Thấy Lợi Nghĩ Đến Hại

Tử Dương nghe nói, liền sai sứ giả mang đến cho Liệt Tử vài mươi xe thóc. Liệt Tử ra yết kiến sứ giả. Vái hai vái. Xin từ không nhận. Sứ giả đi. Liệt Tử vào nhà trong. Vợ ngóng trông bực tức, tự đập vào ngực mà nói rằng:
- Thiếp nghe vợ con những bực đạo đức cao thượng đều được an nhàn vui vẻ. Nay vợ con tiên sinh túng đói. Vua đưa cho tiên sinh thóc gạo. Tiên sinh lại từ. Thế chẳng phải là số mệnh xui ra vậy hay sao"

Liệt Tử cười, bảo vợ rằng:
- Vua mà biết ta, là không phải tự chính vua biết ta. Tại nghe có người nói, mới biết ta. Vua nghe người nói mới biết ta, mà cho ta thóc, thì lúc bắt tội ta, tất vua cũng lại nghe người nói mà thôi. Vì thế mà ta không nhận thóc. Vả chăng chịu bổng lộc của người, gặp lúc người mắc hoạn nạn, mà không liều chết giúp người là bất nghĩa. Mà nếu liều chết giúp kẻ vô đạo, thì còn gọi là nghĩa thế nào được.

Lúc ấy, Tôn Nghĩa là gia nhân trong nhà mới hổng biết làm sao, bởi đã rách te tua mà còn thế này thế nọ. Đã vậy vợ chỉ cho đường ngay nẻo chính - mà vẫn mặc lòng lựa ngõ tối lần đi - thì rõ ra bên cái thâm sâu còn có điều… xằng bậy. Đó là chưa nói không nhận ơn con Trời mưa móc, thì không khéo lại lâm vào cái tội khi quân, rồi biết đâu chẳng giữ được… lâu lâu cái đầu nơi cái cổ, thành thử bốc một chút mà đời đâm tiêu tán, thì cái dại này tưởng chừng chẳng có… dại nào hơn. Tưởng như hổng có chi ngầu hơn thế được, nên vội đem chuyện trái tai ém nằm yên trong túi, đợi lúc về nhà mới đem chuyện tréo giò kể lể cho vợ nghe. Những mong vợ sẽ tán dzô cho… đồng sàng đồng mộng. Nào dè đâu trời xanh cắc cớ, kết hợp đôi đầu trớt hướt lại trớt he - thành thử mới mở máy dzô… xê là ôm chầm búa tạ - khiến trong lòng đã sầu lên búi tó, lại tá hỏa kêu Trời… rảnh ngó xuống mà coi, rồi dỏng tai lên nghe vợ tui bàn ba điều bốn chuyện, những chuyện dành cho bậc cao dày đức tính, mà… Cậu bỗng nhập vào khiến vợ nói ro ro:
- Thiếp vẫn nghe người xưa hay nói: Đói bụng thì đầu gối phải bò đi. Bao tử trống không thì lúc ấy nói chi mà chẳng gật, nên hổng lạ gì khi thiên hạ thường hay nhắc đến: Miếng ăn là miếng nhục cũng chẳng có gì sai. Chẳng có chi khó thông trong cõi trần tục lụy. Riêng Liệt Tử lại ra ngoài cái đó, thì rõ người chí khí thật ngon ăn. Thật đáng cho thế nhân gần xa ngưỡng mộ. Thiếp những tưởng chàng đem thân hầu được người như thế, thì phải mừng, phải cố học mà noi. Chứ có đâu bỏ chỗ quang đâm đầu vào bụi rậm. Thiếp vẫn biết mình là phận gái. Xuất giá rồi chỉ biết có chồng thôi, nhưng chồng… trật khía kiểu ni làm sao mà thiếp nhịn, nên buộc phải nói những điều đang suy xét, dẫu cho ở cõi lòng chàng chẳng có gì ưng - nhưng tự chốn tâm can thiếp nghe tim mình thanh thản - bởi xấu chàng hổ thiếp chứ hổ ai nằm vô trong đó, nên thiếp bừa tràn chàng hãy cố mà nghe, mà sửa sang cho đúng boong đường ngay nẻo thật.

Chi bằng chàng hãy học tấm gương đang bày ra trước mắt, để thiếp rộn ràng thấy đặng một niềm vui, bởi tuổi ước mơ đã không trao lầm người đối diện. Chứ chàng cứ mù mờ như gà trong đêm tối, rồi lăn xả vào đời kiếm đặng chén cơm ăn, mà hổng nghĩ chi đến tấm lòng tự trọng - thì dẫu chàng có ba bữa đầy đi chăng nữa - cũng chẳng lấy gì rạng mặt với non sông. Cũng chẳng có chi cho con cháu ngày sau cố học. Vậy sao chàng lại bận tâm với ba điều không đáng" Rồi chuốc lấy muộn phiền nào đặng ích gì đâu - bởi chuyện của tha nhân chớ có chi mà chàng phải ngại - rồi lỡ ra vợ chồng mình vì chuyện… của người mà đem lòng xích mích, thì có phải thiếp cùng chàng thiếu hiểu biết rồi chăng"

Tôn Nghĩa nghe vợ luận một tràng thôi hết ý, mới hổng biết nói gì bèn… lội phố mà chơi, rồi bước chân bỗng dưng đưa về ngay quán rượu. Sẵn chốn tâm can đang bầm lên ứa máu - nên cần chút ồn ào đặng thoát sự xót đau, đặng biến đi cái đắng cay đang làm reo trong dạ - liền mau mắn chạy dzô… tắp vài chung cho ấm, rồi mong ước gặp người đặng chia bớt niềm đau. Đặng sẻ san đi cái kiếp người cực nhọc. Dè đâu tránh vỏ dưa lại gặp vỏ dừa ngay trước mắt, khiến bụng đã tơi bời lại muốn tắc nghẽn máu về tim, thành thử miệng há hốc ra như sắp dzìa… tử lộ - bởi gã trung niên đang ngồi nơi góc tối - giữa đám bạn bè lại… rộn ràng cái chuyện của người ta:
- Liệt Tử, đương lúc túng đói. Gặp được vua chúa quý trọng, lại cho vài mươi xe thóc. Người ta được thế. Chắc lấy làm vinh hạnh sung sướng, mà còn lên mặt với đời là khác. Liệt Tử đây khác hẳn. Vái sứ giả hai vái, nói xin từ. Thái độ khiếm nhã thật đáng trọng. Xin từ mà không lộ vẻ tự ái tự cao. Không có một lời nghị luận đến thời sự, thậm chí bị vợ con dày vò mà Liệt Tử vẫn thản nhiên, thì rõ ra là… người quân tử. Đã vậy còn ôn tồn qua câu nói: Ăn ở cần phải biết lui biết tới, biết ân biết nghĩa. Người sao sáng suốt khôn ngoan mà như ngu như dại, thật đáng phục lắm thay! Vì không thế không sống còn được ở thời loạn. Liệt Tử đây phần biết người hay dở. Phần hiểu việc sâu xa. Thật là bực minh triết bảo thân vậy. Bởi thiên hạ thường có sẵn máu tham. Thấy của tối mắt. Đỏ đâu bâu đấy. Sống chết mặc bây. Đó là bệnh thông thường. Anh em chúng ta như muốn tránh bệnh ấy, tưởng nên học Liệt Tử đây để biết rõ nghĩa lợi, hiểu đường lui tới, thì mới là hơn!

Tôn Nghĩa bỗng dưng thấy mình cô đơn lạ. Hóa ra cõi trần này không dễ kiếm người thân. Không dễ nắm tay nhau chơi vài vòng… thiên bôi thiểu. Không thể uống ngàn chung như còn đang thấy thiếu, và khó lòng tìm được người tri kỷ tri âm. Khó biết bao nhiêu để moi ra kẻ tâm đầu ý hợp, rồi trong lúc tâm hồn đầy bức xúc, mới dõi mắt lên trời suy nghĩ chuyện ngày sau:
- Ta vốn nhớ ngàn xưa có nói: Hạnh phúc lớn nhất của… tha nhân là có được người tri âm tri kỷ. Vậy mà lâu nay ta nào đâu nhớ đến - mở mắt mở lòng để tìm tri kỷ tri âm - mở cả đôi tay để đón mong tứ hải là huynh đệ, thành thử hôm nay ta mới như thằng Mường xuống núi. Lạc giữa rừng người của đô thị xa hoa. Lạc giữa phong ba của đời phù du mang lại, nên tự thâm tâm đã dâng dâng niềm hối tiếc, bởi hơn nữa đời rồi mà chẳng có người nâng đỡ xẻ chia. Chẳng có đứa mô đặng trút ra cái bầu tâm sự. Đó là chưa nói vợ nhà chẳng cảm thông gì hết ráo, khi phu xướng phụ… ì thì sống đặng làm sao" Khi phu mới nhá lên thì vợ đã nhanh chân nhảy ào trong miệng, thành thử nhìn quanh mà nghe lòng cháy nóng - khi thiên hạ xáp vào vì nặng nợ đời nhau - còn mình dzớt bả xong thì nợ… nặng lút đầu lút cổ, nên mấy năm qua vẫn còn đang trả góp. Phần bà chẳng hiểu gì lại cứ vậy mà phang, khiến chữ trăm năm như lửng lơ trên lò nóng rực. Đã vậy còn dạy cho mình một bài về cách sống, khiến Tôn Nghĩa này hổng biết nói mần răng" Hổng biết trút đi đâu cho vơi phần gánh nặng, rồi hổng hiểu… ăn phải giống gì mà phát ngôn sao nhiều quá. Mình nói một lời bà trả vốn gần trăm. Mình nói nguyên câu bà phang gần đêm trọn - nên chữ Phu Thê cũng mang nhiều mất mát - mang nỗi muộn phiền chẳng biết lúc nào xong. Mang nỗi đơn côi giữa đêm trường vắng lặng. Mang sự lạnh lùng như hai bờ hai phía, và mang nỗi đợi chờ của giây phút… lìa tan!

Phần vợ Liệt Tử như ngồi trên than nóng, khi thấy của đến nhà lại đội nón mà đi, bèn đứt ruột đứt gan mà than trời quá mạng. Đã vậy lại thấy chồng mình ngồi im mà hút thuốc - nên lửa bốc rồi lại được… gió tạt thêm - thành thử giận muốn tắt hơi làm sao mà chịu được, liền bước một bước hai đến bên chồng đang ngồi ì ra đó, mới xổ một tràng nghe thấy mẹ thấy cha:
- Từ ngày… nhập thất với ông đến nay, tui luôn sống theo những gì ngàn xưa đã dạy: Hễ làm thì tùy chủ, ngủ thì tùy chồng, nên tự nào tới giờ tui chẳng định đoạt điều chi. Nhất nhất đều theo lòng ý ông tất cả. Vậy mà đã qua mười năm chung sống, tui mới nhận rằng ông chẳng tài chẳng giỏi cái… mụ nội chi, nên đám con thơ mới vắng xa bình sửa… ngoại. Lại còn áo quần đồ chơi trăm thứ. Thiên hạ có đầy mà con lại thiếu đi. Thiên hạ có dư mà con ông ước ao từng chút một. Đã vậy ông còn bày chơi cái trò tiết tháo. Ra vẻ cõi này chỉ có được mình ông, là… giấy rách te tua cũng ráng giữ lề cho sạch. Nói thiệt với ông chứ sạch trong cho lắm mà con mình nheo nhóc, thì phận… đầu tàu ông nghĩ đặng mần răng" Ông giải thích ra sao về tình thâm phụ tử" Phận làm cha mà ông còn không xá đến, thì phận làm người sao sáng được hả ông"

Đó là chưa nói ông chạy theo cái danh này tiếng nọ, mà bỏ mặc con mình ngồi im trong góc tối, thì ở mai này ông dạy bảo làm sao" Biết nói ra răng cho thông phần trách nhiệm" Còn gạo thóc trong nhà còn đâu chừng lưng chén. Mấy vại dưa cà cái… hoại cái gần tiêu, mà ông lại nổi cơn lên vái này vái nọ - rồi từ đi cái vận may trời thương đưa tới - thì hổng hiểu mai này ông sống đặng làm sao" Hổng biết ở tuổi hưu lấy chi mà… tự tại" Lại còn ba sợi lai rai khi chiều hôm bóng xế - thêm đám bạn vàng chờ khua đũa chạy qua - mà ông cắc cẩm cắc ca nói… khố này khố nọ. Chừng lúc ấy ông chẳng còn chi hết ráo. Ngay nhậu không mồi cũng hổng có mà đưa, thì đám bạn của ông ắt thăng luôn không bao giờ trở lại. Tới lúc ấy ông mới thấy gạo thóc là cần thiết. Là sợi dây ràng buộc tình bạn được keo sơn. Là cái không thể thiếu trong cõi trần tục lụy!

Nói thiệt với ông chứ tui rành quá xá, cái suy tính hẹp hòi của người lỡ đụng lỡ dzô. Lỡ tuổi thanh xuân không biết sao đây mà níu lại. Chỉ là muốn thiên hạ mai này biết ông là người tăm tiếng - nên bấm bụng làm… màu cho đẹp mặt với người ta - mặc vợ đói con la ông cũng chẳng lo toan gì hết cả. Bởi trăm dâu ông cứ đầu tằm mà phang tới, thì chữ vợ chồng khó đặng nghĩa tào khang. Khó hạnh phúc bên nhau cho đến lúc da mồi tóc bạc. Sống mà ông chỉ biết vun xới cho thân mình danh tiếng - rồi bỏ măc gia đình vất vả với chén cơm - thì chữ Danh kia xét ra cũng chẳng ngon lành chi hết cả. Làm người mà bổn phận ông còn mong… trốn tránh, thì liệu mai này… nhắm mắt được sao ông"

Mõ Sàigòn

• Nam Phi: Điều Tra Vụ Hành Hạ HS
• LHQ: Nhóm Vũ Trang al-Nusra Bị Vào Danh Sách Khủng Bố; al-Nusra Là Chi Nhánh al-Qaeda Hoạt Động Khủng Bố Tại Iraq
• 31% Dân Mỹ Giảm Đi Chơi Xa Dịp Lễ
• Thượng Viện Đã Chận Đứng Người Được Trump Đề Cử Vào Hội Đồng Dự Trữ Liên Bang