Hoạt động sáng tạo nghệ thuật đã được chứng minh là có vai trò quan trọng, giống như một bài tập thể dục cho bộ não, và là một phần không thể thiếu đối với sức khỏe thể chất và tinh thần. (Nguồn: pixabay.com)
Khi nghĩ đến từ “nghệ thuật,” quý vị thường nghĩ đến điều gì? Một bức tranh của con trẻ được dán ở tủ lạnh? Một nghệ sĩ mà quý vị cảm những tác phẩm truyền cảm hứng của họ? Hay những gì trừu tượng khó hiểu mới là nghệ thuật?
Những thí dụ trên có một điểm chung: nghệ thuật theo những suy nghĩ đó là việc người khác làm, như trẻ em hoặc “những người tài năng đầy mình.”
Tuy nhiên, trong cuốn sách “The Expressive Instinct” (xin tạm dịch là “Bản năng Biểu đạt”), tác giả Girija Kaimal (Giáo sư về Nghiên cứu Liệu pháp Nghệ thuật, Đại học Drexel) có nói rằng nghệ thuật là một phần không thể thiếu trong quá trình tiến hóa và lịch sử của nhân loại. Cũng giống như việc tập thể dục, thể thao giúp rèn luyện cơ thể khỏe mạnh, việc mày mò nghệ thuật giúp rèn luyện trí tưởng tượng và rất quan trọng cho cả sức khỏe tinh thần và thể chất của chúng ta.
Girija Kaimal là một giáo sư chuyên về lĩnh vực liệu pháp nghệ thuật, một phương pháp sử dụng nghệ thuật để giúp cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần. Trong các nghiên cứu lâm sàng, Kaimal cùng các đồng nghiệp nhận thấy rằng bất kỳ hình thức nghệ thuật mà người ta tự mình làm ra – bao gồm vẽ, tô màu, đan móc, làm mộc hay nhiếp ảnh – đều có thể giúp giải tỏa căng thẳng, làm tâm trạng tốt hơn và tăng sự tự tin.
Khi còn nhỏ, vì hay bị bịnh nên Kaimal thường phải ở nhà và không thể đi học nhiều, chính nghệ thuật đã giúp bà vượt qua thời gian khó khăn đó. Giờ đây, nghệ thuật là nơi giúp bà tìm về với an nhiên. Với Kaimal, nghệ thuật là một tấm gương phản chiếu để hiểu rõ hơn về bản thân, cũng là cách nạp đầy năng lượng và học hỏi từ những khó khăn trong cuộc sống.
Sáng tạo, đặc điểm chỉ có ở con người
Mặc dù mỗi người sẽ có quan niệm riêng về nghệ thuật, nhưng có một điều chung là: Sáng tạo là một đặc điểm độc đáo của loài người.
Tại sao? Bộ não con người không giống như một cái máy tính chỉ biết tính toán dữ liệu, mà là một “cỗ máy dự đoán sinh học.” Bộ não của chúng ta sử dụng ký ức và các giác quan để nhận biết môi trường xung quanh và dự đoán những gì có thể xảy ra trong tương lai.
Khả năng dự đoán và tưởng tượng này là yếu tố quan trọng giúp loài người tồn tại và phát triển – tưởng tượng và lên kế hoạch cho tương lai, ứng phó với những thay đổi trong cuộc sống. Bởi vì không ai biết trước được tương lai, nên chúng ta phải học cách sống mà không biết điều gì sẽ xảy ra vào ngày mai. Nghệ thuật là một cách giúp chúng ta rèn luyện trí tưởng tượng, khả năng sáng tạo và sử dụng các khả năng này.
Trong một nghiên cứu về hoạt động của bộ não khi sử dụng công cụ thực tế ảo để tạo ra tác phẩm nghệ thuật số 3-D, các nhà nghiên cứu phát hiện rằng việc biểu đạt bản thân thông qua sáng tạo là một hoạt động tự nhiên của con người. Khi biểu đạt sự sáng tạo, bộ não cần ít trí năng nhận thức hơn so với khi thực hiện những công việc lặp đi lặp lại đòi hỏi nỗ lực có ý thức.
Những hoạt động bình thường hàng ngày đều có thể là cơ hội để khai thác sự sáng tạo và trí tưởng tượng tự nhiên của mỗi người. Đó có thể là sửa soạn một bữa ăn từ những gì còn lại trong tủ lạnh, tìm một con đường khác để đi học đi làm, nhún nhẩy đôi chút khi nghe nhạc, hoặc trồng cây và làm vườn.
Nghiên cứu mới cho thấy rằng chỉ cần một buổi làm việc diễn đạt bản thân thực sự cũng có thể cải thiện sự tự tin và giảm bớt căng thẳng, trầm uất và kiệt sức. Điều này một phần là do sự sáng tạo kích hoạt các con đường tưởng thưởng trong não, làm cho chúng ta cảm thấy vui vẻ và thoải mái.
Khi chúng ta sử dụng tay chân và cơ thể để biểu đạt bản thân thông qua các hoạt động sáng tạo như vẽ tranh, tô màu, hoặc làm đồ thủ công, sẽ kích hoạt các đường truyền dẫn dopamine trong não. Dopamine là một chất đảm nhiệm chức năng truyền tín hiệu thần kinh có liên quan đến cảm giác hy vọng, thành tựu hoặc tưởng thưởng. Nên chất này thường được gọi là “hormone hạnh phúc.” Bộ não chúng ta được lập trình để tiết ra hormone hạnh phúc mỗi khi chúng ta di chuyển, tạo ra thứ gì đó hoặc tham gia vào bất kỳ hoạt động biểu đạt nào.
Tắm mình trong suối nguồn sáng tạo bên trong bản thân là một trong những yếu tố tạo ra cuộc sống vui khỏe, mà lại ít ai chú ý tới điều này.
Ngược lại, cố kìm nén hoặc phủ nhận những cảm xúc của bản thân có thể khiến chúng ta bị căng thẳng, sợ hãi và trầm uất. Có lẽ đây là lý do tại sao mọi cộng đồng trên thế giới đều có các hoạt động sáng tạo và biểu đạt riêng. Thậm chí ngay cả tổ tiên của chúng ta trong các cộng đồng trên khắp thế giới cũng hiểu được rằng biểu đạt bản thân là điều cần thiết cho sức khỏe tinh thần và sự gắn kết xã hội.
Khi không thể bộc lộ những cảm xúc ra bên ngoài, phải giữ khư khư những bí mật và luôn đối mặt với cô đơn, sức khỏe của chúng ta sẽ ngày càng tồi tệ hơn. Còn với bộ não, cảm giác cô lập với xã hội giống như một căn bệnh mãn tính. Vì bộ não hiểu rằng sự cô đơn và việc không thể biểu đạt bản thân đe dọa đến sự sống còn.
Biểu đạt sự sáng tạo có thể kích thích các giác quan, khiến cho hoạt động này không chỉ là một bài tập thể dục về mặt thể chất mà còn là một bài tập rèn luyện cho cảm xúc và nhận thức. Khi chúng ta tham gia vào các hoạt động sáng tạo, chúng ta sử dụng cả cơ thể và tâm trí của mình, dù đó là hội họa, âm nhạc, khiêu vũ, kịch nghệ, viết lách, nghệ thuật ẩm thực hay hòa mình vào thiên nhiên.
Vai trò của liệu pháp nghệ thuật
Với vai trò không thể thiếu của nghệ thuật trong cuộc sống, làm nghệ thuật có thể giúp mọi người vượt qua những thay đổi, khó khăn và chấn thương, chẳng hạn như những khó khăn trong độ tuổi dậy thì, mất người thân hoặc mắc phải một căn bệnh nghiêm trọng.
Theo một nghiên cứu, trên thế giới cứ hai người thì có một người phải trải qua ít nhất một vấn đề liên quan đến sức khỏe tâm thần trong đời. Đó có thể là những thử thách trong cuộc sống, các yếu tố di truyền hoặc sự kết hợp của cả hai yếu tố này.
Đây là lúc liệu pháp nghệ thuật có thể sẽ rất hữu ích. Liệu pháp nghệ thuật là một lĩnh vực chuyên môn trong chăm sóc sức khỏe tâm thần. Trong đó, các nhà tâm lý học lâm sàng chuyên nghiệp sẽ cung cấp liệu pháp tâm lý cho những bệnh nhân đã được chẩn đoán có vấn đề về sức khỏe tâm thần. Nguồn gốc của liệu pháp nghệ thuật bắt đầu từ những nỗ lực điều trị cho các binh lính bị rối loạn tâm thần hậu chấn (PTSD) sau hai cuộc Thế Chiến trong thế kỷ 20.
Ngày nay, có nhiều bằng chứng cho thấy những tổn thương thường được lưu trữ trong não dưới dạng âm thanh, hình ảnh và cảm giác vật lý. Khi một người gặp khó khăn trong việc biểu đạt những cảm giác của bản thân bằng lời nói thông qua liệu pháp nói chuyện truyền thống, liệu pháp nghệ thuật có thể là một phương pháp gián tiếp để họ biểu đạt những cảm xúc và ký ức đó ra bên ngoài.
Một trong những điểm mạnh độc đáo của liệu pháp nghệ thuật là cho phép người ta giao tiếp mà không cần dùng lời nói. Điều này rất hữu ích cho những người khó diễn tả cảm xúc bằng lời, đặc biệt là những người bị PTSD. Thực tế, trong một nghiên cứu gần đây, nhóm nghiên cứu của Kaimal đã phát hiện rằng những người từng trải qua tổn thương có phản ứng mạnh mẽ hơn khi xem những hình ảnh gợi lên cảm xúc đau khổ tương tự. Những nỗi đau chính chúng ta từng trải qua trong đời sẽ khiến chúng ta trở nên nhạy cảm hơn với câu chuyện của người khác, và thậm chí cảm thấy đó như nỗi đau của chính mình.
Biểu đạt bản thân thông qua sáng tạo rất quan trọng trong việc ứng phó với chấn thương, giúp người ta mở ra một lối thoát để truyền tải những cảm xúc ra bên ngoài, tìm lại cảm giác tự kiểm soát được bản thân.
Thổi hồn sáng tạo vào cuộc sống hàng ngày
Làm thế nào để bắt đầu khám phá nghệ thuật như một người đam mê sáng tạo hoặc vì lý do sức khỏe?
Khi mới bắt đầu tìm hiểu về nghệ thuật, quý vị không nên ôm ấp suy nghĩ rằng mình phải trở thành một nghệ sĩ, dù có nổi tiếng hay không. Sáng tạo không phải để đạt được những thành tích lớn lao, mà là để khám phá tiềm năng vô hạn bên trong mỗi người chúng ta. Sáng tạo giúp chúng ta tận hưởng những cung bậc cảm xúc khác nhau khi được thỏa trí tưởng tượng và tạo ra những điều mới mẻ.
Quý vị có thể nghĩ về những hoạt động từng khiến quý vị cảm thấy được tự do khám phá khi còn nhỏ. Thí dụ như ca hát, vui chơi ngoài trời, nhảy múa, hoặc viết những mẩu chuyện nhỏ… Hãy cho phép bản thân đắm chìm vào bất kỳ và tất cả các hoạt động sáng tạo nào khiến quý vị cảm thấy thoải mái và vui vẻ.
Một truyền thống văn hóa (nấu món ăn quê nhà, dọn dẹp nhà cửa đón Tết…), sửa đồ điện tử, làm quà tặng cho ai đó, hoặc đơn giản chỉ là ngắm nhìn và trân trọng vẻ đẹp trong cuộc sống hàng ngày – tất cả đều có thể là hoạt động sáng tạo, không nhất thiết phải vẽ tranh hay làm điêu khắc. Và giống như bất kỳ cơ bắp nào trong cơ thể, càng tập luyện, sự sáng tạo sẽ càng mạnh mẽ hơn. Theo thời gian, quý vị sẽ nhận thấy mình tự tin hơn và và dám thử những điều mới mẻ hơn.
Dù quý vị chọn hoạt động nào đi nữa, hãy đảm bảo có thể dành thời gian cho việc đó hàng tuần. Việc duy trì thói quen hàng tuần có thể là bước khó nhất, vì cuộc sống sẽ luôn tràn đầy những bận rộn với công việc và gia đình. Nếu cảm thấy rằng hoạt động này không quan trọng bằng các công việc hàng ngày, hãy thử nghĩ về việc đó như việc ăn uống, tập thể dục và nghỉ ngơi.
Hãy nhớ rằng sáng tạo không chỉ là một hoạt động giải trí, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và cải thiện sức khỏe của quý vị, giống như những lợi ích của việc ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và nghỉ ngơi đầy đủ. Như một câu nói trong tiếng Latin: “Plene vivere.” Hãy sống trọn vẹn – sống một cuộc đời đầy đủ, phong phú, và hài hòa.
Cung Đô biên dịch
Nguồn: “Making art is a uniquely human act, and one that provides a wellspring of health benefits” được đăng trên trang TheConversation.com.
Gửi ý kiến của bạn
