Hôm nay,  

Lê Tài Điển, Người Bạn

17/11/201200:00:00(Xem: 11410)

le_tai_dien_2-large-contentLê Tài Điển nhìn bởi Đinh Cường. 
















le_tai_dien_4_nguyen_trung-large-contentTừ trái: Nguyễn Trung, Lê Tài Điển, Nhã Ca.

Bài viết của Nhã Ca 
Bạn mà không phải bạn. Không phải bạn mà bạn. Có khi còn bạn hơn bạn, theo kiểu thường thấy. Đó là họa sĩ Lê Tài Điển và chúng tôi.

Cố nhớ, chuyện Sàigòn kiếp trước. Gặp nhau hồi nào? Không biết. Khỏi cần nhớ.
Tên tuổi Lê Tài Điển có đó, từ lâu, giữa Nguyễn Trung và các bạn hoạ sĩ.
Với Nguyễn Xuân Nghĩa thời Tổng Hội Sinh Viên Paris, chuyện từng kể là Lê Tài Điển đã phụ trách dựng cảnh cho Hội Tếtï Sinh Viên 1969, chỉ với mấy bình sơn xịt, làm sống lại không khí trận chiến Mậu Thân.
Sau thời Mậu Thân rồi hoà đàm Paris, một số lớn các bạn kéo nhau về nước, trong số này có ông bạn hoạ sĩ.
Tại Saigon, ngôi nhà gia đình của Nguyễn Xuân Nghĩa ở đường Hiền Vương có tranh Lê Tài Điển nghênh ngang ngay trên tường phòng khách. Tranh lớn ngoại khổ. Hơn sáu thước vuông. Nghe nói hoạ sĩ đã phải làm khung căng bố vẽ ngay tại chỗ. Đó là thời sơn dầu Lê Tài Điển còn đủ mầu sáng láng gợi nhớ tranh Marc Chagall.
Bên bức tranh lớn ấy, đêm Giáng Sinh Sàigon sau đổi đời 1975, đám bạn còn lại vài chục tên đã ngồi lại bên nhau lần cuối. Nửa đêm, có Mai Thảo đọc thơ, Hoài Bắc cầm lại đàn ghi ta, và Thái Thanh hát hát trong nước mắt dàn dụa.
Sau họp mặt lần ấy là tan nát. Chẳng hiểu cái tranh Lê Tài Điển bây giờ ra sao?

Với tôi, sau hơn 14 năm tù đầy, treo bút, khi đã tái sinh một kiếp khác, hai tên "chưa là bạn mà vẫn bạn" mới có dịp gặp nhau.
Mấy năm đầu ở Thụy Điển, một lần điện thoại của Nguyễn Trung từ Paris, nhắc tới Lê Tài Điển, nói hai tên đang đứng bên nhau, uống quá trời uống. Chúng tôi gửi lời thăm nhau qua Nguyễn Trung.
Năm 1992, vợ chồng chúng tôi cùng Kiều Chinh từ Đức sang Pháp, đi xe hơi bằng đường làng! Họp mặt, có bạn hữu đông vui. Điển đến với Nguyễn Cầm. Tôi nhìn khuôn mặt vừa lạ vừa quen. Đó là cái vênh váo, mới coi tưởng "ngầu", thật ra là vụng về, ngây thơ vô số tội. Gặïp là thân, như đã từ bao năm với Nguyễn Trung, rồi với Kiệt Tấn, với Trần Tam Tiệp. Ông Tiệp lúc đó còn chưa ngồi xe lăn, khoe sáng sáng vẫn đủng đỉnh đi nhìn mấy bà đầm, cô đầm dẫn chó xuống phố.
Lần thứ hai tôi tới Pháp một mình. Càng thân thêm với Điển. Không chỉ có Trần Tam Tiệp, mà còn thêm cặp bạn Phạm Kế Viêm-Diệu Tâm, anh chị Đỗ Việt và chị Phương Lan. Nơi hẹn gặp là một quán phơ của quận 13û. Điển tới, tay xách chai rượu đỏ, lại vênh váo cái mặt với giọng nói ú ớ, "Phải uống cho hết. Một chai cho bà đó." Nhìn mà thấy cười. Ngồi giữa Paris, khui Cabernet Sauvignon của Bordeaux ra uống với... phở. Vậy mà cả bọn cũng đốn ngã, không chỉ một mà còn thêm hai ba chai tiếp viện. Vậy mà rượu vang trộn phở vẫn làm cả bọn cùng "phê", họa sĩ và nhà văn có lúc tranh nhau nói, Lê Tài Điển ú ớ không địch nổi Kiệt Tấn.
Lần thứ Ba, lại Paris, sau một buổi sinh hoạt.
Vừa trả bài xong là có Lê Tài Điển chờ sẵn.
"Đi. Đi thôi. Các bạn gọi."
Lại quán Việt quận 13. Đỗ Việt đón Trần Tam Tiệp, Kiệt Tấn. Thêm mấy bạn "đồng bọn." Lê Tài Điển cho biết Nguyễn Trung có để lại 3 cái tranh, nói để dành cho tôi, còn dặn dò Điển là phải trao tận tay.


Buổi chiều đó, trên một căn lầu nhỏ, Điển mở mấy tấm bố, trải dưới nền xi măng, nói: "Không phải Nguyễn Trung đâu. Rượu nó vẽ đó." Kể, lúc Trung ở Paris, tối tối cả bọn thường say mèm. Một đêm giữa cơn say, Trung lôi bố ra quẹt, thoáng cái là xong. Lúc tỉnh coi lại, Trung bảo mấy bức này phải dành cho mụ Nhã. 
Trung là tay làm tranh kiểu rị mọ, hết cọ lại dao, đôi khi cả ngày chỉ làm cho bằng được một điểm sáng hay tối. Nhờ vậy mà dù là khoảnh màu tối ám, vẫn bật lên cái chất sơn trong veo lấp lánh. Mấy tấm tranh Trung bắt Điển trao tận tay cho tôi hôm ấy không giống bất cứ tranh Nguyễn Trung nào khác. Cả ba đều là những nhát sơn đen quẹt nhanh quẹt mạnh trên khung bố rồi có sao để vậy.
Lâu không có dịp cụng ly, mấy năm trước, biết có Nguyễn Xuân Nghĩa ở Việt Báo, Lê Tài Điển gửi từ Paris sang bài viết dành cho Việt Báo xuân Ất Dậu, 2005: "Trong Tôi Xuân Đến." Kèm bài còn có cặp rượu đỏ, nhắn để các bạn uống mừng Lê Tài Điển... mổ tim. 
Chẳng biết trái tim của hoạ sĩ ra sao, nhưng bài viết cho mùa xuân trong chàng thì có mòi lai láng. Chàng kể về một chân dung thần thoại:

"Đêm nay, cùng một bầu trời, cùng những vì sao anh với em cùng nhìn. Con đóm hoang di động, em mói tuổi nhỏ thường chụp bắt nó, cùng chui vào mền để nhìn ánh sáng chập chờn trong bóng tối - đang chứng kiến đội ta.
Anh dừng lại nơi có ánh sáng cuối đường, tìm cái bằng lòng của gã du mục. Hoàn thành cuộc hành trình trầm tư. Nét cọ cuối cùng cho điểm sáng trong tranh sau những đơn giản và gạn lọc, để rôài anh đặt cho nó một cái tên: Thần thoại."
(Trích Trong Tôi Xuân Đến, Lê Tài Điển)

Chân dung thần thoại của nàng có "màu xanh phong rêu, màu hồng nhạt chất chứa nhiều sắc độ". Có cả "cánh hồng" nữa. Nhưng với nàng thì, "em không nhìn được chân dung của em". Và chàng tự thú là đã phạm một trọng tội, chỉ vì có một người Ý Đại Lợi đổi "một số tiền không đáng giá cho anh."
Không đáng giá mà vẫn phải để cho thần thoại ra đi.
Tội chàng với nàng đúng là đáng mổ, đáng xẻ.
Chỉ mổ cái tim thôi, là còn nhẹ. Rất hên cho ông.
Đọc "Trong Tôi Xuân Đến" của Lê Tài Điển xong, về nhìn kỹ mấy cái tranh "rượu vẽ" của Nguyễn Trung mà Điển tự tay cuốn cho tôi mang đi, tôi không ngạc nhiên khi thấy cả hai ông hoạ sĩ đều đã rời bỏ hình tượng mầu sắc cũ để sang tranh trừu tượng.
Bài viết của Điển cũng nhắc "...đã một lần trên chuyến tầu tách rời hải cảng, chuyên chở một linh hồn, mang theo tâm sự xuôi miền đất lạ..." 
Tôi nhớ câu này khi đọc bài Thụy Khuê viết về Điển, kể về những đêm say một mình trên con tầu Paris - Sartrouville, Điển quên bẵng bến xuống, và cứ ở lì trên tàu, đề nó đưa đến đâu thì đến. 

*
Ông bạn ngây thơ vô số tội,
Không phải chỉ một tội túng tiền bán luôn thần thoại đâu.
Tiếp tục thú tội bằng cách viết bài báo xuân Việt Báo năm tới đi. 
Cặp rượu ông bắt bạn vác từ Paris sang cho, Nguyễn Xuân Nghĩa khui xong từ lâu, mà vẫn chưa có dịp cụng ly với bạn mình. Nghe đâu cuối năm nay, có Nguyễn Trung trở lại California. Còn sức bay sang không? Cả bọn nhớ bạn.
Nhã Ca 

In Trang
Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Trang đầuTrang trước3456789Trang sauTrang cuối

Hôm Thứ Sáu 26/9, Tổng Biên Tập JEFFREY GOLDBERG của tạp chí The Atlantic gửi ra tuyên bố phản đối lệnh của Ngũ Giác Đài về việc áp đặt, kiểm duyệt báo chí. Tuyên bố ghi rõ: “Về cơ bản, The Atlantic phản đối những hạn chế mà Ngũ Giác Đài đang cố gắng áp đặt đối với các nhà báo đưa tin về vấn đề quốc phòng và an ninh quốc gia. Những yêu cầu này vi phạm quyền Tu Chính Án Thứ Nhất của chúng ta, và quyền của người Mỹ muốn biết hình thức khai triển nguồn lực và nhân sự vốn do tiền thuế của người dân tài trợ. Những quy định này cũng phá vỡ các thông lệ lâu đời - dưới thời tổng thống của cả hai đảng, trong suốt thời kỳ chiến tranh và khủng hoảng quốc gia - vốn cho phép các phóng viên Ngũ Giác Đài thực hiện công việc của mình mà không bị can thiệp chính trị.” The Atlantic đăng tuyên bố này trên trang mạng xã hội chính thức của tạp chí.

Chuyện phải, trái ở đây không hẳn là chuyện đúng, sai mà đúng ra là chuyện bên phải (khuynh hữu hay thiên hữu) và bên trái (khuynh tả hay thiên tả) trong chính trị Mỹ. Tất nhiên, trên đời này mọi chuyện đều có hai mặt của nó. Trong chính trị cũng thế, đã có cánh phải thì ắt có cánh trái, vì đó không những là bản chất tương đối của mọi sự mọi vật mà còn là hiện tượng phải có trong một nền dân chủ. Tuy nhiên, nền chính trị Mỹ trong những năm gần đây đã bị phân cực và phân hóa trầm trọng. Thể chế dân chủ kiểu mẫu của Mỹ xưa nay đương nhiên chấp nhận sự khác biệt vì đó là một trong những yếu tính ắt có của một nền dân chủ thật sự. Nhưng đẩy sự khác biệt của mình đến mức cực đoan và biến sự khác biệt của người khác thành kẻ thù bất dung thì là hiện tượng biến dạng nguy hiểm báo hiệu sự sụp đổ của nền dân chủ. Nước Mỹ trong những năm gần đây đã chứng kiến nhiều hiện tượng cực đoan như thế.

Với sự tham gia của khoảng 100.000 binh sĩ, cuộc diễn tập quân sự Nga-Belarus mang tên “Zapad 2025” đang được khối NATO theo dõi chặt chẽ và các quốc gia phía đông của liên minh cực kỳ lo ngại, đặc biệt nhất là sau khi các máy bay không người lái của Nga xuất hiện trên bầu trời Ba Lan. Cuộc tập trận này vẫn diễn ra theo chu kỳ bốn năm một lần, nhưng lần này, chính giới và công luận xem đây là phép thử đối với khả năng phản ứng của NATO trong bối cảnh địa chính trị mới. Để đối phó, NATO và Ukraine đang tăng cường các biện pháp an ninh, khi nguy cơ chiến tranh được đánh giá là ngày càng leo thang. Kinh nghiệm từ năm 2022 cho thấy Nga đã tiến hành các cuộc tập trận trước khi mở cuộc tấn công vào Ukraine. Câu hỏi đặt ra là liệu lịch sử có lặp lại không và tình hình hiện nay nghiêm trọng đến mức nào?

Khi chính phủ liên bang đe dọa cắt hàng tỷ đô la tài trợ nghiên cứu cho Harvard, đó không chỉ là một quyết định ngân sách. Đó là một phép thử cho chính nền tảng dân chủ: liệu chính quyền có thể dùng sức mạnh tài chính để định đoạt tư tưởng hay không. Tòa án liên bang vừa trả lời dứt khoát: không.

Ở với cộng sản, tuy còn trẻ con, chúng tôi đã hiểu thấu bài học: không nói theo là có tội, mà nói khác đi lại càng là trọng tội. Bước sang Mỹ, cứ tưởng rằng mọi chuyện sẽ khác vì đây là đất tự nhận là xứ sở tự do, nơi hiến pháp bảo đảm quyền được nói. Nhưng tuần qua, sau mấy chục năm ở Mỹ, tôi bỗng bắt gặp chính mình ngập ngừng muốn nói điều thật: tôi không thích Charlie Kirk, và tôi không muốn “celebrate his life” (tôn vinh cuộc đời ông).

Không rõ ABC có lường trước được phản ứng của cộng đồng, khán giả đối với hành động cúi đầu trước áp lực và quyền lợi, dẫn đến dừng ngay lập tức Jimmy Kimmel Live! hay không, nhưng thực tế đã cho thấy một làn sóng tức giận đã bùng nổ. Viên đạn dường như quay ngược lại, xé gió, đâm thẳng vào ba ký tự khổng lồ của đế chế truyền thông. Các cuộc tẩy chay Hulu và Disney+ bắt đầu. Trang mạng Disney+ bị sụp đổ vì lượng khán giả đăng nhập để “cancel subcription” trong đêm họ ra lệnh tắt đèn sân khấu; Disney mất gần $4 tỷ trên thị trường. Hàng loạt cuộc biểu tình phản đối trước trụ sở của ABC và Disney. Về phía các nhà báo, nghệ sĩ giải trí, các nhà lãnh đạo chính trị – từ Stephen Colbert đến David Letterman đến cựu Tổng thống Barack Obama – cùng lên án việc làm của ABC, coi đó là sự đầu hàng nguy hiểm trước áp lực chính trị và là phép thử đối với quyền tự do ngôn luận.

Nhìn vào những gì đang diễn ra tại nước Mỹ hiện nay, người ta không thể không liên tưởng đến cuộc cách mạng văn hóa tại Trung Quốc như vậy. Cũng là cuộc tấn công vào những gì bị cho là khuynh tả, là sự tập trung quyền lực vào một cá nhân qua phong trào cuồng lãnh tụ với những vệ binh trung thành chưa từng thấy tại Hoa Kỳ.

Người ta thường có nhiều cách định nghĩa về hy vọng. Hy vọng là một cảm xúc lạc quan, một niềm tin tươi sáng rằng mọi thứ chắc chắn sẽ được cải thiện. Hy vọng có thể đến từ một tiếng nói cá nhân xa lạ nào đó trong triệu triệu người trên thế giới này. Hy vọng có thể đến từ một bản tuyên bố chung của hai phong trào đối lập. Hy vọng là phải nhận ra rằng cái ác và sự bất công có thể chiếm ưu thế ngay cả khi chúng ta đang đối đầu với nó. Hy vọng là khi nhìn thấy rõ một bên sáng và một bên tối, thấu hiểu rằng vòng cung của vũ trụ đạo đức có thể không uốn cong về phía công lý – nhưng chúng ta không tuyệt vọng. Hy vọng, là khi một đêm vinh danh nghệ thuật trở thành nơi hàng trăm người giơ cao ngọn đuốc tôn vinh sự kiên cường, tiếng nói dũng cảm, như một lời nhắc nhở với thế giới rằng nghệ thuật và nhân văn là không thể tách rời.

Donald Trump từng bóng gió rằng mình xứng đáng được khắc tượng trên núi Rushmore, sánh vai cùng những bậc khai quốc công thần nước Mỹ. Bên kia Thái Bình Dương, Tập Cận Bình chẳng màng đá núi, nhưng ôm mộng lọt vào sử xanh, đặt mình ngang hàng những “đại thánh đế vương” của đảng và đất nước. Bởi thế, cuộc duyệt binh rùm beng ở Thiên An Môn vừa rồi không chỉ là phô trương cờ trống rình rang, mà là lời tuyên cáo giữa chiến địa, là tiếng trống thúc quân của một kẻ đang gấp gáp thúc ngựa đuổi theo bá mộng thiên cổ.

Bạn, tôi, chúng ta, không ai an toàn trước bạo lực súng đạn ở Mỹ. Chắc người Mỹ chưa kịp quên hình ảnh người mẹ tất tả chạy trên đôi chân trần, tìm con trong vụ xả súng mới nhất ở Annunciation Catholic School in Minneapolis tháng vừa qua. Những đứa trẻ xứng đáng có đời sống an toàn để đến trường mỗi ngày và trở về an toàn trong vòng tay cha mẹ. “Thay vì kích động thêm bạo lực, các nhà lãnh đạo chính trị nên tận dụng thời điểm này để đoàn kết chúng ta hướng tới những thay đổi hợp lý về súng đạn mà đa số người Mỹ ủng hộ,” Giáo sư Robert Reich đã nói như thế.
Trang đầuTrang trước3456789Trang sauTrang cuối
VB Podcast



Kính chào quý vị,

Tôi là Derek Trần, dân biểu đại diện Địa Hạt 45, và thật là một vinh dự lớn lao khi được đứng nơi đây hôm nay, giữa những tiếng nói, những câu chuyện, và những tâm hồn đã góp phần tạo nên diện mạo văn học của cộng đồng người Mỹ gốc Việt trong suốt một phần tư thế kỷ qua.
Hai mươi lăm năm! Một cột mốc bạc! Một cột mốc không chỉ đánh dấu thời gian trôi qua, mà còn ghi nhận sức bền bỉ của một giấc mơ. Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 25 năm Giải Viết Về Nước Mỹ của nhật báo Việt Báo.

Khi những người sáng lập giải thưởng này lần đầu tiên ngồi lại bàn thảo, họ đã hiểu một điều rất căn bản rằng: Kinh nghiệm tỵ nạn, hành trình nhập cư, những phức tạp, gian nan, và sự thành công mỹ mãn trong hành trình trở thành người Mỹ gốc Việt – tất cả cần được ghi lại. Một hành trình ý nghĩa không những cần nhân chứng, mà cần cả những người viết để ghi nhận và bảo tồn. Họ không chỉ tạo ra một cuộc thi; họ đã và đang xây dựng một kho lưu trữ. Họ thắp lên một ngọn hải đăng cho thế hệ sau để chuyển hóa tổn thương thành chứng tích, sự im lặng thành lời ca, và cuộc sống lưu vong thành sự hội nhập.

Trong những ngày đầu ấy, văn học Hoa Kỳ thường chưa phản ánh đầy đủ sự phong phú và đa dạng về kinh nghiệm của chúng ta. Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ thực sự đã lấp đầy khoảng trống đó bằng sự ghi nhận và khích lệ vô số tác giả, những người đã cầm bút và cùng viết nên một thông điệp mạnh mẽ: “Chúng ta đang hiện diện nơi đây. Trải nghiệm của chúng ta là quan trọng. Và nước Mỹ của chúng ta là thế đó.”


Suốt 25 năm qua, giải thưởng này không chỉ vinh danh tài năng mà dựng nên một cộng đồng và tạo thành một truyền thống.
Những cây bút được tôn vinh hôm nay không chỉ mô tả nước Mỹ; họ định nghĩa nó. Họ mở rộng giới hạn của nước Mỹ, làm phong phú văn hóa của nước Mỹ, và khắc sâu tâm hồn của nước Mỹ. Qua đôi mắt họ, chúng ta nhìn thấy một nước Mỹ tinh tế hơn, nhân ái hơn, và sau cùng, chân thật hơn.

Xin được nhắn gửi đến các tác giả góp mặt từ bao thế hệ để chia sẻ tấm chân tình trên các bài viết, chúng tôi trân trọng cảm ơn sự can đảm của quý vị. Can đảm không chỉ là vượt qua biến cố của lịch sử; can đảm còn là việc ngồi trước trang giấy trắng, đối diện với chính mình, lục lọi ký ức đau thương sâu đậm, và gửi tặng trải nghiệm đó đến tha nhân. Quý vị là những người gìn giữ ký ức tập thể và là những người dẫn đường cho tương lai văn hóa Việt tại Hoa Kỳ.

Với Việt Báo: Xin trân trọng cảm ơn tầm nhìn, tâm huyết, và sự duy trì bền bỉ giải thưởng này suốt một phần tư thế kỷ.
Khi hướng đến 25 năm tới, chúng ta hãy tiếp tục khích lệ thế hệ kế tiếp—những blogger, thi sĩ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, nhà văn trẻ—để họ tìm thấy tiếng nói của chính mình và kể lại sự thật của họ, dù đó là thử thách hay niềm vui. Bởi văn chương không phải là một thứ xa xỉ; đó là sự cần thiết. Đó là cách chúng ta chữa lành, cách chúng ta ghi nhớ, và là cách chúng ta tìm thấy nơi chốn của mình một cách trọn vẹn.

Xin cảm ơn quý vị.

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.