Vào tối ngày 15/12/2020, tổ chức Rise ( https://www.vietnamrise.org/ ) đã tổ chức một buổi hội thảo qua mạng zoom, để báo cáo kết quả cuộc khảo sát về nhu cầu giúp đỡ của người dân trong các vùng lũ Miền Trung. Cuộc khảo sát này được thực hiện bởi các thành viên của Rise tại VIệt Nam, tại Quảng Bình vào thời điểm 20/10 đến 4/11.
Rise là một tổ chức vô vụ lợi của Hoa Kỳ, nhằm hỗ trợ xây dựng cộng đồng, hướng tới thay đổi xã hội và môi trường sống tại Việt Nam. Các thành viên của Rise có mặt tại Hoa Kỳ, Châu Âu, Úc Châu và Việt Nam.
Hầu như mọi người Việt cả trong và ngoài nước đều biết đến thảm họa khốc liệt do lũ lụt gây ra cho người dân Miền Trung trong tháng 10 năm 2020. Những nguyên nhân trực tiếp được giới chuyên môn chỉ ra là do năm cơn bão liên tiếp kéo đến trong vòng một tháng, và các đập thủy điện địa phương đồng loạt xả lũ. Biến đổi khí hậu và phá rừng đầu nguồn để làm thủy điện là những nguyên nhân xa hơn cho thảm họa này.
Đã có rất nhiều đợt cứu trợ nhân đạo cho người dân vùng lũ. Tuy nhiên, đa số các hoạt động cứu trợ trước đây chỉ nhằm mục đích làm giảm đi những nỗi thiếu thốn, khó khăn trước mắt, chứ chưa xem xét việc giúp đỡ trên đường dài thế nào là hiệu quả nhất. Cuộc khảo sát của Rise là để tìm ra các giải pháp giúp đỡ mang tính chất dài hạn hơn, giải quyết rốt ráo hơn.
Hai thành viên của Rise tại Việt Nam từng có mặt trong chuyến đi khảo sát đã kể lại những điều tai nghe mắt thấy. Thiệt hại thật là khủng khiếp: 235 người chết; 200,000 căn nhà bị sụp đổ; 1.2 triệu trẻ em bị nghỉ học; 7 triệu người bị ảnh hưởng trực tiếp tại Miền Trung. Vào năm 2016, người dân Quảng Bình cũng đã từng hứng chịu thảm họa kép thiên tai cộng nhân tai tương tự, khi mưa lũ tràn về cùng lúc với các đập thủy điện xả lũ. Các đoàn cứu trợ đã đến giúp, rồi năm nay mọi chuyện lại xảy ra như cũ! Thiên tai thì không tránh được, nhưng vẫn có thể làm giảm nhẹ bằng cách loại bỏ đi những nhân tai như thủy điện, nạn phá rừng, và bằng cách chuẩn bị cho người dân đối phó lâu dài với lũ…
Những nhu cầu trước mắt của người dân như cái ăn để không đói, cái mặc để không rét hiện nay đã được rất nhiều tổ chức từ thiện trong và ngoài nước giúp đỡ. Rise đã nói chuyện với người dân vùng lũ, và đề nghị một số trợ giúp mang tính chất dài hạn hơn:
-
Hỗ trợ học sinh đến trường: Đây là một nỗ lực cần thiết để giúp cuộc sống trẻ em không bị gián đoạn và tránh những hậu quả lâu dài, như phải nghỉ học để giúp gia đình kiếm sống. Các gia đình cần được hỗ trợ học bổng để giúp phương tiện học tập cho con em, nhằm khuyến khích họ tiếp tục cho trẻ em đến trường. Trường học cũng cần được hỗ trợ sửa chữa và thay các thiết bị dạy học đã bị thiệt hại. Xa hơn cần có giải pháp dự phòng an toàn vùng lũ cho học sinh trên đường từ nhà đến trường.
-
Tái thiết sinh kế và tiếp cận thông tin: Những thứ nhanh và thiết thực nhất với người dân là con giống và cây trồng. Vì những đợt lũ thường xảy ra trong tháng 10-11, thời điểm người dân chuẩn bị vụ hoa màu, chăn nuôi cho mùa Tết. Các tổ chức NGO (tổ chức phi chính phủ), hiệp hội và các nhóm cộng đồng hỗ trợ những cộng đồng địa phương vận động chính sách khoanh, giãn nợ, miễn lãi có thời hạn cho người dân vay nợ ngân hàng để họ có thể mua sắm lại thiết bị chăn nuôi, nuôi hải sản và đánh cá. Cần có nỗ lực từ NGOs giúp người dân tiếp cận thông tin về chính sách mà người dân có quyền thụ hưởng khi thiên tai.
-
Dọn dẹp môi trường và chăm sóc y tế: Giải quyết dọn dẹp môi trường và phòng dịch bệnh, đặc biệt chăm sóc y tế vùng lũ là những ưu tiên ngắn và trung hạn. Cũng cần phải có những chuyên gia về tâm lý để tư vấn, điều trị những nỗi đau và mất mát mà người dân gánh chịu.
-
Gia tăng khả năng đối phó với lũ: Hình thành cộng đồng an toàn tại chỗ để phòng tránh thiên tai và xây dựng các nhà lánh nạn. Khi người dân không thể bỏ nhà mình để đi vào nhà cộng đồng tránh lũ, giải pháp cần tập trung vào ngay tại nhà của họ. Tại những vùng lũ không cao và không quá nguy hiểm, xây dựng nhà phao cho mỗi gia đình là một giải pháp thiết thực và giúp họ chủ động hơn mỗi lần lụt về. Chi phí xây một nhà phao ước lượng là 30 triệu VND. Một nhà chống lũ theo hộ gia đình từ 180-300 triệu VND. Nhưng tại những vùng lũ lớn khi nước lên và có nguy cơ bị chia cắt và cô lập, người dân phải di dời trước tới nơi tránh trú tại các nhà tránh lũ cộng đồng trước khi tình hình quá nguy hiểm. Giải pháp tại những khu vực này là xây dựng hệ thống các nhà tránh bão lụt dành cho cộng đồng tại điểm an toàn, dành cho tất cả người dân tiếp cận và là nơi những người yếu thế, cần chăm sóc đặc biệt cũng có thể đáp ứng.
Điểm đặc biệt nhất của Rise: nhấn mạnh tầm quan trọng của việc người dân vùng lũ phải được tham gia vào trong các giải pháp trợ giúp. Thí dụ như về đề án xây dựng các nhà tránh lũ cộng đồng. Người Việt mình hay nói cha chung không ai khóc. Cái gì của nhà nước thì cứ để cho nhà nước lo! Để có giải pháp lâu dài và đáp ứng đúng nhu cầu, các dự án xây dựng nhà tránh lũ cần có sự tham gia, quyết định và giám sát của người dân. Việc bảo trì các dự án sẽ được quan tâm bởi người dân địa phương. Việc hợp tác với chính quyền địa phương là bắt buộc trong hoàn cảnh chính trị Việt Nam ngày nay, nhưng việc người dân được quyền có tiếng nói là một sự thay đổi cần phải đạt được để các dự án giúp đỡ có hiệu quả hơn.
Cũng vì thế, Rise nhấn mạnh vai trò của các tổ chức cộng đồng địa phương, và muốn các dự án mình tài trợ luôn đi kèm với việc huấn luyện các tổ chức phi chính phủ, phi lợi nhuận địa phương. Cần xây dựng những cộng đồng địa phương mạnh hơn, và đó cũng là chiến lược của nhiều NGO khi hoạt động tại các nước đang phát triển trên thế giới. Để có được điều này, cần nỗ lực nâng tầm tiếng nói của các cộng đồng địa phương. Cần có những dự án huấn luyện tổ chức cộng đồng. Khi có tiếng nói tập thể mạnh hơn, chính người dân sẽ góp phần ảnh hưởng chính quyền sở tại. Đập thuỷ điện là một trong những nguyên nhân gây ra lũ lụt hàng năm, trực tiếp qua việc xả lũ, và gián tiếp qua việc đốn rừng để làm thủy điện. Khi ý thức được điều này, người dân sẽ có tiếng nói, buộc các nhà đầu tư thủy điện tôn trọng môi trường sống trong tiến trình phê duyệt, quản lý và giám sát.
Cách tiếp cận, giải quyết vấn đề tại các vùng lũ Miền Trung của Rise được đánh giá là có tầm nhìn xa, toàn diện hơn so với những cách giúp đỡ hiện tại. Những người đi tiên phong bao giờ cũng gặp nhiều trở ngại. Tuy nhiên, Rise tin tưởng vào chiến lược hợp tác với các tổ chức địa phương, huấn luyện người dân địa phương để họ đóng vai trò chính yếu trong các dự án tương lai là một hướng đi đúng. Suy cho cùng, chính người dân Việt Nam mới là những người tự quyết định số phận, tương lai của mình.
Để biết thêm chi tiết, xin liên lạc:
Vietnam Rise
4201 Wilson Blvd STE 110-371
Arlington, VA 22203
Website: www.vietnamrise.org
Angelina Trang Huỳnh, Giám Đốc Điều Hành
Email: angelina[at]vietnamrise.org
Đoàn Hưng
Gửi ý kiến của bạn
