Trương Ư Đản người huyện Chiêu viễn, tính tình phóng khoáng, thường lấy chuyện đọc sách để làm trò tiêu khiển. Tránh việc chơi đêm, khiến mẹ cha dẫu tuổi hạc đã cao cũng lấy làm chí thú.
Một hôm, Ư Đản ra ngoài sân đình Tiêu tư ngồi đọc sách, bất chợt nghe tiếng vó ngựa sải đều như từ xa bang tới, bèn đứng dậy mà nhìn, thời thấy một cô gái đi qua. Dáng người tươi đẹp, mặc áo lông cừu, cưỡi ngựa ly câu, đã vậy tóc mai lại bồng bềnh bay theo gió. Đó là chưa nói cánh cung vắt ngang thân như biểu lộ tính hùng anh. Đống tiễn bên thân ngựa như nói lên lòng quyết chí, bèn thấy bụng lao xao mà thì thào bảo dạ:
- Người con gái này đẹp như một bức tranh. Thiệt là hết ý. Đã vậy lại lấy chuyện cung kiếm làm vui. Cưỡi ngựa làm thường. Bên cái nhu ẩn tàng cái… sát, khiến cho người ta nẩy sinh lòng hâm mộ. Ta mà dzớt được người con gái này về làm vợ, thì trước là đặng chở che. Sau tập tính khiêm cung cho ấm êm tình phu phụ.
Rồi dương mắt ra nhìn cho thỏa lòng mơ ước. Tối ấy, Ư Đản không làm sao ngủ dược. Phần thì tưởng nhớ dung nhan, phần không biết nhà người ta ở đâu để vác đến chén trà chung rượu, nên trống đã sang canh mà mắt vẫn chưa một lần biết… khép, bèn tự nhủ lấy thân:
- Mới thấy dung nhan người ta có một lần, mà hồn đã vương vấn, là một chữ duyên. Gặp nhau trong giây phút, mà đã ước mơ thành phu phụ, là hai chữ duyên. Người ta cưỡi ngựa một mình, ý vẫn còn con gái. Ta chưa vướng bận thê nhi, thì chẳng có gì cấm cản đặng, là ba chữ duyên. Với ba chữ duyên đó. Cho dẫu không muốn ở với nhau, cũng khó lòng né tránh!
Trời hừng đông. Sương đang nằm chơi nơi đầu cây ngọn cỏ, thời ở nhà trong, Trương ông đang lục đục pha trà. Chợt thấy Ư Đản phờ phạc bước ra, bèn rúng động tâm can mà nhủ thầm trong dạ:
- Đường xa biết sức ngựa. Sống gần nhau lâu sẽ biết được lòng người. Con ta! Từ nào tới giờ đặt lưng là phải ngáy. Nay lạng quạng kiểu ni. Ắt chốn tim gan có điều chi khúc mắc"
Liền nhẫn nại đợi Ư Đản đánh răng rửa mặt xong, rồi gọi con đến, mà nói rằng:
- Trời vào thu, khiến cho lòng người ta dễ dàng… rơi rụng, mà ảnh hưởng đến lục phủ ngũ tạng ở bên trong, thì dẫu sức voi cũng khó lòng thoát chết.
Đoạn, với tay rót hai chung trà, đẩy một cái qua con, rồi từ từ nói tiếp:
- Chuyện ưu tư mãi giữ trong tâm sẽ hại đến dạ dày bao tử. Vậy sao không nói ra" Để gánh nặng trong tim có người chia, san sớt"
Ư Đản, nhướng đôi mắt thâm quầng vì thức đêm lên nhìn cha, rồi nặng nhọc nói:
- Yêu thì khổ. Không yêu thì lỗ. Có phải vậy chăng"
Trương ông gật đầu, đáp:
- Đúng! Không hề sai trật.
Ư Đản lại hỏi:
- Người ta có thể thác vì yêu. Chớ chẳng đặng mấy ai thí thân vì cha mẹ. Xem ra chữ tình nhỉnh hơn chữ hiếu. Có phải vậy chăng"
Trương ông nghe vậy, bèn liếc mắt lên tấm ảnh cưới treo ở phòng khách. Chắc nịch đáp rằng:
- Ngay trong tiểu thuyết, phim ảnh, hoặc đời thường. Người ta dễ thương cảm với tình yêu đôi lứa, hơn là phụ, mẫu tình thâm, nên điều con nói cũng coi như là đúng.
Ư Đản bỗng thấy lòng dịu lại, bèn chiêu một ngụm trà, rồi tà tà hỏi tiếp:
- Đàn ông cố tạo công danh sự nghiệp, là để cho đàn bà có dịp mà… tiêu xài. Nếu không có bóng hồng thúc giục ở tâm can, thì phú quý giàu sang chẳng ra cái gì hết cả. Có phải vậy chăng"
Trương ông giật mình, đáp:
- Không có phụ nữ, thì nói đến… công hầu bá tử nam làm chi nữa!
Lúc ấy, Ư Đản mới thở ra một tiếng, rồi mạnh dạn nói:
- Kiếp này không lấy được nàng, thì hẹn lại kiếp sau. Chớ không thể buông xuôi dễ dàng đến như thế!
Trương ông! Cho dẫu đoán con mình bị tâm bệnh, nhưng không ngờ phát tác quá sức lẹ làng, nên hoảng hốt đưa tay lên trời. Lớn tiếng nói:
- Sắc bất mê người. Người tự mê! Nếu con đắm mình trong hương sắc, thì còn tỉnh táo mà… dzớt đặng hay sao"
Bèn hỏi con cho rõ đầu đuôi ngọn ngành. Ư Đản, liền đem mọi chuyện ra mà kể. Lúc kể xong. Trương ông mới buột miệng nói rằng:
- Người con gái đó là Uyển Thư, họ Lỗ. Con của quan huyện đương thời, vừa mới trấn nhậm nơi đây non chừng ba tháng. Uyển Thư lấy săn bắn làm vui. Cung tên làm bạn, nên cho dầu là cành vàng lá ngọc, cũng chẳng nơi nào dám đụng vô, bởi sợ sát điêu sẽ thành sát… cái khác, thì họa gởi tai bay. Mần răng mà cứu"
Ư Đản nghe tới đâu bàng hoàng theo tới đó. Khổ sở nói rằng:
- Lẽ nào thích săn bắn, mà Uyển Thư phải suốt đời ở vậy hay sao"
Trương ông lắc đầu, đáp:
- Nếu con thật lòng với người ta, thì phải giải hạn cho người ta trước. Còn cưới được hay không, thì phải chờ duyên phận. Chớ đừng ỷ vào chút lòng… bố thí cho người ta, rồi ép uổng người ta phải thành duyên giai ngẫu, thì trước là ân ấy tiêu tan. Sau tư cách của con cũng chẳng ra gì hết ráo.
Ư Đản nghe cha nói như nắng hạn gặp mưa rào, bèn mặt mày hớn hở. Lẹ miệng thưa:
- No bữa trước, còn không biết bữa sau ăn thế nào. Huống hồ đụng đến chữ phu thê. Sao có thể mần tào lao như thế"
Trương ông nghe Ư Đản nói như vậy, trong bụng mừng rơn, bèn chậm rãi nói:
- Uyển Thư thích cưỡi ngựa bắn cung. Lấy việc giết hươu nai làm thích, thì thật là không phải. Nay con thật lòng muốn giải nghiệp cho người ta, thì trước là làm lành lánh dữ. Sau đến tận miếu đình. Đốt nén hương thơm, để nguyện xin Cậu Bà soi sáng cho Uyển Thư biết đổi kiếm cung ra… thêu thùa may vá.
Ư Đản mừng mừng trong dạ, bèn cứ vậy mà làm. Ngày chẵn mần việc thiện. Ngày lẽ ra chợ mua hương, rồi đến miếu đình thành tâm mà khấn vái. Cho đến một hôm, Ư Đản đang láng cháng ở đình. Chợt thấy một thiếu nữ cầm nắm hương bước vô. Lệ vòng quanh đôi mắt, bèn ngạc nhiên hỏi:
- Hai người khấn vái thì… ép phê hơn là một. Có thể nào san sẻ để kẻ này khấn phụ được hay chăng"
Cô gái vừa sụt sùi, vừa ngước mắt nhìn Ư Đản, thì biết chắc là người dưng, mà lại có tấm lòng quan hoài đến Uyển Thư nhiều như thế, bèn động mối thương tâm, khiến nước mắt tuôn rơi không sao dừng lại được. Mãi một lúc sau, mới nghèn nghẹn đáp rằng:
- Tiểu thư của tôi chẳng may lâm trọng bệnh. Thang thuốc cũng nhiều. Danh y cũng lắm, mà bệnh vẫn nguyên si. Chẳng lẽ chưa có… phu mà lại ra đi ào như thế"
Ư Đản bỗng nát tận tâm can. Hoảng sợ nói rằng:
- Tiểu thư của cô tên họ là gì" Có thể cho kẻ này biết đặng hay chăng"
Cô gái lã chả đôi dòng châu. Nghèn nghẹn đáp liền
- Tiểu thư tôi họ Lỗ, tên Uyển Thư, là con gái của quan huyện, thích nghề săn bắn. Một hôm đi săn nai, ai dè gặp cọp, khiến bủn rủn chân tay, mà bệnh cho đến giờ. Tiện nữ là phận nô tỳ. Không dám ước vọng trèo cao - nhưng thấy tiểu thư chưa mặc áo vu quy - đã vội về nơi chín suối, khiến lòng nhói đau như bị ai cắt từng miếng vậy, nên đến tận nơi này - để thiết tha mong Cậu Bà phù hộ - đặng tiểu thư được bình yên, thì nghĩa ân sâu nguyện suốt đời báo đáp.
Ư Đản nghe thị tỳ nói vậy, bèn nổi lên điều thắc mắc, khiến trí tò mò xuyên thấu tận thịt xương. Dzọt miệng hỏi rằng:
- Chết mà chưa lấy được chồng. Sao lại tiếc nhiều đến như thế"
Thị tỳ kéo vạt áo lau đi dòng nước mắt, rồi từ tốn đáp:
- Thiên chức của người phụ nữ là được làm mẹ, mà muốn làm mẹ thì phải làm vợ. Nay không được làm vợ, thì còn làm mẹ đặng hay sao" Là một cái thua. Một trong những cái thích thú của người phụ nữ, là được kể về chồng với bằng hữu thân quen, cho rõ cái giỏi giang của người hiền phụ. Nay bỗng dưng không có người để tỏ lộ cái hay, là hai cái thua. Giây phút đẹp nhất của đời phụ nữ là lúc gọi người đến trang điểm, đặng mặc áo cô dâu, rồi sung sướng đội trên đầu vòng hoa cưới. Nay chỉ có kẹp cùng… thun, là ba cái thua. Người đàn ông thường dùng tuổi thanh xuân cùng sức khỏe của mình, để làm giàu cho vợ, mà theo lẽ thường tình - lại dễ thác đi - bởi lớn tuổi hơn mần răng mà sống thọ. Nay rủi ro không dzớt được chồng, thì trước là vất vả tấm thân. Sau tới lúc quy tiên cũng thiếu đi tờ di chúc, là bốn cái thua.
Đã là người, ai cũng phải tới lúc hồn du về chín suối. Lỡ một mai họ tộc gọi về, thì trước là có người chôn cất. Sau cha mẹ già khỏi tốn tiền lo chuyện ma chay, thì chữ hiếu kia dẫu đứt ngang cũng báo đền trong muôn một. Nay vò võ một mình, rồi đơn lạnh đi luôn, thì nỗi mất kia chừng mô mà báo đáp, là năm cái thua. Đã là thân con gái, mà không có người hầu hạ, tận tụy sớm hôm, để mình thân trơ trụi, mòn mõi một mình, đến độ gương soi cũng chẳng thèm ngó tới, thì còn nói đến liễu yếu đào tơ mần chi nữa, là sáu cái thua.
Rồi ngừng một chút để thở, lại rì rào nói tiếp:
- Chết mà có chồng, thì được thêm một người thương tiếc. Chẳng đã hơn ư"
Ư Đản nghe thị tỳ tỏ lộ tâm can, bèn dấy động phong ba mà nghĩ này nghĩ nọ:
- Chủ phải sống làm sao, thì thị tỳ mới quý yêu làm vậy. Chớ giả như ỷ vào quyền cao chức trọng. Tiền bạc đầy tay - rồi rẻ rúng khinh khi - thì có đâu lại tạo được đôi dòng nước mắt"
Đoạn lặng người đi một chút, rồi ngơ ngác hỏi:
- Những điều ngươi vừa nói về ước mơ của người con gái. Có thật hay chăng"
Thị tỳ mau mắn thưa:
- Tiện nữ không dám vơ đủa cả nắm, nhưng đa phần là vậy.
Ư Đản nghe thế, mối hảo cảm bỗng dâng tràn như núi, khiến lòng chẳng đặng yên, bèn đốt nén nhang thơm mà khấn liền cái rẹt:
- Cầu xin Cậu Bà, cứu khổ cho Uyển Thư được nạn khỏi tai qua, thì dẫu có giảm thọ mười năm con cũng cam lòng khứng chịu. Cầm bằng như Uyển Thư không vượt qua được số phần. Phải chịu cảnh không… phu, thì cũng xin Cậu Bà xót thương đưa Uyển Thư về nơi thanh thoát.
Đoạn, sụp đầu xuống mà lạy. Thị tỳ thấy vậy, mới vội đỡ Ư Đản lên. Thảng thốt nói:
- Công tử với tiểu thư nhà tôi chưa hề đụng mặt lần nào. Sao có thể hy sinh tuổi thọ dễ dàng đến như thế"
Ư Đản bùi ngùi đáp:
- Chim bay trên trời, dưới đất còn để lại cái bóng. Huống chi tiểu thư nhà nàng. Lẽ nào lại mất biệt hay sao"
Thị tỳ nghe Ư Đản thổ lộ chút tâm tư, bèn rúng động tim gan mà nhủ thầm trong dạ:
- Ta mà dzớt được… thằng này. Cho dẫu đặng tái sinh, cũng không mừng vui hơn thế!
Bèn xích lại đứng gần bên cạnh, như tìm sự ủi an, mà Ư Đản cứ ngơ ngơ chẳng biết tình lối xóm. Thị tỳ thấy vậy, liền nóng ruột nóng gan, mà nói rằng:
- Chàng là người độ lượng, thì đừng bao giờ bỏ mồi bắt bóng - kẻo nữa mất đi - thì dẫu… vái liên miên cũng khó lòng có đặng!
Một hôm, Ư Đản ra ngoài sân đình Tiêu tư ngồi đọc sách, bất chợt nghe tiếng vó ngựa sải đều như từ xa bang tới, bèn đứng dậy mà nhìn, thời thấy một cô gái đi qua. Dáng người tươi đẹp, mặc áo lông cừu, cưỡi ngựa ly câu, đã vậy tóc mai lại bồng bềnh bay theo gió. Đó là chưa nói cánh cung vắt ngang thân như biểu lộ tính hùng anh. Đống tiễn bên thân ngựa như nói lên lòng quyết chí, bèn thấy bụng lao xao mà thì thào bảo dạ:
- Người con gái này đẹp như một bức tranh. Thiệt là hết ý. Đã vậy lại lấy chuyện cung kiếm làm vui. Cưỡi ngựa làm thường. Bên cái nhu ẩn tàng cái… sát, khiến cho người ta nẩy sinh lòng hâm mộ. Ta mà dzớt được người con gái này về làm vợ, thì trước là đặng chở che. Sau tập tính khiêm cung cho ấm êm tình phu phụ.
Rồi dương mắt ra nhìn cho thỏa lòng mơ ước. Tối ấy, Ư Đản không làm sao ngủ dược. Phần thì tưởng nhớ dung nhan, phần không biết nhà người ta ở đâu để vác đến chén trà chung rượu, nên trống đã sang canh mà mắt vẫn chưa một lần biết… khép, bèn tự nhủ lấy thân:
- Mới thấy dung nhan người ta có một lần, mà hồn đã vương vấn, là một chữ duyên. Gặp nhau trong giây phút, mà đã ước mơ thành phu phụ, là hai chữ duyên. Người ta cưỡi ngựa một mình, ý vẫn còn con gái. Ta chưa vướng bận thê nhi, thì chẳng có gì cấm cản đặng, là ba chữ duyên. Với ba chữ duyên đó. Cho dẫu không muốn ở với nhau, cũng khó lòng né tránh!
Trời hừng đông. Sương đang nằm chơi nơi đầu cây ngọn cỏ, thời ở nhà trong, Trương ông đang lục đục pha trà. Chợt thấy Ư Đản phờ phạc bước ra, bèn rúng động tâm can mà nhủ thầm trong dạ:
- Đường xa biết sức ngựa. Sống gần nhau lâu sẽ biết được lòng người. Con ta! Từ nào tới giờ đặt lưng là phải ngáy. Nay lạng quạng kiểu ni. Ắt chốn tim gan có điều chi khúc mắc"
Liền nhẫn nại đợi Ư Đản đánh răng rửa mặt xong, rồi gọi con đến, mà nói rằng:
- Trời vào thu, khiến cho lòng người ta dễ dàng… rơi rụng, mà ảnh hưởng đến lục phủ ngũ tạng ở bên trong, thì dẫu sức voi cũng khó lòng thoát chết.
Đoạn, với tay rót hai chung trà, đẩy một cái qua con, rồi từ từ nói tiếp:
- Chuyện ưu tư mãi giữ trong tâm sẽ hại đến dạ dày bao tử. Vậy sao không nói ra" Để gánh nặng trong tim có người chia, san sớt"
Ư Đản, nhướng đôi mắt thâm quầng vì thức đêm lên nhìn cha, rồi nặng nhọc nói:
- Yêu thì khổ. Không yêu thì lỗ. Có phải vậy chăng"
Trương ông gật đầu, đáp:
- Đúng! Không hề sai trật.
Ư Đản lại hỏi:
- Người ta có thể thác vì yêu. Chớ chẳng đặng mấy ai thí thân vì cha mẹ. Xem ra chữ tình nhỉnh hơn chữ hiếu. Có phải vậy chăng"
Trương ông nghe vậy, bèn liếc mắt lên tấm ảnh cưới treo ở phòng khách. Chắc nịch đáp rằng:
- Ngay trong tiểu thuyết, phim ảnh, hoặc đời thường. Người ta dễ thương cảm với tình yêu đôi lứa, hơn là phụ, mẫu tình thâm, nên điều con nói cũng coi như là đúng.
Ư Đản bỗng thấy lòng dịu lại, bèn chiêu một ngụm trà, rồi tà tà hỏi tiếp:
- Đàn ông cố tạo công danh sự nghiệp, là để cho đàn bà có dịp mà… tiêu xài. Nếu không có bóng hồng thúc giục ở tâm can, thì phú quý giàu sang chẳng ra cái gì hết cả. Có phải vậy chăng"
Trương ông giật mình, đáp:
- Không có phụ nữ, thì nói đến… công hầu bá tử nam làm chi nữa!
Lúc ấy, Ư Đản mới thở ra một tiếng, rồi mạnh dạn nói:
- Kiếp này không lấy được nàng, thì hẹn lại kiếp sau. Chớ không thể buông xuôi dễ dàng đến như thế!
Trương ông! Cho dẫu đoán con mình bị tâm bệnh, nhưng không ngờ phát tác quá sức lẹ làng, nên hoảng hốt đưa tay lên trời. Lớn tiếng nói:
- Sắc bất mê người. Người tự mê! Nếu con đắm mình trong hương sắc, thì còn tỉnh táo mà… dzớt đặng hay sao"
Bèn hỏi con cho rõ đầu đuôi ngọn ngành. Ư Đản, liền đem mọi chuyện ra mà kể. Lúc kể xong. Trương ông mới buột miệng nói rằng:
- Người con gái đó là Uyển Thư, họ Lỗ. Con của quan huyện đương thời, vừa mới trấn nhậm nơi đây non chừng ba tháng. Uyển Thư lấy săn bắn làm vui. Cung tên làm bạn, nên cho dầu là cành vàng lá ngọc, cũng chẳng nơi nào dám đụng vô, bởi sợ sát điêu sẽ thành sát… cái khác, thì họa gởi tai bay. Mần răng mà cứu"
Ư Đản nghe tới đâu bàng hoàng theo tới đó. Khổ sở nói rằng:
- Lẽ nào thích săn bắn, mà Uyển Thư phải suốt đời ở vậy hay sao"
Trương ông lắc đầu, đáp:
- Nếu con thật lòng với người ta, thì phải giải hạn cho người ta trước. Còn cưới được hay không, thì phải chờ duyên phận. Chớ đừng ỷ vào chút lòng… bố thí cho người ta, rồi ép uổng người ta phải thành duyên giai ngẫu, thì trước là ân ấy tiêu tan. Sau tư cách của con cũng chẳng ra gì hết ráo.
Ư Đản nghe cha nói như nắng hạn gặp mưa rào, bèn mặt mày hớn hở. Lẹ miệng thưa:
- No bữa trước, còn không biết bữa sau ăn thế nào. Huống hồ đụng đến chữ phu thê. Sao có thể mần tào lao như thế"
Trương ông nghe Ư Đản nói như vậy, trong bụng mừng rơn, bèn chậm rãi nói:
- Uyển Thư thích cưỡi ngựa bắn cung. Lấy việc giết hươu nai làm thích, thì thật là không phải. Nay con thật lòng muốn giải nghiệp cho người ta, thì trước là làm lành lánh dữ. Sau đến tận miếu đình. Đốt nén hương thơm, để nguyện xin Cậu Bà soi sáng cho Uyển Thư biết đổi kiếm cung ra… thêu thùa may vá.
Ư Đản mừng mừng trong dạ, bèn cứ vậy mà làm. Ngày chẵn mần việc thiện. Ngày lẽ ra chợ mua hương, rồi đến miếu đình thành tâm mà khấn vái. Cho đến một hôm, Ư Đản đang láng cháng ở đình. Chợt thấy một thiếu nữ cầm nắm hương bước vô. Lệ vòng quanh đôi mắt, bèn ngạc nhiên hỏi:
- Hai người khấn vái thì… ép phê hơn là một. Có thể nào san sẻ để kẻ này khấn phụ được hay chăng"
Cô gái vừa sụt sùi, vừa ngước mắt nhìn Ư Đản, thì biết chắc là người dưng, mà lại có tấm lòng quan hoài đến Uyển Thư nhiều như thế, bèn động mối thương tâm, khiến nước mắt tuôn rơi không sao dừng lại được. Mãi một lúc sau, mới nghèn nghẹn đáp rằng:
- Tiểu thư của tôi chẳng may lâm trọng bệnh. Thang thuốc cũng nhiều. Danh y cũng lắm, mà bệnh vẫn nguyên si. Chẳng lẽ chưa có… phu mà lại ra đi ào như thế"
Ư Đản bỗng nát tận tâm can. Hoảng sợ nói rằng:
- Tiểu thư của cô tên họ là gì" Có thể cho kẻ này biết đặng hay chăng"
Cô gái lã chả đôi dòng châu. Nghèn nghẹn đáp liền
- Tiểu thư tôi họ Lỗ, tên Uyển Thư, là con gái của quan huyện, thích nghề săn bắn. Một hôm đi săn nai, ai dè gặp cọp, khiến bủn rủn chân tay, mà bệnh cho đến giờ. Tiện nữ là phận nô tỳ. Không dám ước vọng trèo cao - nhưng thấy tiểu thư chưa mặc áo vu quy - đã vội về nơi chín suối, khiến lòng nhói đau như bị ai cắt từng miếng vậy, nên đến tận nơi này - để thiết tha mong Cậu Bà phù hộ - đặng tiểu thư được bình yên, thì nghĩa ân sâu nguyện suốt đời báo đáp.
Ư Đản nghe thị tỳ nói vậy, bèn nổi lên điều thắc mắc, khiến trí tò mò xuyên thấu tận thịt xương. Dzọt miệng hỏi rằng:
- Chết mà chưa lấy được chồng. Sao lại tiếc nhiều đến như thế"
Thị tỳ kéo vạt áo lau đi dòng nước mắt, rồi từ tốn đáp:
- Thiên chức của người phụ nữ là được làm mẹ, mà muốn làm mẹ thì phải làm vợ. Nay không được làm vợ, thì còn làm mẹ đặng hay sao" Là một cái thua. Một trong những cái thích thú của người phụ nữ, là được kể về chồng với bằng hữu thân quen, cho rõ cái giỏi giang của người hiền phụ. Nay bỗng dưng không có người để tỏ lộ cái hay, là hai cái thua. Giây phút đẹp nhất của đời phụ nữ là lúc gọi người đến trang điểm, đặng mặc áo cô dâu, rồi sung sướng đội trên đầu vòng hoa cưới. Nay chỉ có kẹp cùng… thun, là ba cái thua. Người đàn ông thường dùng tuổi thanh xuân cùng sức khỏe của mình, để làm giàu cho vợ, mà theo lẽ thường tình - lại dễ thác đi - bởi lớn tuổi hơn mần răng mà sống thọ. Nay rủi ro không dzớt được chồng, thì trước là vất vả tấm thân. Sau tới lúc quy tiên cũng thiếu đi tờ di chúc, là bốn cái thua.
Đã là người, ai cũng phải tới lúc hồn du về chín suối. Lỡ một mai họ tộc gọi về, thì trước là có người chôn cất. Sau cha mẹ già khỏi tốn tiền lo chuyện ma chay, thì chữ hiếu kia dẫu đứt ngang cũng báo đền trong muôn một. Nay vò võ một mình, rồi đơn lạnh đi luôn, thì nỗi mất kia chừng mô mà báo đáp, là năm cái thua. Đã là thân con gái, mà không có người hầu hạ, tận tụy sớm hôm, để mình thân trơ trụi, mòn mõi một mình, đến độ gương soi cũng chẳng thèm ngó tới, thì còn nói đến liễu yếu đào tơ mần chi nữa, là sáu cái thua.
Rồi ngừng một chút để thở, lại rì rào nói tiếp:
- Chết mà có chồng, thì được thêm một người thương tiếc. Chẳng đã hơn ư"
Ư Đản nghe thị tỳ tỏ lộ tâm can, bèn dấy động phong ba mà nghĩ này nghĩ nọ:
- Chủ phải sống làm sao, thì thị tỳ mới quý yêu làm vậy. Chớ giả như ỷ vào quyền cao chức trọng. Tiền bạc đầy tay - rồi rẻ rúng khinh khi - thì có đâu lại tạo được đôi dòng nước mắt"
Đoạn lặng người đi một chút, rồi ngơ ngác hỏi:
- Những điều ngươi vừa nói về ước mơ của người con gái. Có thật hay chăng"
Thị tỳ mau mắn thưa:
- Tiện nữ không dám vơ đủa cả nắm, nhưng đa phần là vậy.
Ư Đản nghe thế, mối hảo cảm bỗng dâng tràn như núi, khiến lòng chẳng đặng yên, bèn đốt nén nhang thơm mà khấn liền cái rẹt:
- Cầu xin Cậu Bà, cứu khổ cho Uyển Thư được nạn khỏi tai qua, thì dẫu có giảm thọ mười năm con cũng cam lòng khứng chịu. Cầm bằng như Uyển Thư không vượt qua được số phần. Phải chịu cảnh không… phu, thì cũng xin Cậu Bà xót thương đưa Uyển Thư về nơi thanh thoát.
Đoạn, sụp đầu xuống mà lạy. Thị tỳ thấy vậy, mới vội đỡ Ư Đản lên. Thảng thốt nói:
- Công tử với tiểu thư nhà tôi chưa hề đụng mặt lần nào. Sao có thể hy sinh tuổi thọ dễ dàng đến như thế"
Ư Đản bùi ngùi đáp:
- Chim bay trên trời, dưới đất còn để lại cái bóng. Huống chi tiểu thư nhà nàng. Lẽ nào lại mất biệt hay sao"
Thị tỳ nghe Ư Đản thổ lộ chút tâm tư, bèn rúng động tim gan mà nhủ thầm trong dạ:
- Ta mà dzớt được… thằng này. Cho dẫu đặng tái sinh, cũng không mừng vui hơn thế!
Bèn xích lại đứng gần bên cạnh, như tìm sự ủi an, mà Ư Đản cứ ngơ ngơ chẳng biết tình lối xóm. Thị tỳ thấy vậy, liền nóng ruột nóng gan, mà nói rằng:
- Chàng là người độ lượng, thì đừng bao giờ bỏ mồi bắt bóng - kẻo nữa mất đi - thì dẫu… vái liên miên cũng khó lòng có đặng!
Gửi ý kiến của bạn
