Ngoại Giao Để Thắng
Dự luận đã bàn tán rất nhiều về 79 khuyến cáo Ủy ban Lưỡng đảng đưa ra để đối phó với vấn đề Iraq. Giới truyền thông Mỹ cũng hỏi không biết Tổng Thống Bush có chịu nghe điều nào không. Tòa Bạch Ốc tuần này cho biết ông Bush đang nghiên cứu và sang đầu năm 2007, sẽ có tuyên bố chính thức. Tuy nhiên người ta đã thấy bản phúc trình có một điểm nổi bật là khuyên nên mở chiến dịch ngoại giao để ổn định tình hình Iraq. Ủy ban có người của hai đảng nên có thể đã có vài sự thẩm lậu sớm. Một ngày trước khi phúc trình được công bố, người ta thấy TT Bush đã mau lẹ ra tay trước. Ông bay đến Latvia họp với các nước NATO, và sau đó ông đến Jordan để hội kiến với Thủ tướng Iraq al-Maliki. Về Mỹ, ông Bush đã họp với lãnh tụ Shi-a của Iraq là al-Hakim và Thủ tướng Anh Tony Blair, đồng minh trung kiên nhất của ông.
Chiến dịch ngoại giao ngày nay có thể khác với chiến dịch ngoại giao ngày xưa. Chiến là đánh, nên thời xưa có chữ "ngoại giao tầu chiến", nghĩa là dùng chiến hạm hờm sẵn ở ngoài khơi để nói chuyện, lấy hình ảnh súng lớn dọa cho kẻ thù phải sợ mà nhượng bộ. Thời nay, nói "ngoại giao tầu ngầm" thì đúng hơn, vì ngoại giao công khai thất bại nên bây giờ phải có ngoại giao kín đáo, ngoại giao ngầm theo kiểu "đi đêm", cấm ngoại cuộc không ai được thấy, họa may mới có thể thành công. Chỉ có éo le là bây giờ Mỹ đã lâm chiến ở Iraq rồi và gặp khó khăn nên dù có đi đêm hay đi ngày, chiến dịch ngoại giao cũng vô cùng phức tạp.
Một vấn đề then chốt là sự tiếp cận trực tiếp với Syria và Iran, hai nước sát cạnh Iraq đang thọc tay ngầm vào cuộc nội loạn đẫm máu của Iraq. TT Bush đã quả quyết không nói chuyện tay đôi, có thể ngụ ý muốn thảo luận trong khung cảnh họp chung với tất cả những nước ở Trung Đông và các nước ở ngoài có liên hệ đến chiến tranh Iraq. Điều này cũng dễ hiểu, vì nói chuyện riêng và kín, Mỹ không có tư thế nào để ép buộc đối thủ phải hợp tác tạo hòa bình và dân chủ cho Iraq. Trong mọi cuộc đàm phán, hai bên phải ở thế quân bình mới có thể đi đến giải pháp đôi bên cùng có lợi. Mỹ đang có quân dự chiến Iraq, tình hình ngày càng tồi tệ hơn, một giải pháp tay đôi chỉ có lợi cho Syria hay Iran hoặc cho cả hai, làm Mỹ mất hết ảnh hưởng và uy tín ở Trung Đông với hậu quả làm nguy đến sự sống còn của nước Israel. Nhưng ngược lại sách lược "ngoại giao tầu ngầm" cũng có thể có lợi cho Mỹ nếu xét đến gốc hệ phái Hồi giáo, Syria thuộc hệ Sun-ni, Iran thuộc hệ Shi-a.
Người ta có thể nhìn lại cuộc nội loạn ở Iraq. Đây không phải là nội chiến mà là cuộc chiến giữa hai hệ phái Hồi giáo, và trong mỗi hệ phái đó lại có sự tranh chấp về quyền hành và quyền lợi kinh tế. Tình hình càng phức tạp hơn khi bọn khủng bố al-Qaida chưa hề có ở Iraq, nay đã xâm nhập để tạo thêm sự phân hóa về tôn giáo, chủng tộc và chính trị. Tổng Thống Talabani của Iraq, người gốc Kurd ở phương Bắc theo hệ Sun-ni, lên tiếng bác bỏ bản phúc trình của Ủy ban Lưỡng đảng Mỹ. Sắc tộc Kurd ủng hộ quân đội Mỹ vì họ chỉ mong sức mạnh vũ lực của Mỹ sẽ giúp dân tộc này được tự trị và khu vực sống riêng của họ có nhiều giếng dầu lửa. Ủy ban Mỹ chủ trương một nước Iraq hòa hợp, cho phục hồi phe Sun-ni Á rập theo Saddam Hussein, đã từng giết hàng chục ngàn người Sun-ni Kurd, bởi thế Talabani cầm đầu Sun-ni Kurd chống lại. Tuần này Tổng Thống Bush gặp phó Tổng Thống Iraq Tariq al-Hashemi, người gốc Sun-ni.
Nhưng quan hệ giữa các mảnh hệ phái và sắc tộc trong nước với các nước bên ngoài mới là điều đáng chú ý. Ở miền Bắc người gốc Kurd lại thân thiện với Iran, nước chống Mỹ. Ở miền Trung người Sun-ni Á rập thân cận với nước Saudi Arabia thân Mỹ, nhưng nhóm Sun-ni nổi loạn hiện nay lại thân với nước Syria chống Mỹ. Còn ở miền Nam, đa số dân là người Shi-a, có nhiều phe phái khác nhau, có những phe thân Iran, theo Hồi giáo Shi-a, nhưng cũng có những phe chỉ thân với nước Iraq mà họ đang nắm chính quyền vì có đa số ở Quốc hội. Trong cuộc hệ phái tương tàn hiện nay, bất luận người Shi-a hay người Sun-ni thân với ai, họ cũng chém giết lẫn nhau. Vậy câu hỏi quan trọng nhất đặt ra là nước Syria Hồi giáo Sun-ni và nước Iran Hồi giáo Shi-a có đoàn kết với nhau không" Họ đoàn kết khi cần chống Mỹ nhưng khi hết cần, theo lịch sử họ không bao giờ đoàn kết và có khi còn chém giết lẫn nhau. Còn khủng bố al-Qaida của bin Laden hiện đứng về phe Sun-ni nổi loạn. Nhưng bin Laden gốc người Saudi Arabia không bênh vực Saddam Hussein, và cũng không bênh phe nào mà chỉ nhằm thúc đẩy cho hai phe Sun-ni và Shi-a chém giết lẫn nhau thật nhiều để phá nát Iraq.
Các cuộc "ngoại giao tầu ngầm" của Mỹ với Syria và Iran nếu có sẽ là những ván bài xi-phé với đủ các thủ đoạn lừa gạt, mơn trớn, nhử mồi hay kích động để ly gián các kẻ thù, với những lá bài tình báo trong cánh tay áo. Các ván bài đó không kết thúc mau lẹ, có khi kéo dài hàng năm. Sự lựa chọn dứt khoát của TT Bush cũng không mau lẹ vì ở một nước dân chủ như nước Mỹ với một nền báo chí chuyên soi bói chỉ trích, ông Bush nay đã tỏ ra rất thận trọng để tránh những sai lầm lúc đầu. Thế nhưng thời gian lại không làm việc cho Mỹ. Chỉ riêng việc thay thế Bộ Trưởng Quốc phòng và việc Mỹ xét lại chiến lược đã khích lệ bọn nổi loạn và khủng bố đẩy mạnh thêm cơn bão bạo lực hoành hành liên tục từ hơn ba tuần qua. Mỗi ngày có cả trăm người bị sát hại một cách man rợ. Trước tình hình này, liệu Saudi Arabia, nước giầu nhất Trung Đông theo hệ Sun-ni, có ra tay can thiệp giúp người thiểu số Sun-ni tránh khỏi bị đa số Shi-a tiêu diệt hay không" Và nước Iran, gốc Shi-a Ba tư, nghĩ như thế nào trước viễn tượng có kẻ thù Saudi Arabia trực tiếp nhúng tay vào Iraq"
Về mặt chiến lược, binh pháp cổ điển có câu "tiên hạ thủ vi cường" tán tụng người ra tay trước đánh phủ đầu để có thế mạnh. Chiến lược đó đã không thích ứng với chiến tranh Iraq, nên có thể đối lại bằng câu "hậu đấu khẩu vi thắng", tức đánh võ mồm sau để thắng, nghe cũng rổn rảng như câu đầu. Chúng tôi mong chiến lược ngoại giao sẽ thành công.
Gửi ý kiến của bạn
