Mời các bạn đọc một ngụ ngôn tân thời của thi sĩ Nobel Louise Gluck. Bóng tối che đậy tội ác. Che giấu những con mèo từ rừng hoang xuống trà trộn vào thành phố. Ban ngày, chúng hiền lành. Về đêm, mèo lộng hành, bè đảng, lòng dạ hung tợn, ngay cả người cũng sợ. Chúng săn đuổi, tiêu diệt những sinh vật không có sức kháng cự. Thảm thương cho thân phận làm chuột. Ngày không dám nhìn mặt trời. Đêm la hét đau đớn dưới răng mèo sắc bén. Chết, Chuột chết la liệt đầy phố đêm. Ai biết? Biết rồi, ai nói? Trước khi trời sáng, xã hội quét dọn, đường phố sạch sẽ, không dấu vết sát thủ, nạn nhân. Mặt trời lên. Mèo hiều hậu, dễ thương, Chuột trốn nắng. Người vô tư. Nhưng rồi đêm sẽ đến, sẽ tiếp diễn máu me và định mệnh.

Ở tỉnh lẻ, cọp sách nín thở. Không thể minh họa bằng cử chỉ hoặc âm thanh. Phải giữ thái độ tử tế, nho nhả, để có thể trở lại đọc tiếp. Có lần, tôi đọc Alexis Zorba, Con Người Chịu Chơi, của NikosKazantzaki, dịch giả Nguyễn Hữu Hiệu, đến đoạn Zorba ví mông phụ nữ Nga, nở nang, cứng cáp, như mông ngựa cái và nó hí lên khi ngửi được mùi ngựa đực. Tôi ngạc nhiên. Lúc đó, biết mông phụ nữ một cách mù mờ, nhưng biết mông ngựa rất rõ, thành thử tưởng tượng lẫn chiêm bao đều hấp dẫn. Nhưng phụ nữ Việt ít ai hí, hầu hết nghe mùi đực phản phất là bỏ đi. Đôi lúc không kịp giã từ. Đọc hết đoạn Zorba không thể nói tiếng Nga, nên nhảy ra sân múa máy, nhào lộn. diễn tả câu chuyện ông muốn kể. Thật là lý thú. Tôi cũng muốn nhảy ra múa máy nhưng kịp nhìn thấy ánh mắt của bà chủ lăm le chờ bằng cớ.

Trước đây, Thường Thấu Thấm thuộc về giả thuyết thưởng ngoạn và sáng tác. Tuy nhiên, dịch thuật cũng mang cấu trúc cơ bản của ngôn ngữ và ngữ pháp, được xác định minh bạch về bản chất, cá tính và chức năng, có tính toàn cầu trong hệ thống ngôn ngữ, có tính chung để thông đạt, nên giả thuyết này có thể áp dụng vào dịch thuật, song song với giả thuyết thưởng ngoạn và sáng tác.

Bạn thân tôi là quân nhân xuất sắc. Anh vào cuộc chiến với quân hàm thiếu úy. / Sau sáu năm, rời chiến tranh bằng cố thiếu tá / Trở về nhà, lạnh lùng, câm lặng, / trong hộp gỗ, anh chỉ còn một cánh tay.

Người đàn ông Á Châu đi bộ, / đội mũ sụp che đầu. / Bốn thanh niên da trắng xuất hiện, vây quanh. / Người đàn ông quỳ xuống, / rồi bất chợt phóng lên, / tay đấm, tay chặt, / đá song phi. / Bốn thanh niên ngã nhào, bất động.

Khi mặt trăng làm mặt trời nửa khuya. Tất cả mọi thứ cần đảo ngược. Con người đã sai từ sơ sinh. Nhân loại đã lầm từ tiền sử. Chúng ta thật sự không biết mình là ai?

Nếu bạn đọc là người như tôi, muốn dịch tác phẩm của mình sang ngoại ngữ nhưng không đủ sở học, lại thẹn thùng khi phải nhờ vả những cao nhân dịch giùm, lại không đủ tài lực để mời dịch giả, đành phải mày mò tự dịch. Cuốn sách này xin dành cho chúng ta. Xin thực hành như những trải nghiệm. Hành trình dịch là hành trình tự học. Tự học là cơ bản của sáng tác. Nếu “Thiên tài chỉ là sự kiên nhẫn lâu dài” (*), thì sáng tạo phải có một phần từ hiệu quả của sự kiên trì học tập. Tặng phẩm: Bạn đọc có thể download cuốn sách mỏng SLTA (Second Language Translation Aids) miễn phí tại link

Tôi đoán chừng / sẽ có một lần, / Tôi thích đêm hơn ngày, / khi hé cửa / nhìn ra, / người ấy đã ngồi sẵn, / Đội mũ che kín mặt. Áo dài trùm kín tay chân. Một bóng đen trong bóng tối. Bất động đợi chờ.

Có thể chúng ta ghiền cà phê, không ghiền quê hương. Cả hai đều đắng. Một bên có thể pha đường. Một bên cần pha máu. Đứt tay đã đau. Huống gì bứt ruột xé gan.

Tôi trồng vườn rau lưu động. / Tập chăm chút những gì người Việt xem thường. / Tập yêu thương những gì dân tôi lơ đễnh. / Tập làm đôi điều hữu ích cho vợ hài lòng.