Hôm nay,  

Đọc Nỗi Buồn Tháng Bảy: Thơ, Truyện Đặng Phú Phong

07/09/201400:00:00(Xem: 3816)
blank
Đặng Phú Phong.

“Nỗi Buồn Tháng Bảy” là thi phẩm mới nhất của nhà thơ Đặng Phú Phong, gồm nhiều bài thơ và một vài truyện thật ngắn giống như “thơ văn xuôi”. Ta cảm được cái hay ngay tức khắc với bài thơ mở đầu “Angkor. còn đó”. Hay ở chỗ các lời thơ rời rạc rồi nối kết thành nội dung thiên thu miên viễn trong phế tích và truyền kỳ đậm chất tôn giáo:

… phật lung linh nụ cười
em lung linh điệu múa
rắn Naga trườn không thôi
khỉ Hanuman cười khọt khẹt
có gì thật tinh khiết
thời gian vẫn không trôi.

Ta thấy thể thơ tự do thích hợp cho các lời thơ rời rạc, mỗi câu đứng riêng sẽ không trọn nghĩa đối với người không có sẵn kiến thức về điển cố hay hình tượng trong kinh sách (Nụ cười Ca Diếp, Rắn thần Naga, điệu múa Apsara…), nhưng sẽ mơ hồ lĩnh hội nội dung về sự vĩnh viễn “thời gian vẫn không trôi” trong cõi biến thiên của tạo vật và con người. Từ bài thơ với lời rời rạc rồi tổng hợp thành nội dung, ta lần lượt tìm ra ở những bài thơ kế tiếp cùng một thể thức: mơ hồ, thi ảnh đứng riêng không trọn nghĩa, vẫn với nội dung khát vọng thiên thu. Nhưng với tình yêu thì “thiên thu” có nghĩa là “mãi mãi bên nhau”:

… tôi làm khách tình si dăm bữa
hóa thân thành giọt mưa
chông chênh trên mặt lá
rơi xuống con đường dài
âm thầm vào thiên thu (Trong bài: Sài gòn. Mưa)

Chưa đề cập tới các câu thơ trọn nghĩa, nhưng cũng xin nói trước thì không phải bài thơ nào của nhà thơ Đặng Phú Phong cũng hoàn toàn theo thể thức “những lời rời rạc rồi đưa về nội dung”, nghĩa là trong một bài thơ có thể xen kẻ hai thể thức, song hành với nhau. Thơ Đặng Phú Phong có nhiều mưa ở trong, thường là mưa Sài Gòn, thơ chỉ khô ráo khi cảnh quang trở lại đất Hoa kỳ, và cũng với cách thức những lời rời rạc:

… đứng dưới hiên sau nhà Đinh Cường
mười giờ sáng chim còn hót
… con đường nhỏ như đường cong trong tranh
chúng tôi dẫm lên lá mục
đi đến quán café Starbuck
… xin ngả nón chào

màu xanh đinh cường (Trong bài: màu xanh đinh cường) Bối cảnh mưa Sài Gòn mang nhiều thi-tính trong thơ Đặng Phú Phong, nhưng bối cảnh vùng giáp cận sa mạc, dọc dài theo sườn dãy núi phía Đông California cũng rất thơ; cũng thể cách lời thơ với hình tượng tạo vật rời rạc. Rời rạc khiến ta ngập ngừng cảm thức rồi từ từ thâm nhập nội dung, từ từ vì tính chất mơ hồ của một công án Thiền về chân lý:

… giăng giăng sương mù rặng Rocky Mountain
càng làm nổi nhớ dật dờ
đường lót lá phong
… tiếng dội của kẻ lạc giữa rừng sâu
của con báo gầm
của bước chân nai khù khờ
ròng rã tháng năm về trên lá cỏ
tuyết phủ oằn oại trên Colorado… (Trong bài: mặt nạ)

Tạm xa nội dung có tính triết lý, ta tiếp tục đọc thơ Đặng Phú Phong với nội dung tình yêu và tiếp tục thưởng thức thể thức các lời thơ rời rạc. Hình tượng riêng lẻ thuộc vùng sa mạc, đứng kề nhau để chờ ta quy vào một tổng hợp ý nghĩa, ý nghĩa nổi buồn ngày hội tình yêu không còn nữa:

… tiếng chúc mừng Valentine
tôi nghe như âm vọng từ một cõi nào khác
âm vọng của gió hú
của cát bụi sa mạc
của lũ sói gọi trăng
ước gì tôi ngủ được
để cho chiếc xe trôi
về một nơi nào khác… (Trong bài: Valentine và tôi)

Lời thơ rời rạc để được tổng hợp nội dung trong một đoạn thơ, thể thức này đã được nhà thơ Thanh Tâm Tuyền đề cập đến trong bài “Trèo Lên Cây Bưởi Hái Hoa” (đăng trong Tạp chí Sáng Tạo năm 1956 tại Sài Gòn), nhưng nhà thơ Đặng Phú Phong hình như không theo lý thuyết của bài trên. Tác giả chỉ sáng tác theo cảm hứng, thuộc về ý hướng trực giác hơn là có ý thức theo lý thuyết, bởi vì thơ Đặng Phú Phong thường xen kẻ hai thể thức: thơ với lời rời rạc và thơ với câu trọn nghĩa. Như trong bài “Sài gòn. Mưa” đã nói ở trên, có những câu trọn nghĩa:

… sài gòn. lặng lẽ mưa. lặng lẽ ngừng
như em và tôi nói lời từ biệt.

Thường các câu thơ mang trọn ý nghĩa ở thể thơ tám chữ hay bảy chữ. Nhờ câu dài, từ ngữ nhiều, nên ý nghĩa dễ gói gọn trong đó. Thật hay, nhà thơ Đặng Phú Phong sáng tác được bốn câu thơ trọn ý nghĩa trong mỗi câu, rất tình cờ trong cùng bối cảnh mưa Sài Gòn với lung linh hai màu áo. Dĩ nhiên, áo phụ nữ gây cảm hứng cho bốn câu thơ rất đẹp:

… em-áo-tím cứ mù sương trước mắt
màu dẫu phai em vẫn tím trong anh (Trong bài: vết tích)

… chiếc xích lô đã đi vào nẻo vắng
giọt mưa quên áo trắng mỗi chiều (Trong bài: sài gòn nhớ. Sài gòn quên)

Cảm thức về thơ tùy theo từng người. Có người không ưa những câu thơ vần điệu, do quen tiếp nhận thơ tự do trong văn chương hiện tại, hoặc cho rằng đã lỗi thời tính chất bằng trắc trong thơ cũ. Có người lại không thích tính khó hiểu của thơ tân kỳ, trong đó thể cách đặt lời rời rạc tưởng chừng không liên hệ gì đến nhau thường được áp dụng. Thiển nghĩ, nghệ thuật vượt thời gian không do “thói quen trong bầu không khí nào” mà do làm rung động tâm hồn bởi “thi-tính hằng cửu” (nói riêng về nghệ thuật thơ); không giới hạn bởi văn thể thơ tự do hay thơ vần điệu. Vì vậy, ta cảm thức được cái hay do thơ tự do với các lời rời rạc trong bài “tuyết tan”:

… tuyết vẫn cứ tan
vai trần em lạnh
vất vả đời kẻ giữ rừng
thôi hãy hốt một nhúm lá mục
rồi về với thảo nguyên.

Và đồng thời ta cảm thức được cái hay trong thơ bảy chữ hoặc tám chữ, trọn ý nghĩa trong câu thơ. Cảm thức ngay tức khắc, không đợi thâm nhập từ từ, không chờ nối kết do tâm hồn tổng hợp:

… trăng xưa rụng mãi không đầy biển
bên sóng hoàng hôn lụy nhỏ thầm (Trong bài: hào khí ca)

… trăng bỏ phố vì mái lầu cao vút
trời xa ta vì ôm mãi trăng sao (Trong bài: chuyển nhịp chân xa)

Đặng Phú Phong với các câu thơ trọn nghĩa và các câu thơ rời rạc, sáng tác tự nhiên do cảm hứng khiến tác giả chọn lựa một thể cách thực hiện. Chỉ do người thưởng thức thử tách ra để phân biệt, làm nên đôi lời “Bạt” này cho thi phẩm “nỗi buồn tháng bảy”. Viện ra những phân biệt, mong rằng đóng góp được phần nào vài nét “nhận thức” trong thưởng ngoạn nghệ thuật. Thưởng ngoạn nghệ thuật thiên về tổng hợp trong tâm hồn hơn là phân tích, cho nên phân tích kể như không cần thiết cho độc giả, nhưng có lẽ cũng giúp ích được phần nào cho các nhà phê bình khi đi sâu vào tác phẩm.

TRẦN VĂN NAM

City of Walnut,California, tháng 7 năm 2014

GHI CHÚ:

- Tập thơ “Nỗi buồn Tháng Bảy” của thi sĩ Đặng Phú Phong mới phát hành tuần này. Muốn có sách xin liên lạc: Phone: (714) 867 3311. Email: [email protected].

In Trang
Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Trang đầuTrang trước3456789Trang sauTrang cuối

Hôm Thứ Sáu 26/9, Tổng Biên Tập JEFFREY GOLDBERG của tạp chí The Atlantic gửi ra tuyên bố phản đối lệnh của Ngũ Giác Đài về việc áp đặt, kiểm duyệt báo chí. Tuyên bố ghi rõ: “Về cơ bản, The Atlantic phản đối những hạn chế mà Ngũ Giác Đài đang cố gắng áp đặt đối với các nhà báo đưa tin về vấn đề quốc phòng và an ninh quốc gia. Những yêu cầu này vi phạm quyền Tu Chính Án Thứ Nhất của chúng ta, và quyền của người Mỹ muốn biết hình thức khai triển nguồn lực và nhân sự vốn do tiền thuế của người dân tài trợ. Những quy định này cũng phá vỡ các thông lệ lâu đời - dưới thời tổng thống của cả hai đảng, trong suốt thời kỳ chiến tranh và khủng hoảng quốc gia - vốn cho phép các phóng viên Ngũ Giác Đài thực hiện công việc của mình mà không bị can thiệp chính trị.” The Atlantic đăng tuyên bố này trên trang mạng xã hội chính thức của tạp chí.

Chuyện phải, trái ở đây không hẳn là chuyện đúng, sai mà đúng ra là chuyện bên phải (khuynh hữu hay thiên hữu) và bên trái (khuynh tả hay thiên tả) trong chính trị Mỹ. Tất nhiên, trên đời này mọi chuyện đều có hai mặt của nó. Trong chính trị cũng thế, đã có cánh phải thì ắt có cánh trái, vì đó không những là bản chất tương đối của mọi sự mọi vật mà còn là hiện tượng phải có trong một nền dân chủ. Tuy nhiên, nền chính trị Mỹ trong những năm gần đây đã bị phân cực và phân hóa trầm trọng. Thể chế dân chủ kiểu mẫu của Mỹ xưa nay đương nhiên chấp nhận sự khác biệt vì đó là một trong những yếu tính ắt có của một nền dân chủ thật sự. Nhưng đẩy sự khác biệt của mình đến mức cực đoan và biến sự khác biệt của người khác thành kẻ thù bất dung thì là hiện tượng biến dạng nguy hiểm báo hiệu sự sụp đổ của nền dân chủ. Nước Mỹ trong những năm gần đây đã chứng kiến nhiều hiện tượng cực đoan như thế.

Với sự tham gia của khoảng 100.000 binh sĩ, cuộc diễn tập quân sự Nga-Belarus mang tên “Zapad 2025” đang được khối NATO theo dõi chặt chẽ và các quốc gia phía đông của liên minh cực kỳ lo ngại, đặc biệt nhất là sau khi các máy bay không người lái của Nga xuất hiện trên bầu trời Ba Lan. Cuộc tập trận này vẫn diễn ra theo chu kỳ bốn năm một lần, nhưng lần này, chính giới và công luận xem đây là phép thử đối với khả năng phản ứng của NATO trong bối cảnh địa chính trị mới. Để đối phó, NATO và Ukraine đang tăng cường các biện pháp an ninh, khi nguy cơ chiến tranh được đánh giá là ngày càng leo thang. Kinh nghiệm từ năm 2022 cho thấy Nga đã tiến hành các cuộc tập trận trước khi mở cuộc tấn công vào Ukraine. Câu hỏi đặt ra là liệu lịch sử có lặp lại không và tình hình hiện nay nghiêm trọng đến mức nào?

Khi chính phủ liên bang đe dọa cắt hàng tỷ đô la tài trợ nghiên cứu cho Harvard, đó không chỉ là một quyết định ngân sách. Đó là một phép thử cho chính nền tảng dân chủ: liệu chính quyền có thể dùng sức mạnh tài chính để định đoạt tư tưởng hay không. Tòa án liên bang vừa trả lời dứt khoát: không.

Ở với cộng sản, tuy còn trẻ con, chúng tôi đã hiểu thấu bài học: không nói theo là có tội, mà nói khác đi lại càng là trọng tội. Bước sang Mỹ, cứ tưởng rằng mọi chuyện sẽ khác vì đây là đất tự nhận là xứ sở tự do, nơi hiến pháp bảo đảm quyền được nói. Nhưng tuần qua, sau mấy chục năm ở Mỹ, tôi bỗng bắt gặp chính mình ngập ngừng muốn nói điều thật: tôi không thích Charlie Kirk, và tôi không muốn “celebrate his life” (tôn vinh cuộc đời ông).

Không rõ ABC có lường trước được phản ứng của cộng đồng, khán giả đối với hành động cúi đầu trước áp lực và quyền lợi, dẫn đến dừng ngay lập tức Jimmy Kimmel Live! hay không, nhưng thực tế đã cho thấy một làn sóng tức giận đã bùng nổ. Viên đạn dường như quay ngược lại, xé gió, đâm thẳng vào ba ký tự khổng lồ của đế chế truyền thông. Các cuộc tẩy chay Hulu và Disney+ bắt đầu. Trang mạng Disney+ bị sụp đổ vì lượng khán giả đăng nhập để “cancel subcription” trong đêm họ ra lệnh tắt đèn sân khấu; Disney mất gần $4 tỷ trên thị trường. Hàng loạt cuộc biểu tình phản đối trước trụ sở của ABC và Disney. Về phía các nhà báo, nghệ sĩ giải trí, các nhà lãnh đạo chính trị – từ Stephen Colbert đến David Letterman đến cựu Tổng thống Barack Obama – cùng lên án việc làm của ABC, coi đó là sự đầu hàng nguy hiểm trước áp lực chính trị và là phép thử đối với quyền tự do ngôn luận.

Nhìn vào những gì đang diễn ra tại nước Mỹ hiện nay, người ta không thể không liên tưởng đến cuộc cách mạng văn hóa tại Trung Quốc như vậy. Cũng là cuộc tấn công vào những gì bị cho là khuynh tả, là sự tập trung quyền lực vào một cá nhân qua phong trào cuồng lãnh tụ với những vệ binh trung thành chưa từng thấy tại Hoa Kỳ.

Người ta thường có nhiều cách định nghĩa về hy vọng. Hy vọng là một cảm xúc lạc quan, một niềm tin tươi sáng rằng mọi thứ chắc chắn sẽ được cải thiện. Hy vọng có thể đến từ một tiếng nói cá nhân xa lạ nào đó trong triệu triệu người trên thế giới này. Hy vọng có thể đến từ một bản tuyên bố chung của hai phong trào đối lập. Hy vọng là phải nhận ra rằng cái ác và sự bất công có thể chiếm ưu thế ngay cả khi chúng ta đang đối đầu với nó. Hy vọng là khi nhìn thấy rõ một bên sáng và một bên tối, thấu hiểu rằng vòng cung của vũ trụ đạo đức có thể không uốn cong về phía công lý – nhưng chúng ta không tuyệt vọng. Hy vọng, là khi một đêm vinh danh nghệ thuật trở thành nơi hàng trăm người giơ cao ngọn đuốc tôn vinh sự kiên cường, tiếng nói dũng cảm, như một lời nhắc nhở với thế giới rằng nghệ thuật và nhân văn là không thể tách rời.

Donald Trump từng bóng gió rằng mình xứng đáng được khắc tượng trên núi Rushmore, sánh vai cùng những bậc khai quốc công thần nước Mỹ. Bên kia Thái Bình Dương, Tập Cận Bình chẳng màng đá núi, nhưng ôm mộng lọt vào sử xanh, đặt mình ngang hàng những “đại thánh đế vương” của đảng và đất nước. Bởi thế, cuộc duyệt binh rùm beng ở Thiên An Môn vừa rồi không chỉ là phô trương cờ trống rình rang, mà là lời tuyên cáo giữa chiến địa, là tiếng trống thúc quân của một kẻ đang gấp gáp thúc ngựa đuổi theo bá mộng thiên cổ.

Bạn, tôi, chúng ta, không ai an toàn trước bạo lực súng đạn ở Mỹ. Chắc người Mỹ chưa kịp quên hình ảnh người mẹ tất tả chạy trên đôi chân trần, tìm con trong vụ xả súng mới nhất ở Annunciation Catholic School in Minneapolis tháng vừa qua. Những đứa trẻ xứng đáng có đời sống an toàn để đến trường mỗi ngày và trở về an toàn trong vòng tay cha mẹ. “Thay vì kích động thêm bạo lực, các nhà lãnh đạo chính trị nên tận dụng thời điểm này để đoàn kết chúng ta hướng tới những thay đổi hợp lý về súng đạn mà đa số người Mỹ ủng hộ,” Giáo sư Robert Reich đã nói như thế.
Trang đầuTrang trước3456789Trang sauTrang cuối
VB Podcast



Kính chào quý vị,

Tôi là Derek Trần, dân biểu đại diện Địa Hạt 45, và thật là một vinh dự lớn lao khi được đứng nơi đây hôm nay, giữa những tiếng nói, những câu chuyện, và những tâm hồn đã góp phần tạo nên diện mạo văn học của cộng đồng người Mỹ gốc Việt trong suốt một phần tư thế kỷ qua.
Hai mươi lăm năm! Một cột mốc bạc! Một cột mốc không chỉ đánh dấu thời gian trôi qua, mà còn ghi nhận sức bền bỉ của một giấc mơ. Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 25 năm Giải Viết Về Nước Mỹ của nhật báo Việt Báo.

Khi những người sáng lập giải thưởng này lần đầu tiên ngồi lại bàn thảo, họ đã hiểu một điều rất căn bản rằng: Kinh nghiệm tỵ nạn, hành trình nhập cư, những phức tạp, gian nan, và sự thành công mỹ mãn trong hành trình trở thành người Mỹ gốc Việt – tất cả cần được ghi lại. Một hành trình ý nghĩa không những cần nhân chứng, mà cần cả những người viết để ghi nhận và bảo tồn. Họ không chỉ tạo ra một cuộc thi; họ đã và đang xây dựng một kho lưu trữ. Họ thắp lên một ngọn hải đăng cho thế hệ sau để chuyển hóa tổn thương thành chứng tích, sự im lặng thành lời ca, và cuộc sống lưu vong thành sự hội nhập.

Trong những ngày đầu ấy, văn học Hoa Kỳ thường chưa phản ánh đầy đủ sự phong phú và đa dạng về kinh nghiệm của chúng ta. Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ thực sự đã lấp đầy khoảng trống đó bằng sự ghi nhận và khích lệ vô số tác giả, những người đã cầm bút và cùng viết nên một thông điệp mạnh mẽ: “Chúng ta đang hiện diện nơi đây. Trải nghiệm của chúng ta là quan trọng. Và nước Mỹ của chúng ta là thế đó.”


Suốt 25 năm qua, giải thưởng này không chỉ vinh danh tài năng mà dựng nên một cộng đồng và tạo thành một truyền thống.
Những cây bút được tôn vinh hôm nay không chỉ mô tả nước Mỹ; họ định nghĩa nó. Họ mở rộng giới hạn của nước Mỹ, làm phong phú văn hóa của nước Mỹ, và khắc sâu tâm hồn của nước Mỹ. Qua đôi mắt họ, chúng ta nhìn thấy một nước Mỹ tinh tế hơn, nhân ái hơn, và sau cùng, chân thật hơn.

Xin được nhắn gửi đến các tác giả góp mặt từ bao thế hệ để chia sẻ tấm chân tình trên các bài viết, chúng tôi trân trọng cảm ơn sự can đảm của quý vị. Can đảm không chỉ là vượt qua biến cố của lịch sử; can đảm còn là việc ngồi trước trang giấy trắng, đối diện với chính mình, lục lọi ký ức đau thương sâu đậm, và gửi tặng trải nghiệm đó đến tha nhân. Quý vị là những người gìn giữ ký ức tập thể và là những người dẫn đường cho tương lai văn hóa Việt tại Hoa Kỳ.

Với Việt Báo: Xin trân trọng cảm ơn tầm nhìn, tâm huyết, và sự duy trì bền bỉ giải thưởng này suốt một phần tư thế kỷ.
Khi hướng đến 25 năm tới, chúng ta hãy tiếp tục khích lệ thế hệ kế tiếp—những blogger, thi sĩ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, nhà văn trẻ—để họ tìm thấy tiếng nói của chính mình và kể lại sự thật của họ, dù đó là thử thách hay niềm vui. Bởi văn chương không phải là một thứ xa xỉ; đó là sự cần thiết. Đó là cách chúng ta chữa lành, cách chúng ta ghi nhớ, và là cách chúng ta tìm thấy nơi chốn của mình một cách trọn vẹn.

Xin cảm ơn quý vị.

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.