Nhân dịp kỷ niệm 45 năm ngày 30 tháng 4 năm 1975, kết thúc chiến tranh Việt Nam và bắt đầu cuộc di cư tị nạn Việt Nam, tôi muốn chia sẻ một vài lời về sự kiên cường của chúng ta là người Mỹ gốc Việt, là người tị nạn và con cháu của người tị nạn.
Cảm giác thế nào khi nền tảng của thế giới chúng ta đang sống bị rung chuyển đến mức chúng ta không còn biết mình đang đứng ở đâu hay làm thế nào để tiến về phía trước? Trước năm 2020, trước đại dịch COVID-19, chỉ những người đã chịu những bi kịch lớn mới có thể trả lời câu hỏi này. Bây giờ tất cả chúng ta đang sống với nó.
Tôi nhớ lại một vài điều tôi đã nghe vào ngày 11 tháng 9 năm 2001 khi các tòa tháp Trung tâm Thương mại Thế giới sụp đổ. Người Mỹ đã nghĩ rằng họ sống bên ngoài lịch sử. Sau 9-11 họ đang sống trong lịch sử.
Cảm giác bối rối và mất mát lớn này không xa lạ với người Mỹ gốc Việt đủ lớn tuổi để nhớ ngày 30 tháng 4 năm 1975. Và nó rất phù hợp, rằng những gì tôi nhớ không mạch lạc khi còn là một cậu bé 10 tuổi, chỉ là những hình ảnh và những mảnh ký ức. Mùi của quá nhiều người sống trong những căn phòng nhỏ ở sân bay Tân Sơn Nhất đang chờ chuyến bay ra ngoại quốc. Anh em họ của tôi đã đưa chúng tôi đến đó. Chúng tôi đã không thoát ra ngoài được. Cảnh người ta chen lấn bên ngoài đại sứ quán Mỹ. Tôi nghĩ rằng chúng tôi đã ở đó. Tôi không còn chắc chắn nữa. Sự hỗn loạn ở bến cảng. Nhảy lên sà lan với mẹ và em trai tôi.
Mới trong tuần này cha tôi nói rằng ông còn nhớ chúng tôi đã nhảy và ông ở quá xa để nhảy với chúng tôi. Ông nhớ tôi đã hét lên, "tôi không muốn đi mà không có bố!" Tôi không nhớ điều đó. Ba tôi nói rằng ông cảm thấy kinh hoàng, rằng ông sẽ mất gia đình, nhưng ông chắc chắn mẹ tôi sẽ làm tròn bổn phận của mình để chăm sóc chúng tôi. Vì vậy, ông nhảy lên một sà lan khác.
Trở thành người tị nạn là nhảy vọt từ bước này đến bước khác, sẵn sàng bỏ lại tất cả mọi thứ và mọi người phía sau. Để vứt bỏ tất cả những gì được biết với những điều lớn lao chưa biết đến.
Ai đã làm điều đó? Tôi biết rằng nhiều người tốt và mạnh mẽ không bao giờ rời khỏi Việt Nam và nhiều người tốt và mạnh mẽ đã không vược qua khỏi cuộc hành trình. Tôi không biết chỉ có kẻ mạnh mẽ mới có thể chọn trở thành người tị nạn hay những người sống sót sau trải nghiệm tị nạn đã trở nên mạnh mẽ. Chỉ có điều tôi biết là tất cả những người tị nạn người Mỹ gốc Việt mà tôi biết - đều mạnh mẽ và kiên cường.
Sự kiên cường của chúng ta đến trong nhiều hình thức khác nhau. Người Mỹ gốc Việt tất nhiên tự hào về những người nổi tiếng trong chúng ta, những người giàu có trong chúng ta và tất cả các chuyên gia thành công. Đó là một cách để thể hiện sự kiên cường, để thành công theo tất cả những cách thông thường của người Mỹ, mặc dù chúng ta bắt đầu sau họ nhiều, không nói tiếng Anh và không có tiền.
Nhưng có những khả năng kiên cường khác. Làm một lúc hai công việc để gửi tiền về Việt Nam cho những người kém may mắn. Nuôi một gia đình dù không nói tiếng Anh. Từ bỏ thu nhập tốt để làm việc cho một tổ chức phi lợi nhuận để giúp đỡ mọi người. Chỉ sống từng ngày trong khi mang theo những vết sẹo của chiến tranh, cướp biển, trại cải tạo, trại tị nạn. Phẩm giá của sự lặng thinh. Luôn luôn can đảm lên tiếng.
Nhưng theo nhiều cách, chúng tôi vẫn chưa làm được. Vẫn còn nhiều người trong chúng ta nghèo và phụ thuộc vào lợi ích của chính phủ, những người bị bệnh và không được chăm sóc y tế tốt, cô đơn, buồn bã, chán nản, đói khát, vô gia cư hoặc sống trong nhà ở không đạt tiêu chuẩn.
Sau khi mẹ tôi, em trai tôi và tôi nhảy lên chiếc sà lan đó, chúng tôi đã ra biển trong vài ngày. Chúng tôi không có thức ăn và chỉ có ít nước uống. Những người tị nạn khác đã chia sẻ những gì họ đã có. Khi chúng tôi được một con tàu đón, chúng tôi phát hiện ra rằng sà lan của bố tôi cũng được đón bởi cùng một con tàu, vì vậy chúng tôi đã được đoàn tụ. Tôi không thể không nghĩ rằng câu chuyện về người tị nạn của gia đình tôi đã có một kết thúc có hậu, không chỉ vì chúng tôi kiên cường, mà vì những người khác đã giúp chúng tôi và nhờ may mắn nữa.
Có nhiều bài học mà đại dịch COVID-19 đã dạy chúng ta. Một là chúng ta cần một chính phủ có sự lãnh đạo mạnh mẽ để chuẩn bị và bảo vệ chúng ta. Một điều nữa là bất kể những gì chúng ta đã đạt được, đối với nhiều người Mỹ khác, chúng ta sẽ luôn là người tị nạn, người nhập cư, người nước ngoài và người xâm nhập. Đó là những gì chủ nghĩa phân biệt chủng tộc chống Mỹ gốc Á nói về chúng ta, với hàng ngàn báo cáo về các sự cố phân biệt chủng tộc trong vài tháng qua. Cả hai bài học này đều dạy chúng ta rằng chúng ta phải chuyển sức mạnh và sự kiên cường của mình sang một khu vực mà nhiều người tị nạn không thoải mái --- đó là vận động và chính sách.
Một bài học khác từ việc trở thành người tị nạn và từ đại dịch COVID là không ai trong chúng ta, dù mạnh mẽ hay kiên cường đến đâu, có thể sống sót một mình. Chúng ta phụ thuộc vào người khác làm những điều đúng đắn để giữ cho chúng ta an toàn.
Trong thời gian này, khi có quá nhiều cảm giác nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng ta, chúng ta phải lấy lại sự kiểm soát đó. Chúng ta làm điều này bằng cách khẳng định rằng chúng ta, những người Mỹ gốc Việt, đang ở đây, để sống, để phát triển, để quan tâm và để lãnh đạo. Sau 45 năm, đây là nhà của chúng ta và những gì chúng ta làm sẽ là di sản của chúng ta.
Bác sĩ Nguyễn Thanh Tùng
Giáo sư Đại học Y Khoa, University of California San Francisco(UCSF)
Chủ tịch Hội Người Mỹ Gốc Việt Cấp Tiến (PIVOT)
*** Kỹ sư Tạ Trung dịch từ bản tiếng Anh
Gửi ý kiến của bạn
