Đất Hàng Châu. Có người bán các thứ hoa quả. Anh ta để dành cam rất khéo. Giữ lâu không ủng. Vỏ vẫn đỏ tươi, trông đẹp như vàng như ngọc. Anh ta đem ra chợ bán rất đắt. Người người tranh nhau mua. Có kẻ thấy vậy, cũng lại mua một quả đem về, nhưng bóc ra thì hơi xông lên mũi như mùi xác hoa nát. Giận quá. Kẻ ấy chạy ra chợ tìm người bán cam. Trách rằng:
- Anh bán cam cho người ta để cúng lễ. Để đãi khách khứa. Hay chỉ làm cho bóng lộn bề ngoài đặng đánh lừa người ta. Nếu vầy thì tệ thật. Sao anh đã là người. Lại đang tâm giả dối với người như thế"
- Người xưa có dạy rằng: Cơm trong miệng dễ nhai. Lời trong miệng khó nói. Từ hồi nào tới giờ đệ chỉ tâm sự cùng cây cỏ. Chứ chưa dám nói gì với kẻ lạ người thân. Với bằng hữu thân quen ngày ngày thấy mặt. Chỉ là đệ sợ... vợ mình nó biết, rồi nổi trận lôi đình thì đệ biết xoay trở làm sao" Biết tựa nương nơi đâu giữa thời loạn lạc" Mà không nói ra làm sao siêu thoát" Khi ở cuối đời vẫn mang nợ trần ai, thì bể khổ muôn niên vẫn quay về trở lại! Đó là chưa nói ngàn xưa hay phán: Muốn thiên hạ thì phải biết tề gia. Muốn trị quốc cho ngon thì phải... o vợ mình trước đã. Nói hổng phải chứ tề gia còn khó hơn lên đèo xuống thác. Hơn ngậm ngãi tìm trầm giữa rừng núi hoang vu. Hơn xuống biển mò trai lên ngàn kiếm... mật.
- Anh bán cam cho người ta để cúng lễ. Để đãi khách khứa. Hay chỉ làm cho bóng lộn bề ngoài đặng đánh lừa người ta. Nếu vầy thì tệ thật. Sao anh đã là người. Lại đang tâm giả dối với người như thế"
Người bán cam cười đáp:
- Tôi làm nghề này đã lâu để kiếm tiền nuôi thân. Tôi bán, thiên hạ mua. Chẳng ai nói gì. Chỉ có ông lời qua tiếng lại. Nói thiệt với ông. Người đời giả dối nhiều. Chả phải mình thằng tôi đâu. Sao ông trách tôi mà không nghĩ" Kìa người đeo hổ phù ngồi da cọp. Hùng dũng trông thật giống quan võ, nhưng xét sự thật có bằng Tôn Tẩn, Ngô Khởi hay không" Người đội mũ cao. Thắt đai dài ra vẻ quan văn lắm, nhưng xét sự thật có bằng Y Doãn, Cao Dao hay không" Than ôi! Giặc giã không biết dẹp. Dân khổ không biết cứu. Quan lại tham nhũng không biết trừng trị. Pháp độ mục nát không biết sửa. Ngồi rồi ăn lương không biết xấu. Thế mà lúc ở công đường ăn của quý. Uống rượu ngon. Đi xe ngựa, trông thật oai vệ mà vô cùng hách dịch. Đó, bề ngoài y như vàng như ngọc, mà bề trong chẳng như hoa nát là gì" Sao ông không xét vào những người như thế, mà chỉ chúi mũi vào trái cam của tôi"
Người kia nghe nói bắt tím ruột tím gan, nhưng không biết đáp lại làm sao cho xuôi chèo mát mái, bởi chuyện nhỏ hìu - nào dè thằng chả xé... thiệt là to - khiến trong phút chốc hông biết làm chi cho đặng, bèn lặng lẽ dong về cuối xóm. Những mong khung cảnh thanh bần sẽ giảm được phần nào cái nặng ở bên trong. Giảm đi chút đớn đau trong lòng đứt đoạn. Chỉ là chữ nghĩa như ri mà không mần răng đối đáp, với những người buôn mẹt bán bưng. Với những kẻ sống nhờ cái chợ, thành thử trong lòng bùng lên... cung oán. Lên nỗi muộn phiền chưa được phút nào ngơi, rồi dõi mắt xa xăm bỗng thấy đấng tu mi thẩn thơ bên bờ ruộng. Chợt rộn ràng tự nhủ với thân:
- Thiệt là hữu duyên thiên lý năng tương ngộ, vô duyên đối diện bất tương phùng. Người xưa nói quả hổng sai. Ta trong lòng đang... vàng lên như lửa đốt. Chỉ vì chưa gặp người đặng xả trút chuyện tâm can. Xả bớt đi những gì đang tồn đọng. Thời may trời cao rủ lòng đưa duyên tới. Xô đẩy hai người gặp mặt được nhau đây, thì sao không xáp dzô đặng tỏ bày tấc dạ"
Mà theo lẽ thường tình thì đồng thanh tương ứng. Đồng bệnh tương lân. Đồng... bất cứ cái chi cũng dễ xui thế nhân gần nhau hết cả, nên chỉ một lúc là tình thân gắn bó. Là trong cõi hồng trần đã gặp người tri kỷ tri âm. Là mọi trục trặc đớn đau đều xổ tung trên tình thân mới... chụm, nên chuyện đã cuốn lôi lại càng thêm sức hút, khiến người trong cuộc như nửa tỉnh nửa... đi. Nửa say sưa nửa sống trong niềm hoan lạc, thành thử mọi bở ngỡ như bèo trôi nước cuốn. Như đám mưa rào thoáng vội qua nhanh:
- Đệ còn nhớ người xưa hay nói: Miếng ngon nhớ lâu, điều đau nhớ mãi, mà... đổ lệ. Chỉ là từ ngày đệ cùng nàng vầy duyên tơ tóc đến nay, đã chục năm qua mà chẳng được mấy ngày thanh thản - chỉ là vẻ đẹp bên ngoài khác cái dạ ở bên trong - khiến nghĩa phu thê như nước ròng nước lớn. Đã thật nhiều đêm nằm yên suy tính, đệ biết mình là đấng trượng phu, thì phải mở lượng bao dung chớ không thể... đếm củ dưa hành cho được. Ngặt một nổi sợi dây căng hoài cũng đứt. Nước chảy dài dài cũng đến ngày cạn kiệt phải không huynh" Huống chi đám lê dân người phàm mắt thịt. Đã vậy nhân vô thập toàn là điều đệ hằng ghi nhớ, bởi là người ai mà chẳng vấp nơi này té ngã chỗ kia. Chỉ là giải quyết ra sao khi giòng đời uốn lượn. Vậy mà vợ đệ cứ mặc tình không hay không biết. Chẳng mở lượng hải hà khi chồng mình ngã ngựa té đau, mà chỉ chăm chăm... chê này chê nọ.
Nói hổng phải chứ đệ cũng làm nhiều điều tốt lắm, nhưng vợ đệ có bao giờ nhớ lấy một chuyện đâu! Thành thử trong mắt... nai chỉ thấy sai tùm lum tá lả. Đã vậy hồi mới nhắm thì hiền ngoan ghê lắm. Nói lời nào cũng nhỏ nhẹ êm re. Thậm chí muốn lắng nghe cũng phải phờ râu mới được. Vậy mà dzớt xong là trời kêu hổng thấu. Là ván đã đóng... hòm thì đệ biết tháo gỡ mần răng" Thành thử cách ít hôm, lại đến nơi đây hàn huyên cho người đỡ bực. Đệ vẫn biết lời thốt ra thật khó lòng níu kéo, nên ở đất này chỉ trải lòng với rẫy bái ruộng nương. Chớ tự thâm tâm chưa dám tỏ bày cùng ai hết cả. Nay gặp huynh đây ắt duyên trời đưa lối, nên thổ lộ xong rồi bỗng nhẹ hẫng nhẹ hơ. Bỗng thoải mái lâng lâng như vừa tiêu cái nặng...
Người kia mới nói rằng:
- Đời của chúng ta có khác chi cành khô củi mục. Một lúc nào đó được kề cận theo con nước dần trôi, rồi tách ra theo giòng đời vô định. Thành thử tự thâm sâu có chi cứ trào dâng, lên tiếng. Có gì cứ xổ toạc nó ra. Chớ đừng chất chứa trong tâm mà buồn rầu lên mặt. Mà giả như đã xem nhau... dính nợ duyên từ muôn kiếp trước, thì ngại gì mà không chịu phát ra"
Thiệt là tri âm mấy kẻ. Tri kỷ mấy người. Thoáng một cái là hồn bay phất phới. Là cảm như người hiểu lòng hiểu bụng của mình đây, thành thử cứ phê phê như vừa nhắp hớp rượu. Đã vậy ẩn ức lâu ngày chợt bừng lên lửa cháy, khiến tâm hồn sảng khoái tự mình ên, nên sự sướng vui khó lòng kềm chế được:
- Người xưa có dạy rằng: Cơm trong miệng dễ nhai. Lời trong miệng khó nói. Từ hồi nào tới giờ đệ chỉ tâm sự cùng cây cỏ. Chứ chưa dám nói gì với kẻ lạ người thân. Với bằng hữu thân quen ngày ngày thấy mặt. Chỉ là đệ sợ... vợ mình nó biết, rồi nổi trận lôi đình thì đệ biết xoay trở làm sao" Biết tựa nương nơi đâu giữa thời loạn lạc" Mà không nói ra làm sao siêu thoát" Khi ở cuối đời vẫn mang nợ trần ai, thì bể khổ muôn niên vẫn quay về trở lại! Đó là chưa nói ngàn xưa hay phán: Muốn thiên hạ thì phải biết tề gia. Muốn trị quốc cho ngon thì phải... o vợ mình trước đã. Nói hổng phải chứ tề gia còn khó hơn lên đèo xuống thác. Hơn ngậm ngãi tìm trầm giữa rừng núi hoang vu. Hơn xuống biển mò trai lên ngàn kiếm... mật.
Vậy mà tới đây trời xui đất khiến. Cho đệ thoả lòng trút được chút tâm can, thì nỗi hoan hỉ hôm nay xét ra còn hơn ngày... cưới vợ. Chỉ tiếc là thiếu chén rượu để hai ta cùng uống, đặng thắm tình huynh đệ giữa trời mây. Chớ ở mai sau chắc gì còn gặp lại. Chẳng là tới hôm ni đệ được năm nàng con gái, mà người đời nói đại là... ngũ long, khiến đệ tức anh ách không làm sao xuống đặng, bởi đệ mong mỗi một thằng cu tí - để sau này có kẻ thừa tự đốt hương - mà ước ao chính đáng kia vẫn chưa làm sao thỏa đặng. Chỉ là vợ đệ cứ một hai đòi mong đứa khác - kiểu cho bà cơ hội kiếm con trai - thì thử hỏi làm sao mà xuôi được"
Đệ vẫn biết mình mỗi ngày mỗi lớn, mà tuổi tác có bao giờ chờ đợi với ai, rồi lỡ ra lại dính vô cha già con mọn. Vậy sao không tới luôn khi người đang hưng phấn" Bởi bà nhỏ dzô rồi lo sợ mới dần trôi. Mới tin chắc có người thừa tự. Chớ đợi lúc hết hơi mới vác trầu cau đi cưới. Chẳng được mẹ gì mà còn tiếng nọ tiếng kia, thì có khác chi... sát sinh rằm tháng Bảy"
Người nọ nghe qua mới hồn phi phách tán, bởi không dè cái khổ chốn trần ai. Tưởng chẳng có chi mà cũng lắm điều lắm chuyện, rồi trong lúc người... ngây ngây như thế, mới vội vàng thủ thỉ tự mình ên:
- Thiệt là đã khó chó cắn thêm. Đã muốn đứt... phim mà còn nghe này nghe nọ. Vậy mà nãy giờ mình cứ mừng rơn sung sướng. Tưởng đã gặp người đặng trút bầu tâm sự đang mang. Dè đâu chưa kịp nói chi đã muốn thấy ông bà ông vãi. Thôi thì im luôn cho... sầu lên mắt biếc. Chứ chất chứa làm gì cho nặng gánh của người ta, rồi chẳng giải quyết được chi mà lại sinh này sinh nọ. Mà giả như mình nói ra đi nữa. Hẳn chẳng nhằm gì với nỗi khổ của... hiền nhân, thì rõ ra ta là người không điệu…
Còn hôm nay bỗng thấy mình may mắn. Khi đến giờ này ta vẫn chỉ một mình thôi, thành thử khỏi đắn đo, khỏi sợ lo bà giận. Chừng mai đây ta thành gia nên thất. Hẳn phải nói rõ ràng cho hắc bạch thật phân minh, đặng ở mai sau khỏi phải lo này lo nọ. Mà giả như hiền thê không thuận tình theo ý. Ta nhắm mắt làm càn, theo kiểu... đặt cày trước mặt của con trâu, ắt mọi chuyện êm ru như mặt hồ nước đọng. Chớ giải quyết kiểu cò cưa dây kéo, hẳn chẳng bao giờ mãn nguyện được đâu!
Phần người bán cam nghe trong lòng khoái trá, bởi múa có đôi đường mà tai khỏi nạn qua, bèn thưởng cho tấm thân một chùm... dzồi hết xẩy, rồi đến lúc chiều hôm đêm xuống, mới bày biện ra bàn mà thưởng nguyệt ngắm trăng, khiến bà vợ hổng hiểu chi nên trong lòng thấy lạ, bèn đợi vài tua cho hồn bay phơi phới, mới bá cổ... thơm chồng rồi thỏ thẻ thế ni:
- Thiếp với lang quân. Trên không có cha mẹ. Dưới không có thân thích, mà được tương ngộ cùng nhau, thì thiếp tưởng chẳng có chi mà không tỏ bày cùng nhau đặng. Nay thiếp thấy chàng đang cơn cao hứng, ắt ở trong lòng chất chứa triệu niềm vui. Sao không nói ra để thiếp được sẻ san cùng người quân tử" Lại nữa, thiếp nhớ trước kia được chàng thương nhớ đến, mà hồn cảm động không một phút nào yên, khiến tâm tư quyến luyến khó lòng mà quên được. Đã vậy thiếp tự thấy mình không xứng đáng, nhận tấm lòng rộng mở bao dung, nên nhất quyết hông làm chàng khó nghĩ.
Vậy lang quân muốn gì xin cho thiếp biết. Muốn mồi muốn rượu muốn tiền tiêu, hoặc muốn... đi luôn thiếp cũng không dám nói gì hết cả. Chớ sống với nhau mà vui một mình như thế, hẳn nghĩa vợ chồng nhạt hơn nước ốc luộc suông, hẳn chữ phu thê nhuốm màu lạnh lạt. Chừng lúc ấy làm sao thiếp sống" Khi thui thủi một mình trong... trái vải cô đơn. Khi bệnh hoạn ốm đau chỉ mình ên trơ trọi. Vậy thiếp thác cho thoả lòng thoả chí, hơn là dật dờ vất vưỡng giữa trần ai, rồi khắc khoải ước mơ da mồi tóc bạc...
Người bán cam nhướng mắt nhìn vợ, rồi dzô cái... ực đã hết biết trời trăng, mới thủng thẳng thủng tha giải bày gan ruột:
- Ta với nàng đã thề hoạn nạn có nhau, thì sao ta có thể giữ buồn vui một mình cho đặng. Chẳng qua chuyện xảy ra làm ta thêm hứng thú, nên lạng vài đường cho thoả chí bình sanh, rồi vui kể nàng nghe cũng có gì là muộn. Chỉ là hôm nay có người chê cam ta khác gì bông nát - đẹp đẽ bên ngoài mà tiêu mẹ nó bên trong - rồi kết tội ta là phường giả dối. Đã làm người mà thiếu cả... khối lương tri, thì chẳng nên sống làm chi cho chật.
Ta nghe xong liền đổi qua chuyện nhân tình thế thái. Chuyện người đời bôi mặt xử với nhau. Chuyện vua quan đục khoét của bàn dân thiên hạ, rồi ta nói chuyện này qua chuyện khác. Chuyện trên trời dưới nước thật mê say, đặng thế nhân quên phắt điều ta vấp phạm. Nào dè kết quả... dòn hơn là mong ước. Hắn bỏ đi rồi ta mới thấy mừng rơn. Mới khẳng định với... lê dân ta mình thông minh thật. Chớ nó cứ đứng trần thân ra đó. Há miệng ì xèo chê nọ với trách kia, thì còn bán buôn làm sao được"
Đến bây giờ ta mới thật tình hiểu thấu: Đã làm người là phải biết mánh mung. Phải biết nói cái ni để che đầu cái nọ. Phải biết... lái người theo đường mình muốn bước, cùng tung ngọn hỏa mù đặng lấp liếm lỗi mình đi. Chứ không thể khoanh tay sống đời chân thật - bởi thật làm chi cho đời thêm u ám - khi thẳng thắn thật thà thường... thiệt tấm thân ta!
Mõ Sàigòn
Gửi ý kiến của bạn
