Thăm thủ đô Hoa Thịnh Đốn (Washington D.C)

Chúng tôi vừa thực hiện chuyến đi thăm vài tiểu bang dọc theo bờ biển vùng Đông-Bắc và Đông-Nam Hoa Kỳ. Khởi đầu chuyến đi ấy bằng cuộc du ngoạn từ Thủ đô Hoa Thịnh Đốn. Và nhân đây, chúng tôi xin được chia sẻ cùng các bạn vài điều hiểu biết và sự cảm nhận về thành phố này, nơi chúng tôi đã có dịp “cưỡi ngựa xem hoa” qua đó.

       (Từ đây tôi xin dùng tên Washington thay vì Hoa Thịnh Đốn trong bài viết).

      Thành phố Washington là thủ đô của Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ (The United States), mang tên vị Tổng Thống đầu tiên, với dân số trên một triệu người, đã hấp dẫn, lôi cuốn sự chú ý và thích thú của hàng triệu du khách tới thăm nơi đây mỗi năm.

      Ngoài cái thơ mộng của một thành phố soi bóng bên dòng sông Potomac với những rặng cây hoa anh đào nở rộ rực rỡ vào mùa xuân, đặc biệt trong những ngày “Hội hoa anh đào” nổi tiếng chẳng thua kém gì bên Nhật Bản. Washington còn là thành phố có nhiều cây xanh nhất thế giới, đứng hàng thứ hai là Paris.

      Khó mà tưởng tượng nổi, chỉ cách đây chưa đầy 250 năm, nơi đây còn là những vùng đất trồng trọt, chỉ có vài tòa nhà thuộc chính quyền biểu hiện uy quyền cho thủ đô của một quốc gia non trẻ.

      Thủ đô Washington hiện nay có một số công trình kiến trúc mang tính cách lịch sử và  những biểu tượng của thành phố đã thu hút số lượng lớn du khách phải kể đến Capitol Building hay Capital Hill (Tòa nhà Quốc Hội) nơi đó Lưỡng viện họp, White House (Nhà Trắng) nơi làm việc cũng là nơi ở của những vị tổng thống khi còn đương nhiệm, các tượng đài Washington Monument, Lincohn Memorial, Jefferson Memorial, Franklin D. Roosevelt Memorial, Martin Luther King Jr Memorial ... những đài tưởng niệm chiến tranh ở Việt Nam, Triều Tiên, Chiến Tranh Thứ Hai (Worl War II) ... , những công sự chính quyền như State Department Building (Bộ Ngoại giao), Treasury Building (Ngân khố) ... , Arlington National Cemetery (Nghĩa Trang Quốc Gia) nơi chôn cất khỏang 300.000 người gồm những người Hoa Kỳ có công trạng đặc biệt với đất nước, The National 9/11 Pentagon Memorial là đài tưởng niệm Quốc gia 11/9 của Lầu Năm Góc, Mount Vernon nơi nhà ở của George Washington khi ông còn sống, Đó là những nơi nằm trong giới hạn tôi được nghe hoặc có dịp tới thăm trong chuyến đi.

      Nhìn chung, Thủ đô Washington là một trong số những thủ đô đẹp nhất thế giới, xứng đáng là thủ đô của một đại cường quốc giàu mạnh. Ngoài cái văn minh, tráng lệ, nhiều kiến trúc đẹp, Washington còn là thành phố có nhiều bảo tàng viện phô diễn những nét độc đáo về văn hóa, nghệ thuật và khoa học kỹ thuật của Hoa Kỳ và thế giới.

 

         

Trước khi đi thăm thú Thủ đô Washington, chúng ta nên tìm hiểu một chút ít về lịch sử hình thành và những biến cố lịch sử xẩy ra cho thành phố này trong khoảng thời gian đầu lập quốc. 

      Vào năm 1789, khi George Washington trở thành Tổng Thống đầu tiên của Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ, đất nước chưa có một thủ đô nhất định. Trong suốt thời kỳ Chiến Tranh Giải phóng (Revolutionary War) đã từng có 7 thành phố được sử dụng như thủ đô tạm thời. Thêm vào đó, các đại biểu Quốc Hội không thể thống nhất được với nhau về đia điểm của một thủ đô vĩnh viễn. Người thì chọn miền Nam, người thì chọn miền Bắc, mỗi người đều hy vọng nó sẽ nằm trong tiểu bang của mình. Cuối cùng mọi người đồng ý rằng thủ đô phải được xây dựng trên một vùng đất tự trị không thuộc vào bất cứ tiểu bang nào.

      Địa điểm cuối cùng được mọi người chọn lựa nằm bên bờ sông Potomac thơ mộng. Vùng đất thủ đô tương lai lúc đó thuộc về Tiểu bang Maryland, nhưng tiểu bang này đồng ý nhượng lại cho chính quyền Trung ương. Vùng đất này được đặt tên là District of Columbia (D.C.) để vinh danh Christopher Columbus người đầu tiên tìm ra châu Mỹ, và thủ đô tương lai được mang tên là Washington cũng để vinh danh Tổng thống đầu tiên George Washington của nước Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ. (Người ta thường dùng Washington D.C để chỉ thủ đô vì Hoa Kỳ còn có một tiểu bang cũng mang tên Washington tức Washington State).

      Phần lớn những thủ đô trên thế giới đều được chọn lựa từ những thành phố đã có sẵn, nhưng trường hợp của Thủ đô Washington thì khác hẳn, nó được dự trù xây dựng lên từ đầu. Công việc xây dựng thủ đô được bắt đầu tiến hành vào năm 1791. Tới năm 1800, Quốc Hội chiếm điện Capitol làm nơi hội họp, và cũng cùng thời gian đó, President Palace (tức White House - Nhà Trắng) đã trở thành nơi làm việc và là nơi cư trú của những vị Tổng thống đương nhiệm trong tương lai.

 

Người đưa ra những kế hoạch và dự án xây dựng Thủ đô Washington là Đại tá Pierre Charles L’Enfant, một kiến trúc sư gốc Pháp. Đại tá L’Enfant có một cuộc đời khá lý thú nhưng buồn thảm vào những năm cuối cùng của cuộc đời. Ông đến Hoa Kỳ vào năm 1775. Tương tự như hầu hết những người di dân đến từ Pháp trong thời gian ấy đều gia nhập quân đội trong cuộc Chiến tranh Giải phóng, trong đó có ông. Ông đã từng trải qua một mùa đông kinh hoàng trong hàng ngũ quân đội của Washington tại phòng tuyến Valley Forge thuộc tiểu bang Pennsylvania. Sau đó ông được thuyên chuyển về mặt trận miền Nam (South), ở đây ông từng tham dự vài trận đánh lớn, và vào năm 1781, ông bị quân Anh bắt làm tù binh.

      Trong suốt thời gian chiến tranh, L’Enfant đã tạo được sự chú ý của tướng Washington và những nhân vật trong chính quyền hồi đó về những đồ án kiến trúc khác nhau của ông. L'Enfant là một kiến trúc sư tài ba, con của một vị kiến trúc sư nổi tiếng thời bấy giờ của nước Pháp. Vào năm 1791 L’Enfant được cử làm Kiến trúc sư trưởng trong công việc xây dựng Thủ đô Washington. Ban đầu, ông nghiên cứu một đồ án dựa theo kiểu kiến trúc của thành phố bên Âu Châu tương tự như Versailles ở Pháp. Sau đó ông đưa ra một đề án khác, theo đồ án này thì thời gian xây dựng quá lâu và quá tốn kém. L'Enfant lại là người quá cứng rắn và bảo thủ, ông tranh cãi với tất cả mọi người trong chính quyền kể cả những người bạn cũng như những người từng mến mộ và ủng hộ ông như Washington. Ông đã chi tiêu quá nhiều tiền trong việc xây dựng Thủ đô đến nỗi chính quyền Trung ương không thể cung ứng nổi với sự đòi hỏi của ông và hơn nữa ông kiên quyết từ chối mọi sự sửa đổi hay cắt bớt bất cứ điều gì trong đồ án ấy. Cuối cùng Quốc Hội đành phải cách chức ông. Trước khi rời khỏi nhiệm sở, ông đã đem theo tất cả các hồ sơ lẫn đồ án ông đã vẽ. Những người kế nhiệm ông đã phải vất vả cùng nhau cố gắng nhớ lại những gì họ có thể nhớ được để tiếp tục công việc.

      Kế tiếp câu chuyện đó là một cuộc chiến đấu lâu dài và bền bỉ của L’Enfant về việc đòi chính quyền truy trả số tiền công cho ông. Cho tới lúc rời nhiệm sở, ông chưa nhận được một đồng thù lao nào. Sau mươi hay mười lăm năm đi lại tòa án tại Washington, ông được Quốc Hội và chính phủ đề nghị trả ông 2.500$ US Dollar, sau đó tăng lên 3.000$. Số tiền này ông cho là quá nhỏ so với số tiền ông đòi hỏi là 95.000$. Với đòi hỏi đó, kết quả là ông không nhận được đồng nào cho tới ngày ông chết trong nghèo đói.

      Vào năm 1909, Quốc Hội Hoa Kỳ vinh danh ông bằng cách di chuyển chiếc mộ vô danh của ông ở Maryland về chôn cất ở Nghĩa trang Quốc Gia Arlington, ngay trên đỉnh đồi cao nhất, ngay trước nhà tướng Lee. Mộ bia đề tên ông với chức vụ là Kiến trúc sư tạo dựng nên Thủ đô Washington này. Không có tượng đài để kỷ niệm dành riêng cho ông, nhưng đích thực, kiến trúc của cả Thủ đô Washington xinh đẹp ngày nay chính là tượng đài của ông vậy.

 

Thủ đô Washigton ngày nay là một thành phố tân kỳ, đẹp đẽ và đầy quyền lực đứng vào bậc nhất thế giới. Cái đẹp của Thủ đô Washington là hình ảnh những con đường dài và rộng rãi tỏa ra, phát xuất chạy từ toà nhà Quốc Hội Capitol Hill. Nhiều công trường, công viên đã từng nằm trong đồ án ban đầu của L’Enfant.

       Thời gian 50 năm đầu tiên, người ta vẫn còn đánh giá Thủ đô Washington như là một thành phố xấu xí và bẩn thỉu. 

      Vào năm 1814, Thủ đô Washington đã phải chịu đựng một biến cố thảm khốc nhất trong lịch sử của thành phố này. Nó bị chiếm đóng bởi lực lượng quân thù và bị tàn phá đến gần như toàn bộ. Thủ đô Washington bị đốt cháy trong thời kỳ chiến tranh (1812-1814), cuộc chiến xẩy ra giữa Hoa Kỳ và người Anh. Theo sử liệu thì đây là một cuộc chiến không cần thiết mà nguyên nhân của nó cũng không rõ ràng, ngay cả những người thời bấy giờ cũng nhận định như thế. Vào năm 1812, những dân biểu trẻ tuổi hiếu chiến trong Quốc Hội Hoa Kỳ chủ trương tiến đánh Florida và Canada của người Anh vì muốn lợi dụng cơ hội nước Anh đang bị bận rộn trong cuộc chiến tranh giữa nước Anh và nước Pháp thời Napoleon.

      Vào thời điểm đó, quân đội Hoa Kỳ chưa được huấn luyện để trở thành đội quân tinh nhuệ, chỉ là một đội quân ô hợp chưa sẵn sàng cho chiến tranh.

      Tháng 8 năm 1814, quân đội Anh ra tay trước, với lực lượng 4.000 người đổ bộ lên vịnh Chesapeake Bay đặt dưới quyền điều binh của Đô đốc Sir George Cockburn. Đội quân này di chuyển một cách chậm chạp tiến về hướng Thủ đô Washington. Tất cả mọi người trong Thủ đô rất sợ hãi. Những người ở các tiểu bang lân cận được động viên, đa số là người trẻ không có kinh nghiệm chiến trường. Ngay cả những nhân viên hành chính trong chính quyền cũng được vũ trang để chống trả quân thù. Tất cả lực lượng phòng thủ Thủ đô được tập trung ở Blacdenburg, một thành phố nhỏ cách Washington vài dặm (miles).

      Cuộc chiến đấu không xẩy ra vì khi vừa trông thấy những binh lính tinh nhuệ của người Anh thì đoàn quân phòng thủ của Hoa kỳ đã bỏ chạy tán loạn. Người Anh tiến vào thành phố Washington không gặp một sự chống cự nào. Sir Cockburn và quân lính của ông tiến vào mục tiêu đầu tiên, đó là Capitol Building (Capital Hill). Cockburn ngồi vào ghế của Chủ tịch Hạ viện Hoa kỳ và tuyên bố cho binh lính dưới quyền có quyền phá huỷ tất cả những gì họ muốn. Ngay lập tức họ đốt Capital Building, lúc đó vào khoảng 6 giờ chiều. Sau đó những người lính Anh di chuyển trên đại lộ Pennsylvania, họ đốt cháy và tiêu huỷ tất cả những gì trên đường họ đi qua. Vào 9 giờ tối hôm đó, họ tới President Palace, nơi cư ngụ của Tổng thống Madison và ngưòi vợ xinh đẹp Dolly. Cả hai ông bà và đoàn tuỳ tùng đã rời khỏi trước đó vài giờ. Bà Dolly Madison đã đem đi được vàng bạc và bức tranh quý giá vẽ chân dung cựu Tổng thống George Washington. Lính Anh sau khi ăn uống say sưa tại đây, họ nổi lửa đốt cháy căn nhà này.

      Thật may mắn thay, một cơn mưa lớn đã trút nước xuống từ suốt đêm hôm đó cho tới sáng ngày hôm sau nên đã dập tắt được những ngọn lửa còn cháy dở dang rải rác khắp Thủ đô. Căn nhà White House đã được cứu thoát một phần và không bị thiêu rụi đến tận nền móng. Những phần còn lại của căn nhà trở nên đen xì vì lửa, khói. Khi căn nhà được tu sửa lại, người ta phải dùng sơn trắng để sơn phủ lên những chỗ bị ám khói đen. Vì vậy, President Palace được gọi nôm na là White House (Nhà Trắng). Và cái tên White House được dùng phổ thông trong đại chúng cho tới ngày nay.

Chúng tôi đến thăm thủ đô vào mùa Xuân đúng dịp mùa hoa anh đào nở rộ. Tuy ngày đầu, dù thời tiết còn giá lạnh đến buốt thấu xương mỗi khi có những cơn gió thổi mạnh, chúng tôi vẫn không thể bỏ qua việc đi tản bộ bên dòng sông Potomac để thưởng thức vẻ đẹp thanh khiết của những rặng cây hoa anh đào mọc dọc theo khúc sông và chung quanh hồ Tidal Basin. Có những cành hoa anh đào lớn nhoài mình ra dòng nước thu hút nhiều du khách phương xa xúm lại chụp ảnh. Qua sang ngày thứ hai, trời nắng ấm, hoa anh đào trở nên rực rỡ làm sao. Tất nhiên là chúng tôi chụp rất nhiều ảnh tại đây vì không thể cưỡng lại cái vẻ đẹp thiên nhiên trong sáng của những cành đào chớm nở rung rinh trong làn gió nhẹ và lung linh dưới anh nắng thủy tinh ấm áp của mùa xuân đích thực, mà mới ngày hôm qua đây, thời tiết vẫn còn mang cái giá buốt bất thường rơi rớt lại của mùa đông. Nếu ta so sánh cái đẹp của ngày “Hội hoa anh đào” tại thủ đô Washington và tại cố đô Kyoto của Nhật Bản, tất nhiên mỗi nơi một vẻ, nhưng tôi thiên về cái vẻ đẹp của Washington hơn. Hội hoa anh đào ở Nhật mang nặng tính chất về “hội chợ” nhiều hơn vì quá đông người, đủ mọi thứ trò chơi tạo nên không khí ồn ào, nhộn nhịp trái ngược hẳn với vẻ tươi đẹp của những vườn hoa anh đào tươi mát, lung linh dưới ánh ban mai quanh đó.

 

  

Để mở đầu, tôi xin nói về một quần thể kiến trúc nổi tiếng ở trung tâm Thủ đô đã thu hút du khách nhiều nhất.

      Quần thể kiến trúc khu thứ nhất. Nếu ta hướng thẳng từ tiền đình của Capitol Hill (Tòa nhà Quốc Hội) nhìn ra bờ sông Potomac, ta sẽ thấy một số công trình kiến trúc được xây dựng theo “trục thẳng hàng” theo hướng đó. Đầu tiên là toà nhà Capitol Hill (Capital Building) hay Quốc Hội được xây trên một đồi cao mà tiền đình Quốc Hội là một công viên lớn, cổng vào có nhiều tượng đồng đúc rất to và đẹp; kế đến là một khu đất rộng, hình chữ nhật ngay ngắn, trồng cỏ xanh chạy dài từ Capital Hill tới Washington Monument mang tên National Mall, dọc theo hai bên khu đất này là những bảo tàng viện và những nhà trưng bày nghệ thuật rất lớn; chạy dọc kế tiếp khu đất National Mall là Washington Monument, một tượng đài hình tháp cao vút mà ta thường gọi là tháp “Bút chì”; kế sau đó là World War II Memorial gồm những búc tường cao riêng rẽ thẳng đứng được sắp xếp có khoảng cách đều nhau tạo thành một vòng tròn lớn và trên mỗi bức tường cao có ghi tên tượng trưng cho mỗi tiều bang của Hoa Kỳ; kế tiếp sau nữa là hồ nước Reflecting Pool rất rộng hình chữ nhật chạy dài thẳng tắp. Và đứng sau cùng là Lincohn Memorial, một kiến trúc có dáng vẻ đồ sộ, uy nghiêm, đầy nghệ thuật tọa lạc gần sát ngay bờ sông Potomac thơ mộng và bên trong kiến trúc là tượng Tổng thống Abraham Lincohn bằng đồng rất lớn cùng với những danh ngôn của ông để lại.

      Nói thêm ở đây, nếu ta trở ngược lại hai bên hồ Reflecting Pool:

      - Bên phía tay phải của hồ Reflecting Pool (nhìn từ Capital Hill) là Vietnam Veterans Memorial, đó là bức tường bằng đá hoa cương (marble) màu đen ghi tên những chiến binh Hoa Kỳ tử trận trong chiến tranh Việt Nam, và cạnh đó, một khu đất nhỏ dành cho The Memorial To Honor Woman Who Served In Vietnam để tưởng niệm những nữ quân nhân hay nữ dân chính chết vì phục vụ tại Việt Nam.

      - Bên phía tay trái của hồ Reflecting Pool (nhìn từ Capital Hill) là Korean War Veterans Memorial đối diện với Vietnam Veterans Memorial được dựng lên để tưởng niệm những chiến binh Hoa Kỳ tử trận tại cuôc chiến tranh Triều Tiên. Tại đây người ta dựng nên một cảnh di chuyển theo đội hình hành quân của một nhóm binh sĩ Hoa Kỳ dưới mưa.

  

Từ quần thể kiến trúc này, nếu ta băng qua cầu Arlington Memorial Bridge, ngay tượng đài Lincohn Memorial, ta sẽ tới Arlington National Cemetery (Nghĩa trang Quốc gia).

      Và cũng từ tượng đài Lincohn Memorial, thay vì băng qua cầu để sang Nghĩa trang Arlington, ta quẹo trái dọc theo bờ sông Potomac thì sẽ tới hồ Tidal Basin ngay bên bờ sông Potomac và hồ được ăn thông với sông này.

      Quanh bờ hồ Tidal là một quần thể kiến trúc thứ hai được xây đựng như Franklin Delano Roosevelt Memorial, George Mason National Memorial, Martin Luther King Jr Memorial và đặc biệt nổi bật tượng đài Thomas Jefferson Memorial rất đẹp, nguy nga, tráng lệ không thua gì tượng đài Lincohn.

Trong khi đi thăm Roosevelt Memorial tôi không thể quên được những câu tuyên bố của ông được ghi trên vách tường như:

      - The structure of world peace can not be the work of one man, or one party or one nation... It must be a peace which rests on the cooperative effort of the whole world. (tạm dịch: Cấu trúc hòa bình thế giới không thể là công việc của một người, một bên hay một quốc gia ... Mà phải là một nền hòa bình dựa trên nỗ lực hợp tác của toàn thế giới).

      - I have seen war on land and sea. I have seen blood running from the wounded. I have seen the dead in the mud. I have seen cities destroyed. I have seen children starving. I have seen the agony of mothers and wives. I hate war. (tạm dịch: Tôi đã thấy chiến tranh trên bộ và trên biển. Tôi đã thấy máu chảy ra từ người bị thương. Tôi đã thấy người chết trong bùn. Tôi đã thấy các thành phố bị phá hủy. Tôi đã thấy những trẻ em chết đói. Tôi đã thấy sự thống khổ của những người mẹ và người vợ. Tôi ghét chiến tranh).

     Tượng đài cuối cùng chúng tôi đi thăm trong khu vực này là Martin Luther King Jr Memorial. Tượng đài được tạc hình tượng chân dung toàn thân ông Martin Luther King trên tảng đá trắng toát, lớn, oai nghiêm cùng với những lời nói của ông được đánh giá như những danh ngôn được ghi khắc trên những phiến đá cũng một màu trắng toát. Hẳn không ai không nhớ tới bài diễn văn bất hủ của ông với chủ đề “I have a dream” (Tôi có một mơ ước).

      - I have a dream that my four little children will one day live in a nation where they will not be judged by the color of their skin but by the content of their character. (tạm dich: Tôi có một ước mơ rằng bốn đứa con nhỏ của tôi một ngày nào đó sẽ được sống trong một quốc gia nơi đó chúng sẽ không bị đánh giá bởi màu da mà bởi tính cách của chúng)

       Trở lại khu trung tâm Thủ đô.  Chúng tôi tiếp tục được đi xem hầu hết những “bảo tàng viện”, nằm dọc theo hai bên giải đất National Mall, gồm nhiều loại khác nhau. Nào bảo tàng viện dành cho nền văn minh từ tiền sử đến hiện đại trên toàn thế giới, ngay đến cả những nơi xa xôi như vùng núi cao Hy Mã Lạp Sơn hay vùng Tây Tạng được mệnh danh là “nóc nhà thế giới”. Nào bảo tàng viện về văn hóa của nhiều sắc tộc khác nhau. Nào bảo tàng về hàng không với nhiều mô hình và hình ảnh được trưng bày theo tiến trình phát triển kể cả quân sự lẫn dân sự từ thời kỳ khởi thủy cho đến ngày nay, và kể cả khoa học không gian vũ trụ. Nào bảo tàng về nghệ thuật trưng bầy gồm nhiều họa phẩm nổi danh và cũng không thiếu những tác phẩm điêu khắc cổ điển được trưng bầy trong bảo tàng viện và những tác phẩm điêu khắc hiện đại tân kỳ được đặt trưng bày rải rác đây đó trong những khu “vườn nghệ thuật” ngoài trời. Tất nhiên còn nhiều điều thích thú khác cần được khám phá thêm nếu có đủ thời gian cho phép.

      Quả thật Thủ đô Washington là nơi “cái gì cũng có” đáp ứng cho những ai muốn đến đây tìm hiểu, học hỏi về một phần lớn lịch sử, văn minh Hoa Kỳ và một phần lớn trên thế giới.