Là thứ vận hành và tương xâm khốc liệt góp phần làm nên tính cách và vận mệnh đời người. Như cái đối đãi vô tâm cuœa thời gian qua ngày đêm. Cái luân chuyển khuœng khiếp cuœa nhân sinh qua sống chết. Hình tượng cuœa bóng tối và ánh sáng đó vẫn tất yếu giaœ định một lằn ranh; và ơœ ngay biên độ phù du, giữa cái khe mắt bé hẹp lim dim đó đôi lúc chợt sáng lòa một caœnh tượng, một khuôn mặt. Trí nhớ và lãng quên như hai gã thuœ kho ham hố và phi lý. Chiếm giữ những gì người ta đã mang theo với mình đến xa thẳm chân trời hôm nay; làm thành hiện sinh nơi những bán cầu khác nhau. Mà cũng chẳng boœ qua những gì người ta đã phaœi boœ lại phía sau. Bên kia một đại dương. Nói chung là quá khứ.
Với tôi, cái quá khứ buồn sầu cuœa chính mình có veœ ít trừu tïượng hơn so với nhiều thực tại khác. Và đó là những năm tháng đã sống traœi ơœ Sàigòn, nước Việt Nam, ấu thời, tuổi treœ, kyœ niệm, đường Duy Tân, nhà thờ Đức Bà, phố Lê Lợi, Nguyễn Huệ… Những mùa lãng mạng cà-phê lá me Nguyễn Du, khu đại học Văn Khoa, Nông Lâm Súc…và một ngàn quán cà-phê lớn nhoœ khác đánh dấu lốm đốm trên baœn đồ tuổi treœ… Rồi đến 1975, giữa sự vô tình lãnh đạm cuœa mình, bất chợt tôi nhận ra có một thành phố khác thế chỗ Sàigòn, với cờ đoœ sao vàng, biểu ngữ.. Những ngày tháng lãng đãng không lối thoát và ngộp thơœ trôi qua ơœ cơ quan, nông trường, xí nghiệp… rồi trại giam, nhà tù, đường phố, chuyến đi….
Rồi cũng giống những lưu dân bất đắc dĩ khác, sau những ngày trại đaœo huyền hoặc, thì Tân Thế Giới cuœa mỗi người hiện ra. Hoàn toàn khác nhau. Không như đã thấy trong giấc mơ phóng dật. Đó là nơi chốn mà mỗi người mô taœ trong những bức thư đầu tiên gưœi về quê nhà. Aùnh sáng cuœa ngày thật dài, sự lạnh giá, đường phố sạch sẽ, sự vắng lặng… Thứ ngôn ngữ khác ơœ chung quanh là điều cụ thể nhất nhắc người ta rằng cơn gió đang thổi lạnh buốt ngực là gió thổi đến từ một phong thổ khác. Người ta đang thật sự đi đứng nói cười trong một thế giới khác. Giống như di động đàng sau những vách kính ngăn trong suốt cuœa phòng giaœi phẫu bệnh viện đã tiệt trùng.
Với tôi đó là cái thành phố nông nghiệp nhoœ đang chuyển mình, ơœ phía Bắc tiểu bang California - San Jose. Những nông trại trồng dâu trong vùng đang lui dần vào quên lãng, nhường chỗ cho một thay đổi lớn cuœa thế kyœ sắp xaœy ra trong đêm - cuộc cách mạng điện toán - và cái nôi cuœa nó nằm ngay đây, được mệnh danh là Silicon Valley.
Trong những ngày lạc loœng ơ hờ đó, có hôm tôi chợt thấy mình đứng lơ ngơ bên các lề đường ơœ khu downtown San Jose vắng, nhìn xe cộ thỉnh thoaœng lứơt qua. Có lúc cặm cụi lần dơœ từng quyển sách báo ơœ nhà sách Toàn Thư, ráng chụp bắt những giấc mộng đang tan biến trên những trang chữ Việt. Có lúc thấy mình lang thang qua cái hành lang tối hẹp ơœ cư xá Tam Đa… Và ngân hàng Bank of America nơi góc đường, tiệm bán thuốc lá và rượu, chợ Hồng Kông, tiệm mì Sám Ký… tất caœ hình aœnh chập chờn, không thực trước mắt keœ mộng du. Và nổi bật, vang vọng trên bầu trời tự do tôi đang sống thơœ đó là một nỗi sầu kỳ lạ. Sao không khí trong lành thế kia mà vẫn có gì đó đè nặng lên lồng ngực. Caœm giác thất lạc. Bất an. Leœ loi. Có lẽ gần giống như caœm giác cuœa Dante khi lạc bước nơi tầng luyện ngục đầu cuœa mình. Trong những buổi sáng thứ Baœy vắng lặngï, nơi vùng đất mới đó, với sự mất mát quá lớn boœ lại sau lưng - trọn một quê hương, một thành phố, một tuổi treœ bị xóa mất sau trận tsunami khuœng khiếp cuœa lịch sưœ. Sự mất mát như vết thương còn tươi đoœ, sưng tấy và chaœy máu. Đó là những ngày xao xuyến, chẳng biết phaœi làm gì, chẳng biết đi đâu, có lẽ vì đã đi đến đích, đã đến cùng đường, chỉ còn cõi lòng tê dại với bao kyœ niệm.
Cũng trong những năm tháng đầu lưu lạc đó, một sự việc xaœy đến khuấy động một mặt hồ yên aœ phương xa. Đó là hôm một cô gái người Việt trạc đôi mươi, bước vào khung caœnh xanh biếc, nên thơ cuœa sân trường West Valley College thuộc thành phố Saratoga. Nhìn màu da đen xạm phong trần cuœa cô, tôi đoán có lẽ cô vừa đến từ một trại tị nạn nào đó ơœ Đông Nam Á. Cô có dáng điệu cuœa con thú hiền lành vừa thoát chết sau một cuộc săn đuổI hay sau một chấn thương lớn. Aùnh mắt thất thần trên khuôn mặt còn toát ra sự khiếp hãi, xa vắng. Sự xuất hiện lặng leœ, khép kín cuœa cô đã đánh thức một điều gì đó nơi tôi như lay tỉnh một người mê nguœ. Bất chợt tôi nhớ ra rằng, có một bi kịch lớn khác cuœa đất nước, còn nóng hổi và đang bị đẩy dạt sang bên lề. Và nơi những mặt biển xa tối đen, mênh mông ngoài kia, còn bao nhiêu oan hồn Việt không bao giờ có dịp đặt chân lên bờ đời sống nữa. Biển cuồng nộ đã theo chân cô gái tràn vào một giaœng đường yên bình ơœ Bắc Mỹ…
Caœm thức mất mát, nỗi buồn, sự leœ loi, lòng thương xót kia đã gợi hứng cho tôi viết bài thơ “Chuyện Cũ” dưới đây. Cách đây gần 20 năm. Lúc ấy, tôi chỉ muốn tự nhắc nhơœ mình về những oán hận và những thương yêu đã xa vời.. và xuôi tay bất lực trước sự phôi pha đáng ghét này. Nhưng cùng lúc, tôi cũng caœm nhận nhiều điều mâu thuẫn khác. Sự quên lãng là một tiến trình tâm lý tự nhiên hay cần phaœi là kết quaœ cuœa một nỗ lực cuœa ý chí" Và nếu sự quên lãng cũng đồng nghĩa với cái chết, thì cuốí cùng, có phaœi cuộïc chiến đấu cuœa Kundera cũng nắm chắc phần thất bại"
Có ai nhận ra rằng ba mươi năm, hai mươi năm hay mười năm ơœ xứ người đã trôi tuột đi chớp mắt như nước chaœy qua kẽ tay" Đáng sợ hơn nữa là ngần ấy năm tháng đã qua đi mãi mãi mà hình như không để lại chút kyœ niệm hay dấu vết nào sâu đậm trong trí nhớ. Trong khi đó, phần đời sống ngắn nguœi, mờ nhạt, nằm xa hơn nữa trong quá khứ, nơi năm tháng khơœi đầu đời sống mỗi người với hơi thơœ máu huyết gắn bó Việt Nam, thì lại thật rõ nét, như caœnh tượng thiên nhiên ngày nắng đẹp.
Tôi mong những nỗi đau được ghi lại trong bài thơ “Chuyện Cũ” đã thật sự là những chuyện cổ tích đã chìm quên hẳn trong quá khứ. Ba mươi năm trôi qua, thời gian đã đuœ dài để làm dịu nỗi đau từ những vết thương trí mạng kia chưa" Bất chợt, sự di chuyển thuần tính chất địa lý - chỉ thay đổi một nơi sinh sống - có veœ làm đaœo lộn, chuyển hóa đời sống người ta một cách sâu xa, ít ra là nhiều hơn dự tính. Lằn ranh giữa hai mênh mông biển dâu đó nằm nơi đâu"
Tôi không biết. Cũng như tôi thật sự không hiểu cuộc đấu tranh giữa trí nhớ và sự lãng quên sẽ ngã ngũ như thế nào. Chỉ biết là sau này, có nhiều đêm mưa lái xe qua một thành phố San Jose đã hoàn toàn đổI khác, qua hai dãy phố nâu trên đường số Ba hay đi ngang thư viện Martin Luther King khang trang ơœ góc đường số Bốn & San Fernando, nỗi bồi hồi Tú Xương năm xưa có lúc cũng dâng lên trong lòng tôi, Và hình như tôi có nghe tiếng gọi đò nào vẳng xa trong gió lạnh...
Và chỉ biết sau bao nhiêu năm, ánh mắt cuœa ai đó đêm trước cuộc ra đi như vẫn còn đăm đắm nhìn theo. Có lẽ tôi sẽ sống trong thứ hội chứng trầm kha, lãng đãng này mãi mãi. Nhưng giờ đây, đằng trước nỗi xao xuyến bập bùng đó, chắc chắn không còn là một đời sống mới mơœ rộng như năm xưa, mà chỉ còn bóng tối lạnh im ngoài kia đang đợi chờ. Để khép lại.
Phạm Việt Cường
Tháng 4-2005
Send comment
