Thượng Đỉnh BRIC
Nguyễn Xuân Nghĩa & Việt Long RFA
...Bốn quốc gia này thật ra ở vào cảnh ‘đồng sàng dị mộng’...
Hôm 16 tháng 6 tuần qua, thượng đỉnh của bốn nước gọi tắt là BRIC đã được tổ chức lần đầu tại Liên bang Nga. Bốn quốc gia này gồm có, theo thứ tự tên gọi, là Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc và đã nêu vấn đề vai trò của các nước công nghiệp hoá. Tuần này, nhiều quốc gia cũng muốn nhân hội nghị cấp cao của Liên hiệp quốc về khủng hoảng tài chính và kinh tế mà nói về trách nhiệm của các nước đã phát triển. Diễn đàn Kinh tế tìm hiểu về nỗ lực đó trong bối cảnh suy thoái kinh tế toàn cầu hiện nay. Cuộc trao đổi với nhà tư vấn kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa về đề tài này sẽ do Việt Long thực hiện.
Việt Long: Xin kính chào ông Nguyễn Xuân Nghĩa. Thưa ông, hôm 16 tuần qua, thượng đỉnh đầu tiên của bốn quốc gia được gọi theo tên tắt là BRIC đã được tổ chức tại Yekaterinburg của Nga với sự tham dự của Tổng thống Brazil, Tổng thống Nga, Thủ tướng Ấn và Chủ tịch Trung Quốc. Vì đề tài thời sự kỳ trước được dành cho cuộc khủng hoảng tại Iran nên chúng ta chưa có cơ hội trao đổi về hội nghị cấp lãnh đạo của bốn quốc gia này. Chúng tôi xin đề nghị là lần này chúng ta sẽ tìm hiểu về bối cảnh và mục tiêu của họ và về kết quả của thượng đỉnh vừa qua ở tại Nga.
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ kết quả đó có thể tóm lược ngắn gọn là "chuyện không có gì mà ầm ĩ" và xin sẽ giải thích trong phần bối cảnh.
- Cũng từ thượng đỉnh của bốn nước đó, ta có thể nói thêm về một hội nghị khác được Liên hiệp quốc triệu tập trong ba ngày tới, từ 24 đến 26, tại New York để thảo luận về việc ứng phó với cuộc khủng hoảng tài chính và kinh tế với kết quả mà tôi cho là cũng sẽ lại gây thất vọng.
Việt Long: Đấy là điều rất hay và ta sẽ đi từ đầu, từ bối cảnh thành hình của nhóm BRIC này trước khi bước qua hội nghị của Liên hiệp quốc.
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi hay có lối nhìn ngược ngạo khi nói rằng tập thể bốn nước BRIC này xuất phát từ sáng kiến quảng cáo của một tập đoàn đầu tư Mỹ là Goldman Sachs!
- Năm 2001, Golman Sachs muốn khách hàng của họ chú ý tới thị trường rất lớn của mấy nước "tân hưng" - tức là đang phát triển, hay đang lên - như Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil mà xưa ta cũng gọi là Ba Tây, và Nga. Từ đấy, họ tung ra tên tắt này như một khối thuần nhất mà thực chất chỉ là bốn nền kinh tế có nhiều dị biệt về trình độ của bốn quốc gia cũng có quá nhiều khác biệt về địa dư lẫn cơ chế. Sau đó, có thể là Tổng thống Vladimir Putin đã thấy ý niệm ấy có lợi cho Nga về chính trị nên thổi tiếp thành một tập thể và coi đó là sáng kiến của mình.
- Tuần qua, Liên bang Nga mới tổ chức hai hội nghị thượng đỉnh liên tiếp trong hai ngày 15 và 16 tại Yekaterinburg ở giữa khu vực Trung Á của họ. Hội nghị thứ nhất là của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải gồm Liên bang Nga, Trung Quốc và bốn nước Cộng hòa Trung Á nằm giữa hai quốc gia này và mời thêm một số quốc gia khác tham dự với tư cách quan sát viên. Mục tiêu của hội nghị là tập trung vào an ninh và chính trị trong chiều hướng lập ra một lực đối trọng với Hoa Kỳ trong một thế giới đa cực. Năm nay thì họ chú trọng tới tình hình Afghanistan và những yêu cầu của Mỹ trên chiến trường này.
- Hôm sau, ngày 16 mới là hội nghị đầu tiên của bốn nước thuộc nhóm BRIC, và năm tới thì họ sẽ họp tại xứ Brazil với ước muốn là sẽ định chế hóa thành một cơ chế hợp tác thường trực hơn. Tức là ta đang chứng kiến sự hình thành của một cơ chế quốc tế mới, tám năm sau khi ý niệm này được tung ra, mà chẳng biết có đi tới đâu không...
Việt Long: Ông có vẻ hoài nghi về kết quả hợp tác này, vì sao lại như vậy xin ông giải thích cho thính giả rõ.
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Mục tiêu đích thực của họ không phải là tạo ra một cơ chế hợp tác giữa bốn nước có quá nhiều dị biệt mà cũng chưa thể hội nhập về kinh tế thành một khối quá phân tán về địa dư. Mục tiêu chính chỉ là lập ra thế liên kết giữa bốn nền kinh tế đang lên để cân bằng ảnh hưởng quá lớn của Hoa Kỳ và các nước công nghiệp Tây phương.
- Tôi xin nêu một thí dụ nóng là từ hôm 12, họ bắn tiếng là muốn giảm bớt tỷ trọng của Mỹ kim trong dự trữ ngoại tệ của họ, cụ thể là sẽ bán ra 70 tỷ đô la Công khố phiếu Mỹ để mua trái phiếu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF. Họ muốn hạ thấp vai trò đô la Mỹ để tiến tới việc lập ra một loại ngoại tệ dự trữ khác, như Quyền Trích xuất Đặc biệt của IMF làm một loại ngoại tệ mới. Đấy là đòn chính trị dễ hiểu mà không tưởng về kinh tế vì một ngoại tệ dự trữ có giá trị phổ biến toàn cầu không xuất hiện từ một quyết định như vậy của bất cứ ai mà từ thực tế của kinh tế thế giới.
- Quả nhiên là ngay sau đó, chính Liên bang Nga rút lại sáng kiến và khẳng định rằng Nga chưa có kế hoạch thay đổi tỷ trọng Mỹ kim trong dự trữ của họ. Đây là ta chưa nói tới những khác biệt quá lớn giữa bốn xứ này, và cũng chưa nói tới nhiều nền kinh tế thuộc loại tân hưng mà có thế lực hơn nhiều, thí dụ như Hàn Quốc hay Mexico.
Việt Long: Như ông nói thì bốn nước này gặp nhau để tự khẳng định tư thế và tạo sức đối trọng với Hoa Kỳ trên một số phương diện mà thôi, chứ họ có quá nhiều khác biệt với nhau"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Bốn quốc gia này thật ra ở vào cảnh "đồng sàng dị mộng".
- Họ có thể hợp nhất tiếng nói để gây áp lực với Hoa Kỳ hay Âu Châu về ngoại thương trong khuôn khổ vòng đàm phán Doha của Tổ chức Thương mại Thế giới WTO, nhưng Nga vẫn chưa được vào tổ chức này. Nga muốn giành lại ảnh hưởng đã mất tại Đông Âu và gây khó cho Mỹ về chuyện Afghanistan hay Iran, nhưng kinh tế bị khủng hoảng nặng. Trung Quốc cũng có nhiều khó khăn nội bộ và cũng là chủ nợ lớn nhất của Mỹ nên có mục tiêu khác. Ấn Độ cũng vậy, họ muốn duy trì chế độ bảo hộ mậu dịch mà không muốn gây hiềm khích với Hoa Kỳ và cũng không mấy tin vào nước láng giềng là Trung Quốc đang mon men tiến vào Ấn Độ Dương của họ. Brazil là một xứ ở tận Nam Mỹ, họ có thể thấy diễn đàn BRIC là cơ hội gia tăng tư thế quốc tế hay hợp tác kinh tế, nhưng từ đó mà gia tăng trao đổi với các nước ở đại lục địa Âu-Á là chuyện hơi xa.
- Nhìn rộng ra ngoài, cả bốn nước đều ở trong nhóm G-20 - riêng Nga là nước chậm tiến mà có mặt trong nhóm G-8 - cho nên họ có diễn đàn khác để vận động cho quyền lợi hay quan điểm của họ. Vì ngần ấy yếu tố, tuyên bố chung của thượng đỉnh BRIC không đưa ra điều gì mới lạ ngoài nguyên tắc chung, trong đó lại nhắc tới các quyết định hồi tháng Tư vừa qua của nhóm G-20 và nhu cầu cải tổ các định chế tài chính quốc tế. Chiều hướng chung của họ là tăng cường vai trò của Liên hiệp quốc, tổ chức lại Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Ngân hàng Thế giới để pha loãng và giảm trừ ảnh hưởng của Hoa Kỳ và cả các nước Tây phương. Tựu chung chỉ là đòn chính trị.
Việt Long: Chuyện đó đưa ta tới hội nghị của Liên hiệp quốc sẽ khai mạc tại New York ngày 24 này, Hội nghị đó là gì, do những xứ nào tham dự và để giải quyết những vấn đề gì"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Đấy lại là một bi hài kịch khác.
- Sau khi bị trì hoãn vì có quá ít lãnh đạo tham dự, Liên hiệp quốc sẽ triệu tập một hội nghị họ mong là thượng đỉnh mà rốt cuộc chỉ là một hội nghị cấp cao để thảo luận về vụ khủng hoảng tài chính kinh tế toàn cầu và ảnh hưởng của nó với các nước đang phát triển. Mục tiêu của "Hội nghị về Khủng hoảng Toàn cầu" - xin tạm gọi tắt như vậy vì cái tên quá dài và quá luộm thuộm - là lượng định về hậu quả đối với các nước nghèo để kêu gọi 192 quốc gia hội viên cùng tham gia giải quyết.
- Ta biết rằng khủng hoảng tài chính xảy ra từ tháng Chín tại Hoa Kỳ và hiệu ứng của nó là suy thoái kinh tế toàn cầu, mà mỗi quốc gia lại bị nặng nhẹ khác nhau vì nhược điểm nội tại, có sẵn, của từng nước. Khi kinh tế toàn cầu bị suy thoái, và trước tiên từ các nước giàu nhất, thì các nước nghèo đều điêu đứng vì ngạch số đầu tư và các thị trường của quốc tế đều sụt nặng. Từ đó, đã có nhiều thượng đỉnh quốc tế để thảo luận về cách đối phó, đa số là của các nước công nghiệp hoặc tương đối giàu có, như hai thượng đỉnh liên tiếp của nhóm G-20 vào tháng 11 năm ngoái và tháng Tư năm nay, chưa nói tới kỳ họp tới vào tháng Chín này. Lồng vào đó là các thượng đỉnh của nhóm G-8, là bảy nước công nghiệp hàng đầu và Liên bang Nga, tháng tới sẽ còn họp tại Ý.
- Bây giờ, Liên hiệp quốc mới cho các kinh tế gia và công chức quốc tế nghiên cứu ra một tài liệu đồ xộ về hậu quả của khủng hoảng cho các nước nghèo và kêu gọi các nước cùng tham gia cứu vãn. Vậy mà chỉ có 14 trong 192 quốc gia hội viên là gửi người lãnh đạo đi dự hội nghị - mà đa số lại là các nước nghèo. Còn lại thì chỉ là cấp bộ trưởng. Hội nghị này cũng sẽ không có kết quả cụ thể vì khá nhiều lý do.
Việt Long: Những lý do ấy là gì mà làm ông có vẻ bi quan như vậy"
- Nói chung, lãnh đạo các nước có nhiệm vụ tranh đấu cho quyền lợi của dân tộc và quốc gia mình, đấy là nguyên tắc phổ biến. Vì vậy, họ chỉ giải quyết chuyện quốc tế khi có ảnh hưởng đến quyền lợi quốc gia, nhất là trong hoàn cảnh suy thoái kinh tế hiện nay khiến xứ này khó hy sinh cho xứ khác. Lãnh đạo đa số các nước công nghiệp không dự hội nghị cũng vì lý do ấy, họ bận chuyện khác, cấp bách hơn, ngay ở nhà.
- Thứ hai, Liên hiệp quốc đã để một số quốc gia tham dự việc soạn thảo các văn kiện chuẩn bị cho hội nghị theo hướng chính trị thiên tả, bao cấp, hàm ý kết án kinh tế thị trường và các nước công nghiệp. Vì vậy, các nước này không vui, vừa bị công kích vừa phải móc tiền ra viện trợ cho xứ khác thì không ai thích! Sau khi có tu chỉnh tài liệu thảo luận thì tình hình mới tạm sáng sủa.
- Thứ ba, thế giới có nhóm G-77 của các nước nghèo và nhóm G-20 của các nước đã phát triển, trong đó có Trung Quốc. Hoàn cảnh và quyền lợi của hai khối giàu-nghèo này khác nhau, nên bước vào hội nghị các nước cũng có lập trường khác nhau và như thông lệ, Trung Quốc lại nhập nhằng đan lượn ở giữa: là thành viên của nhóm G-20 mà lại cứ muốn làm đại diện của nhóm G-77 để mượn diễn đàn đòi cải tổ thế giới theo chiều hướng có lợi cho mình.
Việt Long: Có phải là quyền lợi bất đồng nên họ khó thống nhất lập trường và hành động phải không"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Thưa vâng. Ta hãy nhìn vào mục tiêu thì rõ khả năng mơ tưởng của các công chức quốc tế.
- Hội nghị đưa ra nghị trình lớn lao là 1) kích thích kinh tế toàn cầu và cải tổ cơ chế để các nước nghèo có thể sống cầm hơi, 2) tìm nguồn tài trợ nỗ lực kích thích và cải tổ ấy, 3) cấp tốc khích động ngoại thương và xoá nợ giảm lãi cho các nước nghèo 4) xây dựng hệ thống dự trữ toàn cầu và cấp vùng, 5) kiện toàn và phối hợp luật lệ cho kinh tế toàn cầu, 6) tái cấu trúc hệ thống tài chính quốc tế. Đây là nghị trình của loại chính quyền siêu quốc gia có thể điều động toàn cầu vì vậy mới là chuyện không tưởng, có khi vì họ nghĩ rằng thế giới bị khủng hoảng như thời 1929.
- Vả lại, Liên hiệp quốc không là cơ quan tài trợ, cũng chẳng có thẩm quyền về hoạt động của hai định chế tài chính quốc tế là Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Ngân hàng Thế giới để nói đến cải tổ. Nhất là cải tổ theo chiều hướng thu hẹp quyền hạn của các nước giàu, là các nước đang được yêu cầu gia tăng viện trợ cho các nước nghèo. Nếu họ yêu cầu thảo luận để lập ra một quỹ bình giá nông sản hoặc một quỹ cứu đói thì may ra có kết quả thiết thực hơn!
Gửi ý kiến của bạn
