Afghanistan: Phảng Phất Mùi Nước Mắm"
Vũ Linh
...hơn một nửa dân Mỹ đã muốn bỏ Afghanistan...
Cách đây gần tám năm, khoảng một tháng sau khi bị khủng bố Hồi giáo quá khích tấn công ngày 11 tháng Chín năm 2001, TT Bush tuyên chiến với Al Qaeda và Taliban. Ông tung quân vào Afghanistan để không cho khủng bố dùng xứ này làm nơi huấn luyện khủng bố toàn cầu. Quân Mỹ chiến thắng mau lẹ và dễ dàng trước sự ngạc nhiên của cả thế giới. Lúc đó thiên hạ còn nhớ Afghanistan đã là nghĩa địa chôn vùi Hồng Quân Liên Xô khiến Liên Xô cuối cùng phải cuốn gói về nước. Afghanistan được gọi là một “Việt Nam của Liên Xô”, để so sánh thất bại của Liên Xô tại đây với thất bại của Mỹ tại Việt Nam.
Giờ đây, tám năm sau, đọc báo, ta lại thấy có câu hỏi “Afghanistan: Việt Nam thứ hai của Mỹ"” Dĩ nhiên, so sánh hai cuộc chiến Afghanistan và Việt Nam có nhiều điều không ổn và giản dị hóa vấn đề nếu không muốn nói là gượng ép vì hai cuộc chiến khác nhau khá xa.
Tại Việt Nam, điều ta chứng kiến là một cuộc chiến “ủy nhiệm” giữa hai khối ý thức hệ cộng sản và tự do, qua hai “nước”: “nước” Việt Nam Cộng Hòa với sự yểm trợ của Mỹ, chống đỡ lại cuộc “xâm lăng” của “nước” Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa được sự tiếp tay của Liên Xô và Trung Cộng.
Có nhiều người không chấp nhận lý luận “nước” Bắc Việt xâm lăng “nước” Nam Việt, nghe có vẻ chói tai. Trên thực tế, đã có một hiệp định quốc tế chấm dứt chiến tranh Đông Dương, phân chia Việt Nam ra làm hai vùng riêng biệt. Hiệp định đó quy định sẽ có bầu cử tự do trên cả hai miền để thống nhất lại đất nước, nhưng cho đến khi nào chưa có bầu cử tự do và chưa có thống nhất, thì thực tế vẫn là có hai khu vực riêng biệt, với hai chính phủ có chủ quyền riêng biệt, hai quân đội và hai lá cờ, hai thể chế chính trị xã hội khác biệt. Trên thực tế là hai “nước” riêng biệt, mỗi “nước” đều được nhiều nước trên thế giới công nhận. Việt Nam Cộng Hoà khi đó còn là thành viên của các tổ chức quốc tế. Ngay Khurschev cũng đã có ý đề nghị Liên Hiệp Quốc chấp nhận cả hai miền Nam và Bắc Việt Nam gia nhập với tư cách hai nước riêng. Và ai cũng hiểu mọi cuộc huy động quân lực băng qua vĩ tuyến 17 - công khai hay lén lút - đều mang ý nghĩa xâm lăng. Dĩ nhiên đó là quan điểm của phe quốc gia chúng ta.
Phe cộng sản thì nhất quyết coi vĩ tuyến 17 chỉ là lằn ranh hưu chiến. Quân võ trang Bắc Việt băng qua lằn ranh vào miền Nam không phải là quân xâm lăng mà chỉ là người Việt “yêu nước đi giải phóng” một vùng đất Việt đang bị ngoại bang tạm chiếm. Hiệp định Geneva hay Paris hay bất cứ hiệp định nào khác mà cộng sản ký cũng chỉ nằm trong chiến thuật chính trị thôi, không có giá trị gì hơn.
Dù sao thì ta cũng thấy cuộc chiến tại Afghanistan không là cuộc chiến ủy nhiệm có hai nước dính dáng. Mà là cuộc chiến tảo thanh khủng bố đã lấy xứ này làm căn cứ địa để phát triển khủng bố toàn cầu.
Về tầm vóc, cuộc chiến tại Việt Nam đã huy động tới nửa triệu quân Mỹ, hơn một triệu quân Miền Nam, cả triệu quân miền Bắc. Trong khi tại Afghanistan, quân Mỹ chỉ có 62.000 người, cộng với 35.000 quân đồng minh, quân Afghanistan còn đang trong tình trạng được thành lập và chưa được tới một trăm ngàn kể cả cảnh sát, quân Taliban và Al Qaeda chừng hai chục ngàn. Hơn 55.000 quân nhân Mỹ đã thiệt mạng tại Việt Nam trong khi chỉ có chưa tới một phần mười con số đó tại Afghanistan.
Đó là những khác biệt quan trọng giữa hai cuộc chiến Afghanistan và Việt Nam. Nhưng cũng khó có thể phủ nhận hai cuộc chiến cũng có nhiều điểm giống nhau, rất quan trọng.
Lập luận chính cho sự so sánh hai cuộc chiến Việt Nam và Afghanistan là cái thế bí, dường như không ai thấy lối ra. Cũng như Mỹ càng ngày càng leo thang và sa lầy. Nhu cầu tăng viện ngày mỗi lớn. Hôm nay bốn chục ngàn quân, ngày mai sáu chục ngàn quân, ngày mốt bao nhiêu nữa" Mục tiêu tối hậu là gì"
Ở Việt Nam ngày xưa, Mỹ tham chiến để giúp Nam Việt Nam chống lại xâm lăng từ miền Bắc, nhưng lại không dám đánh thẳng vào miền Bắc, để CSBV gần như tự do đổ quân vào không ngưng nghỉ. Như vậy mục tiêu tối hậu của Mỹ là gì" Là đánh cho tới khi Bắc Việt hết người gửi vào Nam" Một trăm năm như Hồ Chí Minh đã nói" Mỹ có thả bom miền Bắc thật. Nhưng để được gì" Phá nhà máy, cầu cống, đường lộ" Nhưng mấy chú du kích cộng sản từ trong rừng ra có khi nào cần nhà máy hay xa lộ gì đâu" Họ chỉ cần súng đạn thì đã có Nga Tầu tiếp viện. Nói cách, Mỹ đánh mà không thấy chút ánh sáng nào cuối đường hầm.
Ở Afghanistan ngày nay, mục tiêu cũng chẳng rõ là gì. Mấy ông khủng bố đâu phải chỉ có ở trong hang núi Afghanistan" Ngay trên nước Mỹ này cũng có mà. Chúng cũng có mặt ở Luân Đôn, Madrid, Bali, New Delhi, … Sao không mang Thủy Quân Lục Chiến vào Luân Đôn" Hay là Mỹ muốn xây dựng dân chủ lâu dài ở Afghanistan, và như vậy sẽ phải ở lại bao lâu nữa" Một trăm năm nữa"
Có lập luận khác nói Afghanistan giống Việt Nam vì TT Obama, cũng như TT Johnson, là người có một chương trình cải cách xã hội vĩ đại, nhưng lại thừa hưởng một gia tài là cuộc chiến tranh quá tốn kém, lấy hết tiền của các chương trình cải cách xã hội. Chương trình “Đại Xã” (Great Society) của TT Johnson phần lớn bị chìm xuồng, không đi đến đâu hết vì chiến tranh Việt Nam. Các chương trình cải cách vĩ đại của TT Obama như cải tổ y tế, năng lượng, môi sinh cũng đang bị cuộc chiến tại Afghanistan đe dọa.
Một điểm giống nữa là mâu thuẫn giữa lãnh đạo chính trị ở Hoa Thịnh Đốn và các tư lệnh chiến trường.
Chúng ta đều biết những than phiền của tướng Westmoreland trong hồi ký của ông: ông là võ sĩ bị thượng đài với một tay bị trói chặt sau lưng. TT Obama cách đây hai tháng, khi cuộc chiến gặp khó khăn, bất ngờ cách chức tướng McKiernan, và bổ nhiệm tướng McChrystal làm tư lệnh chiến trường Afghanistan. Vị tư lệnh mới mau mắn duyệt xét tình hình và tặng cho TT Obama một món quà: tổng thống phải lấy quyết định, tiếp tục lằng nhằng nửa đánh nửa muốn rút dù thì chắc chắn sẽ thảm bại, muốn thắng thì phải tăng thêm từ bốn chục đến sáu chục ngàn quân. Rút bài học của tướng Westmoreland tại Việt Nam, tướng McChrystal không chịu im lặng để các chính trị gia ở Hoa Thịnh Đốn trói tay rồi đợi sau khi về hưu viết hồi ký than vãn, mà trái lại làm rùm beng. Phúc trình của ông bị xì ra cho báo chí đăng, rồi ông họp báo công khai vận động tăng quân, đặt TT Obama và quốc hội vào thế phải lấy quyết định và phải chịu trách nhiệm nếu từ chối tăng quân đưa đến thất bại.
Phe Cộng Hòa đòi tướng McChrystal ra điều trần trước quốc hội, nhưng phe đa số Dân Chủ mau mắn gạt bỏ ý kiến này. Dù sao thì quốc hội Mỹ cũng khôn hơn mấy ông đỉnh cao trí tuệ loài người, không muốn xẩy ra tình trạng nhân viên FBI đứng sau lưng bịt miệng tướng McChrystal.
Một điểm giống nhau nữa là cuộc chiến đã tạo ra mâu thuẫn lớn ngay trong khối lãnh đạo chính trị cao nhất.
Dưới thời TT Johnson, nhân vật có uy tín nhất trong chính quyền là bộ trưởng Tư Pháp Robert Kennedy, em cố TT Kennedy. Ông chống chiến tranh Việt Nam ra mặt, và ra tranh cử chống lại TT Johnson. Ông bị ám sát ngay trong ngày thắng cử cuộc bầu sơ bộ tại California, tiểu bang lớn nhất Mỹ, một chiến thắng bảo đảm ông sẽ trở thành ứng viên đảng Dân Chủ và có nhiều hy vọng trở thành tổng thống luôn. Ở cấp thấp hơn và trong quốc hội, đảng Dân Chủ phân hóa nặng giữa hai phe bồ câu và diều hâu.
Ngày nay, cuộc tranh cãi trong chính quyền Obama cũng không phải nhỏ. Một bên, tương đối “diều hâu” là bà Ngoại trưởng Hillary Clinton, bộ trưởng Quốc Phòng Robert Gates, phụ tá đặc nhiệm Richard Holbrooke, và các tướng lãnh. Phe “bồ câu” do Phó TT Biden đứng đầu, có thêm quân sư David Axelrod, tướng Jim Jones Chủ Tịch Hội Đồng An Ninh Quốc Gia, và Chánh Văn Phòng Rahm Emanuel.
Trước cuộc tranh cãi nội bộ cao cấp đó, cả TT Johnson lẫn TT Obama đều có vẻ lừng khừng, không có thái độ dứt khoát, kiểu như trong thâm tâm thì muốn rút, nhưng vì nhiều lý do chính trị, lại không thể rút được. Mà đánh mạnh cũng không được vì còn phải nhìn vào khối đối lập, khối quần chúng Mỹ, và nhất là các thế lực trên thế giới như khối cộng sản Nga Tầu hồi xưa và khối Hồi giáo ngày nay. Vì mâu thuẫn ấy mà TT Johnson đã phải áp dụng chiến lược leo thang từ từ, mỗi ngày leo một chút mà không ai thấy được leo đến mức nào thì không còn leo được nữa.
Đối với TT Obama thì cho đến nay, không ai biết rõ ông sẽ làm gì. Có lẽ ngay cả chính ông cũng chẳng biết mình muốn gì, làm được gì. Có điều rõ ràng là trong suốt thời gian tranh cử, và ngay gần đây, ông đã xác định cuộc chiến Afghanistan là cần thiết (war of necessity). Bây giờ mà quyết định phủi tay, bỏ cuộc thì nghe có vẻ đầu đuôi bất nhất. Mà tiếp tục tung quân theo đòi hỏi của các tư lệnh chiến trường thì sẽ có nguy cơ mất hậu thuẫn của phe cấp tiến, cũng như mắc vào cái vòng xoáy không lối thoát của TT Johnson. Đang bối rối, lại còn bị mấy ông thiên tả Na Uy tròng cái vương miện Nobel Hòa Bình lên đầu nữa!
Một điểm giống nhau quan trọng nữa là thái độ của dân chúng Mỹ.
Những ông cao bồi Mỹ thì lúc nào cũng hăm hở làm người hùng, nhưng là người hùng kiểu Ba Búa Trình Giảo Kim thôi. Hết ba búa là hết sức lực và hết ý chí. Cuộc chiến Việt Nam và cuộc chiến Iraq, Afghanistan đều khởi đi với mức hậu thuẫn mạnh mẽ của dân chúng, kể cả khối truyền thông. Nhưng, sau ba ngày mà chưa có tin chiến thắng là dân Mỹ đắt đầu suy nghĩ lại, đặt vấn đề, chê trách chiến lược này, chiến thuật kia, đổ thừa qua lại, chửi bới lẫn nhau, rồi bắt đầu chống đối, và đòi phủi tay. Các vị lãnh đạo trong quốc hội và chính quyền bắt đầu trốn chạy vai trò lãnh đạo để đi theo dư luận, tìm cách cuốn dù để bảo đảm cái ghế dân cử của mình.
Những thăm dò dư luận mới nhất cho thấy hơn một nửa dân Mỹ đã muốn bỏ Afghanistan. Truyền thông và chính khách cũng chuyển hướng theo. Điều đáng buồn cho Việt Nam ta ngày xưa, cũng như cho Afghanistan ngày nay, là khi Mỹ chuyển hướng là họ cũng bắt đầu tìm vật tế thần để biện minh.
Tại Việt Nam ngày xưa, họ viện dẫn lý do là dù người Mỹ cố gắng hết mình nhưng không làm gì hơn được nữa vì quân dân Miền Nam quá yếu, quá thối nát, quá bê bối,… Những lập luận này bắt đầu thấy xuất hiện tại Afghanistan: chính quyền của TT Karzai quá yếu, quá thối nát, phe phái, quân đội và cảnh sát đào ngũ hàng ngày, …
Ngày xưa, TT Ngô Đình Diệm được bốc từ một tu viện Hoa Kỳ về nước, ca tụng như người hùng cứu tinh dân tộc, một Winston Churchill của Á Châu. Ông được mời qua Mỹ, đón tiếp như quốc khách, đọc diễn văn trước lưỡng viện quốc hội, cứ sau mỗi câu là cả quốc hội vỗ tay. Đến khoảng 62-63, khi chính sách cố vấn nhỏ giọt của TT Kennedy thất bại, ông Diệm trở thành một quan lại hủ lậu và độc tài đã làm hỏng chiến lược của Mỹ, và bị “thay thế”.
Ngày nay, TT Karzai của Afghanistan cũng trải qua tình huống tương tự. Ông được Mỹ bốc từ đâu ra không ai biết, được bầu làm tổng thống trong một cuộc bầu cử “mẫu mực”, tiêu biểu cho tính dân chủ kiểu Mỹ. Một gương sáng cho khối Hồi giáo. Bây giờ cuộc chiến gặp khó khăn, TT Obama muốn đổi ngựa, Karzai trở thành người chủ trì cho tham nhũng, thối nát, phe nhóm bộ tộc, và cuộc bầu tổng thống vừa qua là tiêu biểu cho bầu cử gian lận của mấy anh chậm tiến độc tài. Chỉ có điểm khác là… Karzai chưa bị “thay thế”.
Nhìn lại cho kỹ, Afghanistan không phải là Việt Nam. Nhưng cũng đã có mùi nước mắm hơi nặng. Không biết trên nóc Tòa Đại Sứ Mỹ ở Kabul có xây sân thượng cho trực thăng đáp xuống chưa (18-10-09).
Vũ Linh
Quý độc giả có thể liên lạc với tác giả để góp ý qua email: [email protected]. Bài của tác giả được đăng trên Việt Báo mỗi thứ Ba.
Gửi ý kiến của bạn
