Hỏi (Ông Nguyễn H. K): Năm ngoái bạn tôi lãnh tiền để nghỉ hưu sớm, ông ta bèn đề nghị với tôi là về Việt Nam đầu tư. Tôi nhận thấy kế hoạch mà bạn tôi vạch ra để đầu tư xuất nhập cảng tại Việt Nam khá chu đáo. Thế là tôi bèn sang nhượng business của tôi để cùng hùn vốn làm ăn với ông ta tại Việt Nam.
Khi chúng tôi về Việt Nam, để tiện việc đăng ký với chính quyền sở tại, bạn tôi đã yêu cầu một ngưòi em họ cùng đứng tên để mở công ty. Sau khi đăng ký công ty cũng như ký kết hợp đồng với các xí nghiệp quốc doanh qua sự bảo trợ của Uûy Ban Nhân Dân Thành Phố và Sở Thương Mại, chúng tôi được Sở Thương Mại thành phố chính thức cấp giấy phép cho hoạt động.
Mặc dầu đã ký kết hợp đồng với các cơ quan quốc doanh của nhà nước, tuy nhiên, để có thể đảm bảo các mặt hàng được cung cấp và xuất cảng đều đặn, chúng tôi đã thuê mướn thêm một xí nghiệp, nhập cảng một số máy móc cũng như mua lại một số máy cũ khác của các công ty đóng giày dép tại Việt Nam trước đây nhưng nay đã ngưng hoạt động.
Chúng tôi đã tốn khá nhiều tiền để hoàn tất thủ tục hành chánh vừa kể, nhưng vì muốn làm ăn, hơn nữa chúng tôi chỉ phải trả phí tổn hành chánh cũng như tiền lo lót thủ tục với giá phải chăng trong những giai đoạn đầu của việc xin giấy phép này. Nhưng vào các giai đoạn cuối, trước khi được cấp giấy phép chính thức để hoạt động, chúng tôi đã phải đóng râtù nhiều tiền cho các viên chức và cán bộ liên hệ của chính quyền.
Chúng tôi nhận biết rằng chúng tôi đã bị hố, nhưng vì đã lỡ cho bạn bè biết là về Việt Nam làm ăn, nay tự nhiên vác xác về tiền mất tật mang nên chúng tôi quyết định trả tiền mà họ yêu cầu để được cấp giấy phép hoạt động.
Sau khi xí nghiệp được trang bị máy móc, vật liệu được mua cũng như hợp đồng thuê mướn các thợ chính để sản xuất các mặt hàng theo kế hoạch đã được ký kết, thì hai viên chức của Bộ Thương Mại đã đến và cho biết rằng Sở Thương Mại thành phố không có thẩm quyền để cấp giấy phép cho chúng tôi hoạt động. Đồng thời họ thông báo cho chúng tôi biết rằng nếu muốn hoạt động thì chúng tôi phải chờ Bộ cấp giấy phép.
Chúng tôi có hỏi về thủ tục để xin giấy phép tại Bộ thì được trả lời là rất phức tạp, và cần phải chờ đợi 6 đến 9 tháng. Chúng tôi rất thất vọng thì chiều hôm đó có một người đến gặp chúng tôi và cho biết rằng nếu muốn được cấp ngay giấy phép của Bộ Thương Mại thì phải trả 50,000 US đô la. Chúng tôi có phân trần, nhưng ông ta cho biết là không còn cách nào khác để giúp chúng tôi. Chúng tôi bèn đề nghị trả 10,000 đô nhưng đã bị từ chối.
Sau đó 20 ngày chúng tôi nhận được thư từ Bộ Thương Mại yêu cầu ngưng ngay toàn bộ sinh hoạt của công ty nếu không thì sẽ bị xử phạt theo quy định của nhà nước. Chúng tôi không còn cách nào khác hơn là bỏ của chạy lấy người. Xin LS cho biết là trong trường hợp vừa nêu chúng tôi có thể khiếu nại Sở Thương Mại thành phố được không" Nếu được thì thủ tục sẽ được tiến hành như thế nào"
Trả lời: “Luật pháp quốc tế” (international law) quy định về “trách nhiệm của chính quyền” (state responsibility) đã quy trách cho chính quyền trung ương về những hành vi của các cơ quan chính quyền liên hệ đến những quyết định vượt ra ngoài phạm vi thẩm quyền của các cơ quan đó.
Điều 10 quy định rằng: Hành vi của các viên chức hoặc cơ quan hành xử các thẩm quyền được chính quyền ủy thác, và các cơ quan đó đã hành động trong khả năng được chính quyền ủy thác, sẽ được luật pháp quốc tế xem như là hành động của chính quyền, ngay cả trong trường hợp quyết định của cơ quan trực thuộc đó đã vượt ra ngoài phạm vi thẩm quyền được ủy thác, hoặc đi ngược lại những chỉ thị được ủy thác bởi chính quyền trung ương.
Trong vụ Southern Pacific Properties (Middle East) Ltd kiện Arab Republic of Egypt (1993). Trong vụ này, công ty Southern Pacific đã ký kết hợp đồng với “Ai Cập” (Egypt) để phát triển các khu vực chung quanh các “Kim Kự Tháp” (Pyramids) tại Giza hầu lôi cuốn du khách. Có sự chống đối về hợp đồng này vì nhiều người cho rằng sự phát triển đó sẽ quấy nhiễu về “các di tích chưa được phát hiện” (undiscovered antiquities). Chính quyền Ai Cập bèn thâu hồi giấp phép về việc phát triển khu vực này. Công ty Southern Pacific đã khiếu nại đòi bồi thường thiệt hại. Việc đòi bồi thường thiệt hại “đã được quyết định theo các nguyên tắc của luật pháp quốc tế” (to be decided according to international legal principles) vì trong hợp đồng đã quy định rằng nếu có tranh chấp thì vấn đề sẽ được quyết định bởi “Trung Tâm Quốc Tế Giải Quyết các Tranh Chấp Đầu Tư” (International Centre for Settlement of Investment Dispute). Tuy nhiên, phía Ai Cập đã cho rằng hành động ký kết hợp đồng của các viên chức thuộc chính quyền Ai Cập là “vô hiệu” (null) và “không có hiệu lực pháp lý” (void) theo luật lệ của Ai Cập, và “vì thế không thể quy trách cho chính quyền” (could not therefore be attributable to the state).
Chính quyền Ai Cập còn cho rằng hành động của các viên chức chính quyền không có giá trị pháp lý vì họ đã không chịu tuân theo các thủ tục do luật pháp Ai Cập quy định. Tuy nhiên, “Trung Tâm Quốc Tế Giải Quyết các Tranh Chấp Đầu Tư” đã đưa ra phán quyết rằng dù hành động hoặc quyết định của các viên chức đó có đi ngược lại với luật lệ của Ai Cập thế nào đi chăng nữa, thì hành động của các viên chức đó vẫn được xem như làhành động của chính quyền Ai Cập.
Nguyên tắc của luật pháp quốc tế đòi hỏi “Trung Tâm Quốc Tế Giải Quyết các Tranh Chấp Đầu Tư” phải áp dụng luật lệ quốc tế trong việc thiết định trách nhiệm quốc tế của chính quyền đối với “ những hành động vô thẩm quyền hoặc lạm quyền” (unauthorised or ultra vires acts) của các viên chức trực thuộc chính quyền.
Dựa theo luật pháp quốc tế cũng như phán quyết vừa trưng dẫn, tôi có thể cho ông biết rằng việc ông có thể khiếu nại được chính quyền Việt Nam hay không còn tùy thuộc vào những điều quy định trong hợp đồng mà ông đã ký kết trước đây với các cơ quan và viên chức của chính quyền VN. Tôi đề nghị ông nên mang toàn bộ giấy tờ đến gặp một luật sư chuyên trách về các vụ tranh tụng quốc tế, hoặc các luật sư có kiến thức về lãnh vực này để được cố vấn tường tận hơn.
Qua kinh nghiệm này, đồng bào Việt Nam tại hải ngoại phải lưu ý khi trở về đầu tư tại quê nhà, đặc biệt là phải tuyệt đối cẩn trọng khi ký kết các giao kèo với các cơ quan của chính quyền cũng như các xí nghiệp tại Việt Nam.
Gửi ý kiến của bạn
