Nga, chưa kể một sự kiện khác mà Vladimir Putin biết rất rõ. Duy nhất trong lịch sử nước Nga và thế giới, dân số Nga chẳng những không tăng mà còn giảm. Sinh suất quá thấp, bệnh tật quá cao và nhất là sự bi quan tuyệt đối của người dân khiến xứ này ngày một co cụm trên một lãnh thổ bát ngát.
Vì vậy, những vấn đề mà Tây phương hay thế giới quan tâm là Nga có dân chủ hay không thực sự vẫn là điều chưa đáng kể cho Putin. Ông có thể bất chấp dư luận thế giới và coi thường dân chủ hoặc đối lập, nhưng dù có lợi thế chuyên chính độc tài ấy, Putin cũng chẳng thể giải quyết nổi bài toán của nước Nga. Khi cứu tinh phải bó tay, bạo chúa thường lên ngai để ra tay. Valimir Putin chưa hẳn là một cứu tinh nhưng chưa chắc đã là bạo chúa. Người kế vị ông ta thì có thể. Là ai, chúng ta chưa biết, nhưng nên chờ đợi điều ấy trong những năm tới. Sau đó thì sao" Tập trung thống nhất rồi bành trướng như Stalin thì cũng có lúc đụng vào thực tế Gorbachev: càng vươn xa,, cánh tay nối dài càng yếu, mà bộ não ở trong ương hết điều khiển được và hệ thống tự sụp đổ trên chính sức nặng của nó.
Và đại họa lại xảy ra.
Đấy mới là chuyện đáng chú ý, hơn hẳn thành tích dẹp biểu tình tuần qua.
Gửi ý kiến của bạn
