Hôm nay,  

Lãnh đạo và Đạo đức

31/05/201100:00:00(Xem: 9148)

Lãnh đạo và Đạo đức

Từ Gene Sharp và cách mạng bất bạo động đến DSK hay Dê S(X)ồm ăn trái Khổ qua…

Phan Văn Song

Dê xồm ăn trái khổ qua

Ăn dằm sâu rọm, chết cha dê xồm … (ca dao miền Nam)

I/ Gene Sharp và cách mạng bất bạo động

Hôm qua, ngày 22 tháng Năm, Đảng Cộng sản Việt Nam buộc người dân trong nước đi bầu Quốc Hội. Một Quốc Hội bù nhìn, trong một không khí nghẹt thở, lạm phát phi mã, giá tăng chóng mặt, cấm đổi tiền ngoại quốc tự do, cấm mua vàng tự do, buộc dân chúng sử dùng tiền khỉ (monnaie de singe), với những đồng tiền giấy, lòe loẹt đủ màu, được in ra như in giấy quảng cáo vậy ! Có khác chi cái thời xa xưa, cái thời “tiền Cụ Hồ” của thủa chiến khu Việt Minh vậy ! Lần nầy cũng như mọi lần trước, người việt hải ngoại chúng ta và các phong trào đấu tranh dân chủ trong nước đều lên tiếng kêu gọi tầy chay cuộc bầu cử. Thế nhưng, cũng như mọi nhà cầm quyền độc tài khác trên thế giới, Đảng Cộng sản Việt Nam đương quyền vẫn mắt nhắm, bịt tai tiếp tục độc diễn vỡ kịch cầm quyền xưa cũ, là, một mặt đàn áp thẳng tay quần chúng và mọi tiếng nói hay mọi tư tưởng đối nghịch và, một mặt mua chuộc những tay thuộc hạ bằng chia sẻ lợi lộc và quyền lực.

1/Tình hình cách mạng ở Bắc phi và Trung đông

Người dân Việt Nam, cũng như các người dân Trung Quốc hay Miến Điện, Tunisie, Ai Cập, Syrie, Yémen hay Lybie… từ trước đến nay đều chỉ biết, hoặc im miệng cúi đầu vâng lệnh, hoặc,… như dân chúng Tunisie, Ai cập, Lybie, Syrie hay Yémen nổi dậy biểu tình đòi có tiếng nói dân chủ, đòi lại quyền tự quyết, quyền tụ cai quản, quản trị điều hành vận mệnh của đất nước mình.

Nhưng ngày nay, nếu dân chúng Lybie đã nổi dậy, đất nước Lybie vẫn đang bị khó khăn bởi tên độc tài Khadafi vẫn bám vào ngai vàng, và Lybie đang lâm vào một cuộc nội chiến. Và, mặc dù lực lượng của quân kháng chiến tuy không tương xứng với lực lượng của tên độc tài Khadafi (Gaddafi), nhưng vì nhờ quyết tâm, sau một thời gian cầm cự, đã chứng minh với dư luận thế giới tánh chánh thống của cuộc cách mạng và lòng quả cảm và quyết tâm của toàn dân quân kháng chiến nên nay đã được thế giới, NATO và Pháp giúp đở. Trái lại, với tình hình ở Syrie và Yémen. Ở Syrie, tên Tổng thống độc tài Bachar El Assad vẫn còn cho công an, cảnh sát và quân đội tiếp tục dùng súng bắn đạn thật đàn áp dân biểu tình. Mặc dù bị đàn áp dữ dội, trong máu lữa, hằng ngày tại thủ đô Damas, và các thành phố lớn, vẫn còn có người dám xuống đường tham dự biểu tình, và, các người biểu tình đang vẫn bị đàn áp trong máu lữa, mỗi ngày đều đều, vẫn có những người chết, vẫn có những người bị thương, vẫn có người bị bắt mang đi mất tích. Và như vậy, từ hai tháng nay phong trào biểu tình đòi dân chủ, đòi tự do vẫn tiếp tục càng ngày càng dâng cao, mặc cho có người chết, mặc cho có người bị thương, mặc cho dân chúng biểu tình bị thiệt hại, mặc cho họ tay không, hay chỉ với đá và gậy gộc, họ dám chống lại lựu đạn, khói cay và súng thiệt, đạn thiệt, có khi cả xe tăng và súng máy. Con số người chết vì bị đàn áp khi biểu tình, tính đến ngày hôm qua đã đến con số rất cao là 900 người. Nhờ quyết tâm và lòng hy sanh nầy, ngày nay, sau hai tháng biểu tình, chấp nhận thương đau với trên 900 người thiệt mạng và cả ngàn người bị thương, dư luận quốc tế, Liên hiệp Quốc, Liên hiệp Âu châu, Mỹ động lòng lên tiếng buộc tội Bachar El Assad, ra biện pháp chế tài, phong tỏa các trương mục ngân hàng của cá nhơn tên độc tài Bachar El Assad cùng gia đình liên hệ và các quan chức của chế độ ở các ngân hàng ngoài Syrie, đồng thời cũng cấm tất cả các thành viên Liên Âu và Liên hiệp Quốc không cấp chiếu khán nhập cảnh nhận cho gia đình Bachar El Assad tá túc. Biện pháp chế tài nầy cũng đã được áp dụng với Khadafi, với Hosni Moubarak và Ben Ali, các tên Tổng thống độc tài Lybie, Ai Cập và Tunisie đã hoặc đang bị lật đỗ.

Ở Yémen, cũng thế, sau hai tháng biểu tình, xuống đường, bị đàn áp trong máu, dân chúng Yémen được Tông thống độc tài Saleh hứa sẽ từ chức, trao quyền lại cho dân chúng sau 30 năm cầm quyền. Nhưng tên độc tài ngoài cái tội độc tài, nay lại thêm tội nói dối, và lường gạt nhơn dân Yémen, vì qua bao nhiêu lần hứa, bấy nhiêu lần lơ là và quyết tâm… và bám trụ ngai vàng mặc dù ngày nay không còn cái gì để bám nữa.

2/ và Việt Nam " và Trung Quốc " 

Bài học chung cho dân chúng Việt Nam và Trung Quốc là con đường đấu tranh chống các chế độ độc tài rất khó khăn. Với một nhóm nhỏ gia đình trị, như Tunisie hay Ai cập, nó đã gay go, và nhiều hy sanh rồi, nhưng còn tương đối dễ dàng hơn so sánh đối với những tập đoàn Đảng như ở Syrie với Đảng Baas, hay các Đảng Cộng sản ở Việt Nam hay ở Trung Quốc, vì nó có nhiều giây mơ rễ má, vì nó là một tổ chức với nhiều chế độ kỳ thị đấu tranh lẫn nhau: kỳ thị theo thành phần một loại “apartheid” : kỳ thị chia rẽ người trong gia đình Đảng và người ngoài gia đình Đảng; kỳ thị giữa Đảng viên và không Đảng viên; kỳ thị giữa các địa phương, Nam, Trung Bắc; kỳ thị phân chia dân thành thị với dân nông thôn; kỳ thị chia rẽ từng nhóm tư tưởng, kỳ thị chia rẽ dân chúng thành từng thành phần, từng giai cấp, từng tôn giáo khác nhau, nhận định và đánh giá con người qua bằng cấp, học hành, gia thế, lý lịch, gia phả, dòng họ … vì thế nên sự đấu tranh dân chủ rất khó khăn, vì những quyền lợi đấu tranh và những đòi hỏi đều khác nhau. Ở Việt Nam và ở Trung Quốc khó có một sự đồng nhứt quyền lợi để có một cuộc đấu tranh dân chủ, dân quê mất đất mất nhà là dân oan khiếu kiện cho đất đai, các giáo hữu các tôn giáo thì đấu tranh cho tự do được thờ cúng, Thiên Chúa Giáo La mã chổ nầy được thợ phượng rước lễ, nhưng chổ khác thì tu viện bị sung công, tịch thu, Tin lành thì nhà Nguyện ở thành phố lớn được làm lễ, nhưng ở trên Cao nguyên Trung phần hay ở miền Bắc như Mường nhé thì bị đàn áp, nhà Nguyện bị phá sập, tín hữu bắt buộc phải bỏ Đạo Chúa về lại Đạo tổ tiên; công nhơn, thợ thuyền thì biểu tình đình công bãi khóa chỉ để được tăng lương… các nhà dân chủ trí thức thì đòi có tiếng nói dân chủ tự do. Tuy phong trào đấu tranh ở Việt Nam và Trung Quộc nay vẫn còn rời rạt, nhưng cơn gió cách mạng Bắc Phi và Trung đông đang thổi mạnh về hướng đông, và đặc biệt ngày nay sau khi thấy kết quả của những hy sanh của nhơn dân Lybie, Syrie và Yémen là phản ứng rất có hiệu quả của dư luận thế giới. Chắc chắn tất cả các nhà cầm quyền độc tài trên thế giới phải sợ, và họ đang sợ. Phải họ đang rất SỢ , họ rất sợ các đòi hỏi về tự do tư tưởng, tự do ngôn, tóm lại các nguyên tắc tất yếu của chế độ dân chủ là tự do ngôn luận, tư do tư tưởng là đa nguyên. Và khi có đa nguyên là phải có đa đảng để cùng chia sẻ sự quản trị điều hành đất nước, nghĩa là chia sẻ quyền quản trị với họ, với Đảng Cộng sản độc tài. Và đã là độc tài là không chia sẻ với ai cả. Chỉ có sống còn thôi. Nếu ngày mai, Đảng Cộng sản phải chia quyền quản trị và tự quyết với nhơn dân , Đảng Cộng sản sẽ bị hủy diệt, vì Dân chủ, Lương thiện, Công bằng, Công lý, Trong sáng và Đạo đức sẽ phá vỡ và hủy diệt lý thuyết Cộng sản độc tài. 

3/ Gene Sharp

Dân chúng Việt Nam và các nhà dân chủ Việt Nam ( và Trung Quốc) cũng nên tham khảo trên mạng cuốn sách, vỏn vẹn, ngắn gọn với 93 trang, sẳn sàng cho sao chép (download) và đã được phiên dịch trên 24 ngôn ngữ :

“Từ Độc tài đến Dân chủ. Một khung khái niệm thực tiển cho một cuộc giải phóng”

(De la dictature à la démocratie. Un cadre conceptuel pour la libération –

From dictatorship to democracy. A conceptual framework for liberation)

của Tiến sĩ Gene Sharp, 82 tuổi, Giáo sư Danh dự về Khoa Học Chánh trị của Đại Học Massashusetts Dartmouth, Huê Kỳ (Professor Emeritus of political science) viết năm 1993, theo lời yêu cầu của các nhà đấu tranh dân chủ Miến điện. Cuốn sách nầy nay đã biến thành là cuốn chỉ nam cho các cuộc đấu tranh dân chủ và giải phóng bất bạo động chống các chế độ độc tài từ hơn cả chục năm nay trên toàn thế giới từ Burma, Bosnia, Estonia hay Zimbabwe, và ngày nay Tunisia và Ai Cập, Lybia, Syrie, Yémen …. Luật sư Nguyễn Văn Đài vì đã dịch cuốn sách nầy nên đã bị bắt và vào tù vì tôi « chống phá Nhà nước XHCN ». Tại Mạc Tư Khoa ( Liên Bang Nga), một nhà văn đã muốn dịch và xuất bản một bản bằng tiếng Nga liền bị Công an Liên Bang Nga FSB, hậu thân của KGB Liên Xô, viếng thăm. Bản dịch liền bị tịch thu, nhưng một bản dịch khác bằng tiếng Nga vẫn được xuất bản ở ngoại quốc. Hai nhà sách lớn ở Mạc tư Khoa có bài bán bản dịch nầy tự nhiện bị hoả hoạn cháy rụi. Nói như vậy để chứng minh rằng cuốn sách nầy hiện là một cơn ác mộng cho các nhà độc tài trên thế giới.

Các nhà dân chủ, các nhà đối kháng, các nhà yêu nước trong nước và ngoài nước Việt Nam, hãy mạnh dạn xuống đường biểu tình, nếu chúng ta không có chung một nguyện vọng, nếu chúng ta không chia sẻ cùng chung một quyền lợi, thi chúng ta có chung một chí hướng là lòng ái quốc của chúng ta quyết tâm không làm nô lệ cho Hán tộc. Ngày nay, nạn Hán hóa càng ngày càng trầm trọng ở Việt Nam. Hãy nhìn hằng ngày hàng hóa trong các chợ búa, từ cách ăn mặc đến các món hàng tiêu dùng hằng ngày, thật là đầy rẩy hàng hóa Tàu… Hãy nhìn vật dụng trong nhà, từ cái quần cái áo, chiếc dép, đôi giầy, chiếc xe đạp, cái thau nước…tất cả đều mang nhản hiệu Tàu. Người Tàu ở khắp mọi nơi, trên núi từng làng, từng mạc hoàn toàn Tàu, từ bảng hiệu tiếng nói đến cư dân Ngoài biển khơi, ngư dân Việt Nam bị cấm đánh cá xa ven biển… Vì các Hải đảo bị mất chủ quyền, nên nếu tàu cá ngư dân Việt Nam đi xa ven biển, chẳng may đến gần các Hải đảo liền bị tàu « lạ » đâm chìm. Cái ngôn từ « lạ » chỉ để « ám chỉ » tàu Trung Quốc, mà không dám chỉ rõ ràng. Thật là nhục nhã !

Nỗi nhục mất nước nầy, nay sẽ là chí hướng chung của toàn thể nhơn dân Việt Nam. Nếu còn có sự chia rẽ kỳ thị giữa Đảng viên và không Đảng viên, nếu còn có kỳ thị địa phương, nếu còn có chia rẽ giữa các thành phần xã hôi, các giai cấp, thì nỗi nhục mất nước và cái họa Hán hóa sẽ giúp đoàn kết lại toàn thể nhơn dân Việt Nam, toàn thể các nhà đấu tranh cho Tự do, cho Dân chủ, cho Đa nguyên, cho Đa đảng cho Công bằng cho Công lý cùng xuống đường đòi lại quyền quản trị và quyết định vận mệnh đất nước Việt Nam !. Trò hề của cuộc bầu cử Quốc hội vừa qua đã chứng mình một lần nữa là nhơn dân Việt Nam chỉ là những con rối trong tay Đảng Cộng sản.

Nếu có ai phản biện rằng Việt Nam đang bị nạn khủng hoảng kinh tế, lạm phát phi mã, đồng tiền bị phá giá, làm cách mạng bây giờ e rằng sẽ gây khó khăn nữa cho tương lai, e rằng nghèo lại càng nghèo thêm, vi tư bản ngoại quốc sẽ sợ bát ổn định sẽ bỏ rơi Việt Nam !

Xìn đừng lo !. Đồng bào hãy cùng nhau đứng lên ! Đồng bào hãy chứng minh cho thế giới biết là nhơn dân Việt Nam thực sự muốn thay đổi chế độ, xóa bỏ độc tài để đi vào dân chủ. Chỉ cần kiên trí, dám hy sanh. Một ngày, toàn dân biểu tình, thế giới sẽ chỉ ngó tới. Một tuần toàn dân biểu tình, thế giới cũng sẽ nói tới. Nhưng một tháng biểu tình, thế giới sẽ ủng hộ chúng ta. Và nếu nhà cầm quyền Cộng sản đàn áp, nhà cầm quyền sẽ bị thế giới trừng phạt ngay, lên án, phong tỏa các trương mục, các tài sản các gia đình cán bộ tham nhũng ăn cắp tiền bạc do quốc tế viện trợ giúp đở Việt Nam và các tiền ấy sẽ được trả lại cho Việt Nam tương lai. Việt Nam không nghèo đâu " Việt Nam sẽ lấy lại những số tiền tham nhũng khổng lồ đang nằm ngủ trong các trương mục hải ngoại của các tên cán bộ tham nhũng và những tên đại gia lưu manh.

Hãy mạnh dạn, hãy can trường đi theo con đường cách mạng bất bạo động của nhơn dân Tunisie, nhơn dân Ai cập, Lybia, Syria và Yémen…

II /Dê Sồm và Đạo đức :

Nếu các quốc gia đang lên và nhược tiểu chúng ta bị nạn độc tài, thì thế giới tiên tiến bị khủng hoảng Đạo đức. Từ hơn mười ngày nay, cựu Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quôc tế (FMI – IMF ) Dominique Strauss-Kahn (DSK) đã bị câu lưu, còng tay dẫn ra tòa, ngay bắt buộc phải từ chức, tuy được tại ngoại hầu tra nhưng trong một tình trạng nhục nhã, chỉ vì tội hành hung, hiếp dâm cô làm phòng một đại khách sạn.

Dominique Strass-Kahn, nhà kinh tế gia đại tài của Pháp, cựu Tổng trưởng Kinh tế của chánh phủ Jospin, người đã được thế giới tài chánh và kinh tế đặt nhiều hy vọng để giúp thế giới, nhứt là thế giới âu châu vượt qua khỏi các nạn suy thoái kinh tế. Thứ nhứt vì với tình hình kinh tế suy sụp nặng nề của bốn quốc gia châu âu trong thị trường hối đoái euros : khối PIGS ( Portugal, Ireland, Greece và Spain). Cuộc họp nhóm nhà ngói G8 vào ngày 26 tháng năm nầy tại Deauville thơ mộng của Pháp sẽ không có mặt DSK ( Dominique Strauss-Kahn), và các quốc gia PIGS sẽ gặp khó khăn, nhứt là Hy lạp vì ngày nay Quỹ Tiến tệ quốc tế đang bị khủng hoảng vì không có một tay đầu đàng có trọng lượng.

DSK, với những chữ D và chữ S, nếu anh ta là người Việt Nam mình, sẽ có người thốt lên là : « sao mà tên ông nầy nó có chữ tiền định như vậy ! ". DS là Dê Sồm. Dân miền Nam mình thì S hay X cũng đọc là xồm cả !

Quả thật, nếu anh DSK nầy có một tài nghệ kinh tế thuộc là tay thượng thặng, vào hàng cao thủ thì cái máu ba mươi lăm của anh cũng thuộc hàng cao thủ. Anh dê khỏi chê, anh khỏi nói, anh dê nổi tiếng. Ở xứ Pháp của tui nầy, đàn bà vẫn thích đàn ông galant, vẫn thích đàn ông nịnh đầm, biết hôn nhẹ cổ tay khi gặp nhau, choàng tay nhè nhẹ sau lưng mời cô nàng đi trước, đưa tay cho cô nàng vịnh khi lên cầu thang, kéo ghế mời cô nàng ngồi… nhưng tất cả với những cử chỉ thoáng nhẹ, rờ nhẹ, xoa nhẹ.. nhưng gặp DSK, anh chàng nầy hốt ráo, và anh rất xàm xở. DSK nổi tiếng đến các cô nhà báo ở Pháp kháu nhau rằng không đi phỏng vấn chàng DSK một mình, phải luôn luôn dắt theo một anh phó nhòm để bảo vệ tiết phong. Chỉ đến làm việc mới một năm, các nhơn viên nữ ở Quỹ Tiền tệ đã dặn nhau tránh không vào phòng gặp ông Tổng Giám đốc một mình. Ông Tổng không tha một ai ! Nhưng nếu ở Pháp, bạn bè đồng chí đều biết cái tật dê xồm của ông cựu Tổng trưởng và cựu Tổng Giám đốc thường để bụng hoặc vừa nói vừa cười, ở xứ Cờ Hoa Tin lành đầy Đạo đức Ông Tông Dê Xồm kỳ nầy sẽ thanh bại danh liệt. 

Tục ngữ Việt ta có câu : « Có làm đ.. thì hãy làm ở ba phương, nhưng cũng ráng chừa một phương để kiếm chồng ! »

Tục ngữ Tây có câu: «Jamais dans sa paroisse!», nghĩa là « Không nên chụp giựt trong đất của chùa mình, trong nhóm của gia đình mình »

Đàng này anh DSK làm ráo. Đông Tây Nam Bắc, già trẻ mập ốm, gặp cái gì anh hốt cái đó. Ở Pháp ảnh hốt một cô nhà báo trong trong nội bô Đảng xã hôi mình. Ở IMF anh hốt cô cộng sự viên dưới quyền mình. Và nay lang bạt giang hồ, đang ở khách sạn, anh nổi hứng bất tử anh hốt cô làm phòng.

Và Dê Xồm ăn trúng sâu rọm, và chết cha Dê xồm.

Để kết luận: 

Các nhà độc tài nó mất tánh người vì nó vô cảm, nó khinh người dân. Nhìn dân đói, nó không biết thương, nhìn dân khổ nó không biết xót. Thằng độc tài nó không biết người dân là ai.

Các tên dê sồm cũng vô cảm, vi hắn khinh phụ nữ, xem phụ nữ như một món đồ chơi. Tồi tệ hơn nữa là hắn lợi dụng địa vị, lợi dụng quyền hành. (Abus de pouvoir)

Có người bênh vực nói và hỏi nhưng nếu chẳng may ông ta bị cám dỗ, lọt vào một cái bẩy, nhưng vậy ông ta là một nạn nhơn của đàn bà. Tôi xin trả lời, nếu thực sự DSK là người biết tự trọng, nếu Bill Clinton là người biết tự trọng; ở chức vụ Tổng Giám Đốc một quỹ Tiền tệ Quốc tê, như một DSK, ở một chức vụ số một thế giới như một cựu Tông thống Bill Clinton, các vị ấy không có quyền để bị cám dỗ. Các vị ấy quên chức vụ của các vị ấy là chức vụ phục vụ Công cộng. quý vị ấy chỉ biệt phục vụ cho con người, cho cá nhơn của quý vị ấy. Đừng đổ thừa đàn bà, là ác quỷ, là …Độc tài, dê sồm, tất cả chỉ vì vấn đề thiếu đạo đức, thiếu luân lý… chẳng qua thiếu lòng nhơn đạo, tự trọng không yêu nhơn loại, không yêu đất nước, không yêu công cộng. .

Đó là hạng người tuy cố gắng làm chánh trị, cố gắng làm lãnh đạo nhưng vẫn thiếu Đạo đức.

Định nghĩa của nền Cộng hòa – République là do cụm từ la tinh Rès Publica chữ Pháp là « pour la chose publique », phục vụ công cộng. Người yêu chế độ Công hòa, người có tinh thần Công hòa là người biết phục vụ chế độ công cộng, phục vụ bá tánh, phục vụ thiên hạ.

(Đảng Cộng sản Việt Nam đặt tên cho nước Việt Nam đầu tiên là Dân chủ Công Hòa, thì là một nước không có Dân chủ, vì độc đảng, không có Cộng hòa vi không phục vụ cho toàn dân mà chỉ phục vụ cho đảng. Lần sau đặt là Công hòa Xã hội Chủ nghĩa, thì cũng chẳng có Cộng hòa vì phục vụ đảng và cũng chẳng có xã hội vì không có chế độ an sanh liên đới xã hôi. )

Nhưng đó là những nghịch lý của độc tài nói xuôi cũng được nói ngược cũng xong !

Không phục vụ công cộng không thấy công cộng, không thấy đất nước, không thấy quần chúng, nhơn dân. Các con người lãnh đạo nầy chỉ thấy cá nhơn mình, quyền lợi mình hay dục vọng mình. 

Phan Văn Song

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Ở đời dường như chúng ta hay nghe nói người đi buôn chiến tranh, tức là những người trục lợi chiến tranh như buôn bán vũ khí, xâm chiếm đất đai, lãnh thổ của nước khác, thỏa mãn tham vọng bá quyền cá nhân, v.v… Nhưng lại không mấy khi chúng ta nghe nói có người đi buôn hòa bình. Vậy mà ở thời đại này lại có người đi buôn hòa bình. Thế mới lạ chứ! Các bạn đừng tưởng tôi nói chuyện vui đùa cuối năm. Không đâu! Đó là chuyện thật, người thật đấy. Nếu các bạn không tin thì hãy nghe tôi kể hết câu chuyện dưới đây rồi phán xét cũng không muộn. Vậy thì trước hết hãy nói cho rõ ý nghĩa của việc đi buôn hòa bình là thế nào để các bạn khỏi phải thắc mắc rồi sau đó sẽ kể chi tiết câu chuyện. Đi buôn thì ai cũng biết rồi. Đó là đem bán món hàng này để mua món hàng khác, hoặc đi mua món hàng này để bán lại cho ai đó hầu kiếm lời. Như vậy, đi buôn thì phải có lời...
Hồi đầu năm nay, một người bạn quen gọi đến, chỉ sau một tháng quốc gia chuyển giao quyền lực. Giọng chị mệt mỏi, pha chút bất cần, “Giờ sao? Đi đâu bây giờ nữa?” Chị không hỏi về kế hoạch chuyến đi du lịch, cũng không phải địa chỉ một quán ăn ngon nào đó. Câu hỏi của chị đúng ra là, “Giờ đi tỵ nạn ở đâu nữa?” “Nữa!” Cái chữ “nữa” kéo dài, rồi buông thỏng. Chữ “nữa” của chị dài như nửa thế kỷ từ ngày làm người tỵ nạn. Vài tháng trước, cuộc điện thoại gọi đến người bạn từng bị giam giữ trong nhà tù California vì một sai phạm thời trẻ, chỉ để biết chắc họ bình an. “Mỗi sáng tôi chạy bộ cũng mang theo giấy quốc tịch, giấy chứng minh tôi sinh ở Mỹ,” câu trả lời trấn an người thăm hỏi.
Chỉ trong vài ngày cuối tuần qua, bạo lực như nổi cơn lốc. Sinh viên bị bắn trong lớp ở Đại học Brown. Người Do Thái gục ngã trên bãi biển Bondi, Úc châu, ngay ngày đầu lễ Hanukkah. Một đạo diễn tài danh cùng vợ bị sát hại — nghi do chính con trai. Quá nhiều thảm kịch trong một thời khắc ngắn, quá nhiều bóng tối dồn dập khiến người ta lạc mất hướng nhìn. Nhưng giữa lúc chưa thể giải được gốc rễ, ta vẫn còn một điều có thể làm: học cho được cách ứng xử và phản ứng, sao cho không tiếp tay cho lửa hận thù. Giữ đầu óc tỉnh táo giữa khủng hoảng giúp ta nhìn vào ngọn cháy thật, thay vì mải dập tàn lửa do người khác thổi lên.
Trong những thời khắc nguy kịch nhất, thảm họa nhất, tổng thống Hoa Kỳ là người duy nhất có tiếng nói quyền lực với toàn dân để đưa họ vượt qua nghịch cảnh. Tổng thống sẽ trấn an dân bằng luật pháp, bằng ý chí kiên cường, bằng bản lĩnh lãnh đạo, bao dung nhưng dứt khoát. Thậm chí, có khi phải bằng mệnh lệnh sắc bén để khống chế những tư tưởng bốc đồng sẽ gây hỗn loạn. Mấy trăm năm lập quốc của Mỹ đã chứng minh rất nhiều lần như thế.
(Sydney – 14 tháng 12, 2025) - Hàng trăm người có mặt tại bãi biển Bondi, Sydney, để dự lễ Hanukkah đã chứng kiến một trong những vụ khủng bố đẫm máu nhất kể từ sau thảm sát Port Arthur năm 1996. Vào lúc 6 giờ 45 chiều Chủ Nhật, hai tay súng mặc đồ đen xuất hiện trên cây cầu bộ hành nối Campbell Parade với Bondi Pavilion, bắt đầu nổ súng xuống đám đông đang dự lễ. Hai kẻ này dùng súng trường, bắn liên tục trong khoảng 10 phút, khiến hàng trăm người hoảng loạn bỏ chạy, nhiều người ngã gục ngay trên bãi cát và công viên ven biển. Ít nhất 12 người thiệt mạng, trong đó có 9 nạn nhân thường dân, 1 cảnh sát và 2 tay súng (một bị bắn chết tại chỗ, một bị bắt nhưng sau đó tử vong do vết thương). Ngoài ra, có ít nhất 38 người bị thương, trong đó có 2 cảnh sát và nhiều nạn nhân ở tình trạng nguy kịch.
Năm 2024, con người trung bình dành hai giờ rưỡi mỗi ngày trên mạng xã hội. Nhân lên, đó là hơn một tháng mỗi năm nhìn vào màn hình, lướt ‘feed’ (dòng tin), đợi ‘notification’ (báo tin), đếm ‘like’ (lược thích). Bạn dành nhiều thới giờ cho Facebook, Instagram, TikTok. Và câu hỏi không phải "có nhiều không?", mà là "chúng ta nhận được gì?" Câu trả lời, theo một nhóm triết gia, nhà tâm lý học, nhà xã hội học đương đại, không phải kết nối, không phải hạnh phúc, không phải sự thật. Mà là cô đơn có tổ chức, lo âu có hệ thống, và sự thật bị thao túng. Mạng xã hội—đặc biệt Facebook, nền tảng với ba tỷ người dùng, lớn hơn bất kỳ quốc gia nào trên hành tinh—không phải công cụ trung lập. Nó là kiến trúc quyền lực đang định hình lại não bộ, xã hội, và chính trị theo cách mà chúng ta chưa kịp nhận ra. Và đây là điều đáng sợ nhất: chúng ta không bị ép. Chúng ta tự nguyện. Chúng ta mở Facebook vì muốn "kết nối." Nhưng sau ba mươi phút lướt, chúng ta cảm thấy trống rỗng hơn. Chúng ta vào để "cập nhật
Trong sân khấu chính trị đồ sộ từ cổ chí kim của nước Mỹ, hiếm có nhân vật nào diễn xuất giỏi như Donald J. Trump. Những cuộc vận động tranh cử từ hơn mười năm trước của Trump vốn đã tràn ngập những lời hứa, giáo huấn, sự tức giận vì “nước Mỹ quá tệ hại”, những lời phỉ báng đối thủ. Tất cả hòa hợp thành những bản giao hưởng ký tên DJT. Mỗi lần Trump bước lên sân khấu, điệu nhảy YCMA vô tư, không theo chuẩn mực, thay cho tiếng kèn hiệu triệu “hoàng đế giá lâm.”
Năm 2025 được xem là giai đoạn khó khăn cho ngành khoa học khi ngân sách nghiên cứu bị thu hẹp và nhiều nhóm chuyên môn phải giải thể. Tuy vậy, những thành tựu y học nổi bật lại chứng minh rằng sức sáng tạo của con người chưa bao giờ dừng lại. Hàng loạt phát hiện mới đã mở rộng hiểu biết của chúng ta về sức khỏe, đồng thời thay đổi cách chăm sóc bệnh nhân hiện nay. Dưới đây là chín trong số những khám phá ấn tượng nhất trong năm 2025.
Năm 2025 khởi đầu bằng nỗi lo dấy lên từ các sàn tài chính quốc tế. Tháng Tư, Tổng thống Donald Trump khơi lại cuộc chiến thương mại, khiến nhiều người e sợ suy thái toàn cầu. Thế nhưng, sau mười hai tháng, kinh tế thế giới vẫn đứng vững: tổng sản lượng tăng khoảng 3%, bằng năm trước; thất nghiệp thấp và chứng khoán nhiều nơi tiếp tục lên giá. Chỉ riêng lạm phát vẫn còn là bóng mây bao phủ, vì phần lớn các nước trong khối công nghiệp OECD chưa đưa được vật giá về mức ổn định như mong muốn.
Sự phát triển nhanh chóng của Artificial Intelligence/ AI và robot đặt ra nhiều thách thức về đạo đức xã hội và cá nhân, đặc biệt là trong việc thu thập dữ liệu cá nhân làm ảnh hưởng đến các quyết định quan trọng như tuyển dụng, trị liệu và xét xử. Mặc dù AI có thể mô phỏng cảm xúc, nhưng không có ý thức thực sự, dẫn đến nguy cơ làm cho con người phụ thuộc vào AI và robot và suy giảm kỹ năng giao tiếp xã hội...


Kính chào quý vị,

Tôi là Derek Trần, dân biểu đại diện Địa Hạt 45, và thật là một vinh dự lớn lao khi được đứng nơi đây hôm nay, giữa những tiếng nói, những câu chuyện, và những tâm hồn đã góp phần tạo nên diện mạo văn học của cộng đồng người Mỹ gốc Việt trong suốt một phần tư thế kỷ qua.
Hai mươi lăm năm! Một cột mốc bạc! Một cột mốc không chỉ đánh dấu thời gian trôi qua, mà còn ghi nhận sức bền bỉ của một giấc mơ. Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 25 năm Giải Viết Về Nước Mỹ của nhật báo Việt Báo.

Khi những người sáng lập giải thưởng này lần đầu tiên ngồi lại bàn thảo, họ đã hiểu một điều rất căn bản rằng: Kinh nghiệm tỵ nạn, hành trình nhập cư, những phức tạp, gian nan, và sự thành công mỹ mãn trong hành trình trở thành người Mỹ gốc Việt – tất cả cần được ghi lại. Một hành trình ý nghĩa không những cần nhân chứng, mà cần cả những người viết để ghi nhận và bảo tồn. Họ không chỉ tạo ra một cuộc thi; họ đã và đang xây dựng một kho lưu trữ. Họ thắp lên một ngọn hải đăng cho thế hệ sau để chuyển hóa tổn thương thành chứng tích, sự im lặng thành lời ca, và cuộc sống lưu vong thành sự hội nhập.

Trong những ngày đầu ấy, văn học Hoa Kỳ thường chưa phản ánh đầy đủ sự phong phú và đa dạng về kinh nghiệm của chúng ta. Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ thực sự đã lấp đầy khoảng trống đó bằng sự ghi nhận và khích lệ vô số tác giả, những người đã cầm bút và cùng viết nên một thông điệp mạnh mẽ: “Chúng ta đang hiện diện nơi đây. Trải nghiệm của chúng ta là quan trọng. Và nước Mỹ của chúng ta là thế đó.”


Suốt 25 năm qua, giải thưởng này không chỉ vinh danh tài năng mà dựng nên một cộng đồng và tạo thành một truyền thống.
Những cây bút được tôn vinh hôm nay không chỉ mô tả nước Mỹ; họ định nghĩa nó. Họ mở rộng giới hạn của nước Mỹ, làm phong phú văn hóa của nước Mỹ, và khắc sâu tâm hồn của nước Mỹ. Qua đôi mắt họ, chúng ta nhìn thấy một nước Mỹ tinh tế hơn, nhân ái hơn, và sau cùng, chân thật hơn.

Xin được nhắn gửi đến các tác giả góp mặt từ bao thế hệ để chia sẻ tấm chân tình trên các bài viết, chúng tôi trân trọng cảm ơn sự can đảm của quý vị. Can đảm không chỉ là vượt qua biến cố của lịch sử; can đảm còn là việc ngồi trước trang giấy trắng, đối diện với chính mình, lục lọi ký ức đau thương sâu đậm, và gửi tặng trải nghiệm đó đến tha nhân. Quý vị là những người gìn giữ ký ức tập thể và là những người dẫn đường cho tương lai văn hóa Việt tại Hoa Kỳ.

Với Việt Báo: Xin trân trọng cảm ơn tầm nhìn, tâm huyết, và sự duy trì bền bỉ giải thưởng này suốt một phần tư thế kỷ.
Khi hướng đến 25 năm tới, chúng ta hãy tiếp tục khích lệ thế hệ kế tiếp—những blogger, thi sĩ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, nhà văn trẻ—để họ tìm thấy tiếng nói của chính mình và kể lại sự thật của họ, dù đó là thử thách hay niềm vui. Bởi văn chương không phải là một thứ xa xỉ; đó là sự cần thiết. Đó là cách chúng ta chữa lành, cách chúng ta ghi nhớ, và là cách chúng ta tìm thấy nơi chốn của mình một cách trọn vẹn.

Xin cảm ơn quý vị.

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.