Hôm nay,  

Lì-xì

22/02/201500:01:00(Xem: 5633)

lì-xì

 

Nguyễn Thị Cỏ May

 

Trẻ con mong Tết đến, người lớn sợ Tết đến. Vói trẻ con, Tết đem lại niềm vui. Với người lớn, nổi lo âu. Mong đợi hay lo âu, Tết vẫn đến cho mọi người.

Niềm vui lớn nhứt, thực tế nhứt đối với trẻ con là Tết được lì-xì.

Lì-xì trở thành một tập quán ngày Tết của Việt nam. Và nó thiên di, cùng với nhiều tập tục khác, theo ngưòi Việt nam tỵ nạn ra nước ngoài từ sau ngày mất nước.

Ngày Tết với các nước Tây phương là ngày nghỉ ngơi, hoàn toàn dành cho vui chơi, ăn uống với gia đình hay bạn bè. Bửa ăn giao thừa rất quan trọng, giá vừa đắt và phải đặt trước nhiều tháng trước, có khi phải cả năm trước. Với không ít người, hụt bửa ăn giao thừa là một mất mát lớn tuy không ngày nào mà họ không ăn, không uống. Rồi chúc nhau Năm Mới. Qua hôm sau, lại tiếp tục đi cày cho suốt một năm dài nữa : boulot, métro, dodo mô tả gọn đời sống người làm việc lảnh lương tháng ở Pháp : đi làm, xe điện, ngủ.

Cái Tết ở Việt nam khác hơn, phong phú hơn, nhờ có nội dung văn hóa truyền thống. Ngoài ý nghĩa thiêng liêng thờ cúng ông bà để nhớ nguồn gốc và giử nguồn gốc, Tết còn là thời gian sanh hoạt cộng đồng của văn minh nông nghiệp. Với nhiều tập tục đẹp mà ngày nay, người Việt nam ở hải ngoại, vẫn còn giử cho ba ngày Tết.

 

Tết và Lì-xì

Ai cũng biết Tết là đọc trại chữ Tiết mà ra. Nói cho đầy đủ thì đó là Tiết Nguyên Đán, tức thời điểm chấm dứt năm củ, bắt đấu năm mới. Một năm được phân chia ra 4 mùa (xuân, hạ, thu, đông) và 8 tiết (lập xuân, lập hạ, lập thu, lập đông và xuân phân, thu phân, hạ chí, đông chí). Nguyên có nghĩa là khởi đầu, Đán là buổi sáng sớm. Nên Tiết Nguyên Đán là Tiết Xuân. Năm mới.

Khi ta nói “đón Xuân” ở Âu-Mỹ hay Úc là nói theo thói quen lúc còn ở Việt nam. Ở Âu châu hay Mỹ Châu, hay Úc, Tết ta không nhằm mùa Xuân mà nhằm đúng mùa đông hoặc mùa hè. Nên ta có Tết là lễ cổ truyền theo lịch ta, tức Âm lịch, lễ hội quan trọng nhứt trong các lễ hội dân tộc. Nó biểu hiện mối quan hệ giửa con người với thiên nhiên trong văn hóa  nông nghiệp, giửa gia tộc và xóm làng trong tính cộng đồng dân tộc, với niềm tìn thiêng liêng trong đời sống tâm linh. Chớ ta chưa có Xuân.

Ngày Tết, nhà vua tế Trời, người dân tế Đất. Tạo sự hài hòa trong quan hệ «Trời che, Đất chở” (Gs Kim Định, Căn bản văn hóa).

Trong những tập tục còn giử cho tới ngày nay ở hải ngoại, có tập tục Lì-xì.

Tập tục lì-xì bắt nguồn lâu đời từ ảnh hưởng tàu. Việt nam không bỏ vì nó đem lại niềm vui trong ngày Tết. Hơn nữa, lì-xì còn là cách ứng xử “biết điều” của người lớn trong quan hệ xã hội không chỉ trong ngày Tết mà cả ngày thường suốt năm. Lì-xì ở Việt nam do nguồn gốc tàu nên ở hai nước này, ngày nay tập quán tốt lì-xì đang phát triển cực kỳ mạnh. Không lì-xì, mọi việc lớn nhỏ đều bế tắc. Xã hội sẽ không vận hành, bộ máy nhà nước sẽ đình đốn.

 

Văn hóa lì-xì

Lì-xì là gì ? Đọc theo chữ tàu là “li shi” có nghĩa là “lợi thị”, nghĩa là tốt lành, may mắn, thu được nhiều lợi lộc. Và lì-xì được thể hiện bằng bao giấy màu đỏ nên còn gọi là “Hồng bao”. Tiếng “hồng bao” chỉ hình dáng vật chất, đó là cái bao màu đỏ, không chắc mang nghĩa lợi lộc trong đó. Đưa cho “hồng bao”, cả hồng bao lớn, mà bên trong rổng tuếch hay chỉ có một món quà quá nhỏ, chỉ có giá trị tượng trưng, thì “hồng bao” không có ý nghĩa “lì-xì”.

Vậy lì-xì không nhứt thiết chỉ là tập tục đẹp trong ngày Tết mà còn là cách giao tế xã hội ngày nay ở mọi quốc gia trên thế giới. Nhưng lì-xì có tính cách quyết định mọi đầu mối công việc trở thành truyền thống ở các nước chậm tiến, độc tài và nhứt là độc tài cộng sản. Như ở Tàu và Việt nam ngày nay.

Riêng ở Việt nam, ý nghĩa “lì-xì” bị  chi phối bỡi “kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa”, tức kinh tề nhà nước, nên chỉ đem lại “lợi thị” cho người nhận bao đỏ mà không tính đến sự thiệt hại quá lớn về phía người đưa bao đỏ. Tập tục này đang dần dần trở thành sức cảng mãnh liệt chi phối sự vận hành bình thường của xã hội, dẩn đến sự suy vong đất nước trước mắt.

Ở hai nước anh em Tàu và Việt nam, ngưởi dân đều thờ Ông Địa để cầu may mắn, cầu phước. Mấy bà, mấy cô lẩm cẩm, khi làm mất món gì như chia khóa, nữ trang, điện thoại,…kiếm không được, thì bắt đầu nghĩ tới cầu cứu Ông Địa. Tới trước bàn thờ Ông Địa khấn vái chỉ cho kiếm được món đồ bị mất. Người khấn vái không quên nói rỏ với Ông Địa “khi kiếm được sẽ cúng Ông Địa nải chuối, phong bánh, chè xôi, …”. Tuy Ông Địa được thờ trong nhà, có nhiệm vụ bảo vệ gia chủ, nhưng khi nhờ ông giúp cho một việc gì, gia chủ vẫn phải trả lễ. Nhà nước là của dân do dân lập ra để phục vụ dân.Thế mà khi cần việc gì ở nhà nước, người dân vẫn phải đưa “bao đỏ” thì việc mới chạy cho. Đó là văn hóa Lì-xì hay tín ngưởng Ông Địa.

Nhưng Ông Địa khác nhà nước. Gia chủ hứa cúng trả lễ nhưng nếu quên cúng, Ông Địa vẩn cười. Còn nhà nước chưa nhận bao đỏ thì việc chưa xong. Có khi còn lắm chuyện phiền phức xảy ra nữa.

Vậy ở Việt nam, nói dẹp bỏ tập tục “bao đỏ hay lì xì” là điều không thể làm được vì văn hóa Ông Địa đã ăn sâu vào tâm thức dân chúng. Ngăn cản người nhận bao đỏ đã khó, thay đổi tận gốc một tập quán lâu đời ở người đưa bao đỏ lại còn khó hơn.

Đây cũng là điều người ta hi vọng ở năm mới sẽ được cải thiện phần nào ở xứ cộng sản Việt nam. Như người nhận bao đỏ biết giảm bớt mức đòi hỏi và khi nhận thì việc đem lại kết quả hài lòng người đưa bao lì-xì. Không đòi thêm giữa tiến trình công vìệc. Tức người nhận bao lì-xì lương thiện vì biết trách nhiệm. Người cộng sản làm được như vậy cũng đã tiến bộ bước đầu trở thành thứ cộng sản lương thiện đầu tiên trong lịch sử cộng sản Đệ III.

 

Chuyện một người phụ nữ tuyệt vời

Thiền sư Moxian, người Nhựt bổn, tu hành trong một ngôi chùa gổ trên đảo Honshu tận miền nam nước Nhựt. Một hôm, có một đệ tử tâm sự với ông về người vợ quá ư keo kiệt của mình. Nghe qua, thiền sư bèn đích thân tìm đến nhà người này để gặp vợ anh ta. Khi gặp người “phụ nữ nổi tiếng” ấy, ông nắm chặt bàn tay của mình lại và đưa ra trước mặt người phụ nữ, rồi cất lời hỏi :

- “Nếu như bàn tay của ta cứ nắm chặt lại như thế này mà không sao mở ra được nữa, thì bà nghĩ thế nào ? Người phụ nữ khá sửng sốt vì câu hỏi bất ngờ ấy, vội đáp rằng :

- Nếu thế thì bàn tay của ông bị khuyết tật rồi!

Vị thiền sư bèn xòe bàn tay ra và lại hỏi :

- Thế nhưng nếu nó cứ xòe ra như thế này mà không còn nắm lại được nữa thì nghĩa là gì ?

Người đàn bà lại đáp :

- Thế thì nó cũng lại bị khuyết tật chứ gì nữa!

Vi thiền sư bèn nói với người phụ nữ rằng :

- Vậy thì khi nào bà hiểu được ý nghĩa sâu xa của những lời mà bà vừa nói, thì tất bà sẽ trở thành một người vợ, một người phụ nữ tuyệt vời”.

 

Nói xong vị thiền sư quay về chùa. Ít lâu sau người ta thấy người phụ nữ, một mặt rất nhiệt tình giúp chồng tham gia các công tác xã hội, mặt khác, biết chi tiêu tiện tặn trong gia đình.

Bàn tay của người nội trợ nếu chỉ biết xòe ra, tức tiêu xài lớn thì khó tránh cảnh thiếu hụt trong nhà. Nhưng, nếu chỉ biết nắm chặt, thì dẫn đến sự “nghèo nàn” với mình, với gia đình mình và cả với kẻ khác.

Biết lúc nào xòe ra và lúc nàp nắm lại, một cách linh động, thông minh, đó là nghệ thuật “tề gia” của các bà nội tướng việt nam xuyên thời gian.

 

Trước Tết và sau Tết

Lì-xì đối với trẻ con là đem lại niềm vui nhơn ngày Tết. Với người lớn, Tết là hết năm củ. Hết những thất bại, những nhọc nhằng, những điều không hay. Ngày đầu năm mở ra hi vọng, tin tưởng một năm mới sẽ huy hoàng, đầy phúc lợi, hạnh phúc.

Xưa nay, người ta sống vói hi vọng. Hôm nay gian khổ, hi sanh để ngày mai tươi sáng. Nhờ tâm lý hi vọng ở tương lai mà dân tộc việt nam đã sẳn sàng chết hơn 10 triêu trong suốt cuộc chiến cho chiến thắng ngày 30/04/1975!

Khi Tết vui mừng năm cũ đã qua, năm mới tới, chúc nhau những lời đẹp đẻ cho Năm Mới, người ta chỉ sống cho quá khứ và tương lai. Chưa sống cho hiện tại. Có thể chưa kịp ĂN TẾT nữa kia!

Những lời chúc tụng, không biết ứng nghiệm tới đâu vào đời sống thực tế trong năm qua, nhưng vẫn được trang trọng lập lại cho năm mới nữa. Không chúc nhau là một sự thiếu xót có thể làm mất lòng nhau!

Để thay đổi nếp sống, giúp ta đừng quên hiện tại. Sống trọn vẹn hiện tại để sống hạnh phúc với chính mình.

Xin mời đọc qua lời dạy của Đức Đạt lai Đạt ma, hoàn toàn thoát ra ngoài phạm vi tôn giáo :

 

"Trong một năm chỉ có hai ngày mà không ai có thể làm gì được cả. Với hai ngày ấy thì một ngày mang tên là Hôm Qua và một ngày thì mang tên là Ngày Mai. Chỉ có ngày Hôm Nay mới thật là một ngày lý tưởng nhất để Thương Yêu, Tin Tưởng, Hành Động và nhất là để Sống". 

 

Cỏ May xin kính chúc Quí Độc giả một Năm Mới sẽ tốt đẹp hơn năm qua vì đó là một Năm của Hôm Nay trọn vẹn. Tức Ngày Tết thật sự của Tết!

 

Nguyễn thị Cỏ May

 

 

 


.
,

In Trang
Ý kiến bạn đọc
23/02/201504:12:30
Khách
Cám on ban da co mot bai phan tich that y nghia. Tuy nhien, van con mot so loi chinh ta trong do. Mot gop y nho cua toi mong ban luu y truoc khi cho dang tai bai viet, do la nen kiem tra lai cac loi chinh ta ve tu vung va cac dau thanh, tranh tinh trang muon viet sao thi viet, chac chan se co nhung hat san lam mat cam hung cua nguoi doc. Xin cam on ban da quan tam va rut kinh nghiệm.
Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Trang đầuTrang trước129130131132133134135Trang sauTrang cuối

Thông qua những thời đại đầy thử thách, nước Mỹ đẫ trở nên dày dạn trong ứng xử với mọi thử thách. Hôm nay chúng ta đón mừng thắng lợi, không phải thắng lợi của một ứng cử viên mà là thắng lợi của một Chính nghĩa- Chính nghĩa Dân chủ. Nguyện vọng của người dân đã được lắng nghe. Ý nguyện cua nguòi dân đã được quan tâm. Người Mỹ chúng ta hoc được bài học Dân chủ thật quí giá vào thời điểm này.

Có lẽ cũng không thể quên những đóng góp tích cực từ một số cơ quan truyền thông Việt ngữ, các ký giả chuyên hay không chuyên nghiệp, những dịch giả, các chuyên viên đủ ngành nghề trong cộng đồng gốc Việt, đặc biệt là một giới trẻ năng động và tài ba, cũng đã tham gia tích cực vào việc cung cấp thông tin nhanh chóng và xác thực, dù trong tư cách nghề nghiệp hay chỉ là công dân tự phát.

Sau khi Biển và Chim Bói Cá được dịch giả Tây Hà chuyển sang Pháp ngữ (La Mer et le Matin-Pêcheur) trong một cuộc phỏng vấn dành cho RFA, vào hôm 15 tháng 4 năm 2012, Bùi Ngọc Tấn đã có đôi lời tâm sự về tác phẩm của mình: “Tôi chỉ có thể tóm tắt lại như thế này, đây là sử thi, quyển tiểu thuyết sử thi thời sự tan rã. Tan rã trong hệ tư tưởng, tan rã trong quan hệ sản xuất, nghĩa là tan rã trong ý thức hệ, tan rã trong quan hệ giữa người với người.”

Rât ngỡ ngàng và xót xa khi tôi nghe tin Kiêm Thêm đã ra đi giữa mùa đại dịch. Mấy tuần trước, Thêm còn rủ tôi về nhà Thêm ở Monterey Hills uống bia và ngắm khu vườn nhỏ Thêm đã chí thú vun trồng trong những ngày sống cách ly ở nhà. Tuy từ nơi tôi ở, xuống nhà Kiêm Thêm chỉ cách khoảng 6 giờ lái xe trên đường cao tốc; nhưng con đường xa lộ bây giờ thành dài vô tận trong mùa dịch bệnh đang phải cách ly.

Người Việt ở nước ngoài đi biểu tình thì may mắn là không ai bị trọng thương hoặc tử thương gì sất. Tuy thế, những lời lẽ nẩy lửa – hay cay độc – mà họ dùng để mạt sát nhau (trong lúc tranh cãi để bênh vực quan điểm chính trị của mình) thì có thể làm cho tha nhân bị tổn thương cho đến khi nhắm mắt!

Ngày 6 tháng 1 năm 2021 một cuộc nổi dậy đã xảy ra tại Thủ Đô Hoa Thịnh Đốn khi hàng trăm người bạo loạn tràn vào Tòa Nhà Quốc Hội Hoa Kỳ khiến cho 5 người chết. Trong khi nhiều người tại Thủ Đô Washington, bề ngoài đi biểu tình chống lại điều mà họ thấy sai lầm rằng cuộc bầu cử bị đánh cắp, sự có mặt của họ -- và các hành động của họ -- phản ảnh một loạt mục tiêu lớn hơn mà các dân quân người Mỹ đang hy vọng đạt được để có thêm hành động cực đoan hơn. Nhiều bài viết bởi các học giả chuyên về phong trào cực đoan bạo động, thượng đẳng da trắng và dân quân giải thích con đường đi xuống mà những người bạo loạn và nổi dậy này tìm cách chiếm lấy nước Mỹ. Báo The Conversation U.S. đã biên soạn các trích đoạn của 5 trong số những bài viết đó, tìm cách giải thích sự rạn nứt đã lan rộng trong xã hội Mỹ. “Những người theo QAnon, Proud Boys và các nhóm cực hữu và cực hữu và dân tộc da trắng kết nối lỏng lẻo khác tập họp tại Washington tưởng rằng họ đang sống trong ý tưởng rất ư kỳ quặc

Với bối cảnh này, Tổng thống Biden thừa nhận ông sẽ phải đối phó với một nước Mỹ phân hóa trầm trọng hơn bao giờ hết, cộng thêm với nạn dịch Thế kỷ và một nền Kinh tế suy thoái với 6.7% người Mỹ thất nghiệp. Con số này tương đương với khoảng 40 triệu người cần được trợ giúp khẩn cấp. Tổng thống Biden nói với nhân dân Mỹ rằng ông biết rất rõ phải làm gì trong cương vị Tổng thống để hàn gắn vết thương chia rẽ do các khuynh hướng bạo lực và cường quyền gây ra, nhanh chóng ngăn chặn dịch Covid 19 và phục hồi kinh tế.

Một nền dân chủ lâu đời, bén rễ hơn ba trăm năm qua của một cường quốc hàng đầu thế giới bỗng dưng trở thành nền “cộng hòa chuối” (banana republic)[1] qua cuộc bầu cử tổng thống 2020, với tố cáo gian lận, kiện tụng rồi trở thành bạo loạn sau đó, tưởng như chỉ có thể xảy ra ở một nước độc tài kém phát triển nào đó ở Nam Mỹ hay mãi tận châu Phi xa xôi. Tại sao lại có thể xảy ra những chuyện kỳ lạ như thế với một nền dân chủ được xem như mẫu mực để thế giới noi theo?

Khi Facebook và Twitter quyết định đóng cửa vĩnh viễn tài khoản của Tổng thống Trump, sau nhiều lần cảnh cáo, dư luận bùng lên tranh luận về quyền tự do phát biểu và Tu chính án Số 1 trong Hiến pháp Hoa Kỳ. Từ ngày lên làm lãnh đạo, ông Trump đã dùng tài khoản twitter để nói chuyện thẳng với những ai có kết nối với tài khoản của ông. Twitter của tổng thống có 80 triệu người theo dõi và ông đã dùng nó như là phương tiện phát ngôn chính, vào bất cứ khi nào ông thấy cần, kể cả lúc đêm khuya hay khi trời còn tờ mờ sáng. Ông viết vài hàng về những gì ông suy nghĩ mà chẳng cần tham khảo ý kiến với cố vấn hay những người làm chính sách trong nội các. Ông bốp chát, khinh miệt những người không đồng ý hay chê bai ông. Nhiều lần Twitter và Facebook đã dán lời cảnh báo trước những phát tán của ông, khi cho rằng tổng thống không nói đúng sự thật. Cho tới khi biến cố 6/1 xảy ra, là sự việc nhiều người ủng hộ Tổng thống Trump tràn vào trụ sở Quốc Hội làm loạn,

Chiến tranh ở Việt Nam sôi động nhất là vào thập niên 70. Nam ký giả nhà binh thì nhiều, nhưng nữ ký giả chỉ có Phan Trần Mai, thuộc binh chủng Nhảy Dù, sau khi giải ngũ về làm cho nhật báo Trắng Đen. Chúng tôi gặp nhau vào mùa hè đỏ lửa, lúc ở địa đầu giới tuyến, tỉnh Quảng Trị.
Trang đầuTrang trước129130131132133134135Trang sauTrang cuối
VB Podcast



Kính chào quý vị,

Tôi là Derek Trần, dân biểu đại diện Địa Hạt 45, và thật là một vinh dự lớn lao khi được đứng nơi đây hôm nay, giữa những tiếng nói, những câu chuyện, và những tâm hồn đã góp phần tạo nên diện mạo văn học của cộng đồng người Mỹ gốc Việt trong suốt một phần tư thế kỷ qua.
Hai mươi lăm năm! Một cột mốc bạc! Một cột mốc không chỉ đánh dấu thời gian trôi qua, mà còn ghi nhận sức bền bỉ của một giấc mơ. Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 25 năm Giải Viết Về Nước Mỹ của nhật báo Việt Báo.

Khi những người sáng lập giải thưởng này lần đầu tiên ngồi lại bàn thảo, họ đã hiểu một điều rất căn bản rằng: Kinh nghiệm tỵ nạn, hành trình nhập cư, những phức tạp, gian nan, và sự thành công mỹ mãn trong hành trình trở thành người Mỹ gốc Việt – tất cả cần được ghi lại. Một hành trình ý nghĩa không những cần nhân chứng, mà cần cả những người viết để ghi nhận và bảo tồn. Họ không chỉ tạo ra một cuộc thi; họ đã và đang xây dựng một kho lưu trữ. Họ thắp lên một ngọn hải đăng cho thế hệ sau để chuyển hóa tổn thương thành chứng tích, sự im lặng thành lời ca, và cuộc sống lưu vong thành sự hội nhập.

Trong những ngày đầu ấy, văn học Hoa Kỳ thường chưa phản ánh đầy đủ sự phong phú và đa dạng về kinh nghiệm của chúng ta. Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ thực sự đã lấp đầy khoảng trống đó bằng sự ghi nhận và khích lệ vô số tác giả, những người đã cầm bút và cùng viết nên một thông điệp mạnh mẽ: “Chúng ta đang hiện diện nơi đây. Trải nghiệm của chúng ta là quan trọng. Và nước Mỹ của chúng ta là thế đó.”


Suốt 25 năm qua, giải thưởng này không chỉ vinh danh tài năng mà dựng nên một cộng đồng và tạo thành một truyền thống.
Những cây bút được tôn vinh hôm nay không chỉ mô tả nước Mỹ; họ định nghĩa nó. Họ mở rộng giới hạn của nước Mỹ, làm phong phú văn hóa của nước Mỹ, và khắc sâu tâm hồn của nước Mỹ. Qua đôi mắt họ, chúng ta nhìn thấy một nước Mỹ tinh tế hơn, nhân ái hơn, và sau cùng, chân thật hơn.

Xin được nhắn gửi đến các tác giả góp mặt từ bao thế hệ để chia sẻ tấm chân tình trên các bài viết, chúng tôi trân trọng cảm ơn sự can đảm của quý vị. Can đảm không chỉ là vượt qua biến cố của lịch sử; can đảm còn là việc ngồi trước trang giấy trắng, đối diện với chính mình, lục lọi ký ức đau thương sâu đậm, và gửi tặng trải nghiệm đó đến tha nhân. Quý vị là những người gìn giữ ký ức tập thể và là những người dẫn đường cho tương lai văn hóa Việt tại Hoa Kỳ.

Với Việt Báo: Xin trân trọng cảm ơn tầm nhìn, tâm huyết, và sự duy trì bền bỉ giải thưởng này suốt một phần tư thế kỷ.
Khi hướng đến 25 năm tới, chúng ta hãy tiếp tục khích lệ thế hệ kế tiếp—những blogger, thi sĩ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, nhà văn trẻ—để họ tìm thấy tiếng nói của chính mình và kể lại sự thật của họ, dù đó là thử thách hay niềm vui. Bởi văn chương không phải là một thứ xa xỉ; đó là sự cần thiết. Đó là cách chúng ta chữa lành, cách chúng ta ghi nhớ, và là cách chúng ta tìm thấy nơi chốn của mình một cách trọn vẹn.

Xin cảm ơn quý vị.

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.