Ngày xuân tất phải có câu đối, một thể loại văn học được ưa chuộng ở Việt Nam.
Theo định nghĩa chính thức, câu đối thuộc thể loại văn biền ngẫu, gồm hai vế đối nhau nhằm biểu thị một ý chí, quan điểm, tình cảm của tác giả trước một hiện tượng, một sự việc nào đó trong đời sống xã hội. Nên lưu ý là từ đối ở đây có nghĩa là ngang nhau, hợp nhau thành một đôi.
Câu đối ưa gặp nhất ở các phố ông đồ là:
Thiên tăng tuế nguyệt, niên tăng thọ
Xuân mãn càn khôn, phúc mãn đường
Lược dịch :
Trời thêm năm tháng, tuổi thêm thọ
Xuân khắp đất trời, phúc khắp nhà
*
Một nhà nho, quan chức triều đình, và là một nhà thơ nổi tiếng với câu đối là cụ Nguyễn Công Trứ.
Như câu này:
Chiều ba mươi nợ réo tít mù, co cẳng đạp thằng bần ra cửa,
Sáng mồng một rượu say túy lúy, giơ tay bồng ông Phúc vào nhà.
Hay câu này:
Tết có cóc gì đâu, uống một vài be củ tỏi,
Nợ đâm ương ra đó, nói ba bốn chuyện cà riềng.
*
Nhà thơ nữ nổi bật lịch sử là Hồ Xuân Hương, với câu:
Tối ba mươi khép cánh càn khôn, ních chặt lại kẻo Ma vương đưa quỷ tới.
Sáng mồng một lỏng then tạo hóa, mở toang ra cho thiếu nữ đón Xuân vào.
*
Nhà thơ giang hồ nhất là cụ Tú Xương (Trần Tế Xương), có câu đối:
Nực cười thay! Nêu không, pháo không, vôi bột cũng không, mà Tết,
Thôi cũng được! Rượu có, nem có, bánh chưng đều có, thừa Xuân.
Hay câu này:
Thiên hạ xác rồi con đốt pháo
Nhân tình trắng thế rồi lại bôi vôi
Hay là câu:
Không dưng xuân đến chi nhà tớ
Có nhẽ trời mà đóng cửa ai
Hay là câu:
Nực cười thay: nêu không, pháp không, vôi bột cũng không, mà tết.
Thôi cũng được: rượu có, nem có, bánh chưng cũng có, thừa chơi.
Hay là câu:
Xuân về chớ để xuân đi, thương kẻ quạt nồng cùng ấp lạnh
Năm mới khác gì năm cũ, vạn người bán muối với mua vôi.
Hay là câu:
Vui xuân, xuân cả một trời, có lẽ đâu đâu đâu cũng vậy,
Người học, học cho hết sách, hay là thế thế thế mà thôi
*
Cụ Nguyễn Khuyến cũng có nhiều câu đối. Như câu:
Có là bao, ba vạn sáu ngàn ngày, được trăm cái Tết
Uớc gì nhỉ, một năm mười hai tháng, cả bốn mùa Xuân.
Hay là câu:
Chúng nó dại vô cùng, pháo nổ đì đùng thêm mất chó,
Ông đây khôn bất trị, rượu say túy lúy lại nằm mèo.
*
Nhưng câu đối cũng dùng để ngợi ca những người anh hùng dân tộc.
Như câu đối ở cổng đền thờ Bà Triệu:
Trông bành voi, Ngô cũng lắc đầu, sợ uy Lệ Hải Bà Vuơng, những muốn bon chân về Bắc quốc
Ngồi yên ngựa, khách còn hoài cổ, khiếp danh Lạc Hồng Nữ Tướng, có chăng thẹn mặt đấng Nam nhi.
*
Trong khi đó, nơi đền thờ ngài Trần Hưng Đạo tại đền Kiếp Bạc, có câu đối:
Vạn Kiếp hữu sơn giai kiếm khí (Vạn Kiếp núi lồng hình kiếm dựng)
Lục Đầu vô thủy bật thu thanh (Lục Đầu vang dậy tiếng quân reo)
Hay là câu:
Một trận sông Đằng, sóng gió đã tan hồn nghịch tặc
Nghìn thu non Dược, khói bay còn tụ khí anh hùng
*
Thời nhà Trần là tuyệt vời nhất của dân tộc, như dưới thời vua Trần Nhân Tông. Cả nước sục sôi chuẩn bị, quân sĩ tỏ thái độ quyết không đội trời chung với địch. Trận Bạch Đằng (1288) đại thắng đã đè bẹp đạo quân xâm lăng của đế quốc Nguyên Mông. Ngày 17-3 năm Mậu Tý (18-4-1288), sau chiến thắng Bạch Đằng, triều đình nhà Trần đem các tướng Nguyên bị bắt làm lễ dâng thắng trận ở Chiêu Lăng (lăng vua Trần Thái Tông). Tại đây, vua Trần Nhân Tông trông thấy chân mấy con ngựa đá đều lấm bùn (vì trước đó quân Nguyên đã phá Chiêu Lăng và định đập bỏ ngựa đi mà chưa kịp), ngài tức cảnh ngâm hai câu sau:
Xã tắc lưỡng hồi lao thạch mã (Xã tắc đôi phen chồn ngựa đá)
Sơn hà thiên cổ điện kim âu (Non sông nghìn thuở vững âu vàng)
*
Lịch sử dân tộc hào hùng vậy. Xin chúc mùa dân dân tộc sẽ sớm tới ngày dân chủ, tự do, phú cường.
Theo định nghĩa chính thức, câu đối thuộc thể loại văn biền ngẫu, gồm hai vế đối nhau nhằm biểu thị một ý chí, quan điểm, tình cảm của tác giả trước một hiện tượng, một sự việc nào đó trong đời sống xã hội. Nên lưu ý là từ đối ở đây có nghĩa là ngang nhau, hợp nhau thành một đôi.
Câu đối ưa gặp nhất ở các phố ông đồ là:
Thiên tăng tuế nguyệt, niên tăng thọ
Xuân mãn càn khôn, phúc mãn đường
Lược dịch :
Trời thêm năm tháng, tuổi thêm thọ
Xuân khắp đất trời, phúc khắp nhà
*
Một nhà nho, quan chức triều đình, và là một nhà thơ nổi tiếng với câu đối là cụ Nguyễn Công Trứ.
Như câu này:
Chiều ba mươi nợ réo tít mù, co cẳng đạp thằng bần ra cửa,
Sáng mồng một rượu say túy lúy, giơ tay bồng ông Phúc vào nhà.
Hay câu này:
Tết có cóc gì đâu, uống một vài be củ tỏi,
Nợ đâm ương ra đó, nói ba bốn chuyện cà riềng.
*
Nhà thơ nữ nổi bật lịch sử là Hồ Xuân Hương, với câu:
Tối ba mươi khép cánh càn khôn, ních chặt lại kẻo Ma vương đưa quỷ tới.
Sáng mồng một lỏng then tạo hóa, mở toang ra cho thiếu nữ đón Xuân vào.
*
Nhà thơ giang hồ nhất là cụ Tú Xương (Trần Tế Xương), có câu đối:
Nực cười thay! Nêu không, pháo không, vôi bột cũng không, mà Tết,
Thôi cũng được! Rượu có, nem có, bánh chưng đều có, thừa Xuân.
Hay câu này:
Thiên hạ xác rồi con đốt pháo
Nhân tình trắng thế rồi lại bôi vôi
Hay là câu:
Không dưng xuân đến chi nhà tớ
Có nhẽ trời mà đóng cửa ai
Hay là câu:
Nực cười thay: nêu không, pháp không, vôi bột cũng không, mà tết.
Thôi cũng được: rượu có, nem có, bánh chưng cũng có, thừa chơi.
Hay là câu:
Xuân về chớ để xuân đi, thương kẻ quạt nồng cùng ấp lạnh
Năm mới khác gì năm cũ, vạn người bán muối với mua vôi.
Hay là câu:
Vui xuân, xuân cả một trời, có lẽ đâu đâu đâu cũng vậy,
Người học, học cho hết sách, hay là thế thế thế mà thôi
*
Cụ Nguyễn Khuyến cũng có nhiều câu đối. Như câu:
Có là bao, ba vạn sáu ngàn ngày, được trăm cái Tết
Uớc gì nhỉ, một năm mười hai tháng, cả bốn mùa Xuân.
Hay là câu:
Chúng nó dại vô cùng, pháo nổ đì đùng thêm mất chó,
Ông đây khôn bất trị, rượu say túy lúy lại nằm mèo.
*
Nhưng câu đối cũng dùng để ngợi ca những người anh hùng dân tộc.
Như câu đối ở cổng đền thờ Bà Triệu:
Trông bành voi, Ngô cũng lắc đầu, sợ uy Lệ Hải Bà Vuơng, những muốn bon chân về Bắc quốc
Ngồi yên ngựa, khách còn hoài cổ, khiếp danh Lạc Hồng Nữ Tướng, có chăng thẹn mặt đấng Nam nhi.
*
Trong khi đó, nơi đền thờ ngài Trần Hưng Đạo tại đền Kiếp Bạc, có câu đối:
Vạn Kiếp hữu sơn giai kiếm khí (Vạn Kiếp núi lồng hình kiếm dựng)
Lục Đầu vô thủy bật thu thanh (Lục Đầu vang dậy tiếng quân reo)
Hay là câu:
Một trận sông Đằng, sóng gió đã tan hồn nghịch tặc
Nghìn thu non Dược, khói bay còn tụ khí anh hùng
*
Thời nhà Trần là tuyệt vời nhất của dân tộc, như dưới thời vua Trần Nhân Tông. Cả nước sục sôi chuẩn bị, quân sĩ tỏ thái độ quyết không đội trời chung với địch. Trận Bạch Đằng (1288) đại thắng đã đè bẹp đạo quân xâm lăng của đế quốc Nguyên Mông. Ngày 17-3 năm Mậu Tý (18-4-1288), sau chiến thắng Bạch Đằng, triều đình nhà Trần đem các tướng Nguyên bị bắt làm lễ dâng thắng trận ở Chiêu Lăng (lăng vua Trần Thái Tông). Tại đây, vua Trần Nhân Tông trông thấy chân mấy con ngựa đá đều lấm bùn (vì trước đó quân Nguyên đã phá Chiêu Lăng và định đập bỏ ngựa đi mà chưa kịp), ngài tức cảnh ngâm hai câu sau:
Xã tắc lưỡng hồi lao thạch mã (Xã tắc đôi phen chồn ngựa đá)
Sơn hà thiên cổ điện kim âu (Non sông nghìn thuở vững âu vàng)
*
Lịch sử dân tộc hào hùng vậy. Xin chúc mùa dân dân tộc sẽ sớm tới ngày dân chủ, tự do, phú cường.
Gửi ý kiến của bạn
