Năm 1968, Chiến tranh Viêt Nam-Vietnam War-như môt địa chấn, cuốn hút nước Mỹ vào những biến động, làm sụp đổ quyền lực: Kinh tế, Chính trị, Xã hội của nước Mỹ. Năm 1968, Vietnam War làm chuyển hướng những giá trị lich sử của nước Mỹ: địa chính trị, quan hệ toàn cầu, biểu tượng văn hóa, khuynh hướng xã hội. Thế giới bên ngoài thay đổi tầm nhìn vào nước Mỹ. Tuổi trẻ của Mỹ mất niềm tin và lòng kiêu hãnh về nước Mỹ, mất cả lý tưởng sống, đốt thẻ trưng binh, sống lang thang trong các thành phố lớn: New York, Chicago, Los Angeles, Houston…nghiện ngập xì ke ma túy, sex, bạo động…
Đó là sự thật mà những thước phim “1968-The Year that changed America” đã miêu tả những sự kiện trên với tất cả những nét rất đặc thù qua những cuôc phỏng vấn những nhà báo, những sử gia, những nhân vật tên tuổi cùng thời đại, do Tom Hanks, Dan Rather, Gloria Steinem, Robert F.Kennedy Jr…cùng thực hiện. Thêm vào đó Tom Hanks và các cộng tác viên của ông công khai những tài liệu và hình ảnh về Vietnam-War chưa từng được phổ biến. Ngày 19-April-2018, phim “1968-The Year that changed America” do Tom Hanks, Gary Geotzman, Mark Herzog cùng thực hiện và sản xuất đã đoat giải điện ảnh Emmy và được đặc biệt trình chiếu trên kênh truyền thông CNN trong hai đêm liên tiếp, Chủ Nhật, 27 tháng 5 và thứ Hai 28 tháng 5-năm 2018 với danh hiệu “CNN Original Series Event-1968”.
Việc giết chết Muc sư Martin Luther King Jr ngày 4 tháng 4-1968 tại Memphis,Tennessee, là chỉ dấu cho thấy Chủ thuyết “Great Society” của đương nhiệm Tổng thống Lyndon B. Johnson hoàn toàn phá sản, việc ám sát TNS Robert F. Kennedy tại Los Angeles hôm 6-6-1968, việc leo thang chống Chiến tranh Việt Nam và việc đấu tranh nhân quyền, chống kỳ thị chủng tộc, ngày càng mạnh, là những viên gach lót đường đưa đến sự bùng nổ những sự kiện lớn lao của “Năm 1968”. Đó là những nhận định của đạo diễn Tom Hanks và các cộng tác viên của ông trong những thước phim “CNN Original Series Event -1968”.
Mùa Đông, tháng Giêng “Năm 1968”, khởi đầu là cuôc tổng tấn công của bộ đội cộng sản-“Tết Mậu Thân-Têt Offensive”-gây tổn hại lớn lao cho thường dân trên khắp hơn bốn mươi tỉnh thành miền Nam Viêt Nam. Bộ đội cộng sản tổn thất nặng nề vì phản ứng quyết liệt của quân đội Việt Nam Cộng Hòa và quân đội Mỹ. Cùng lúc ấy lực lượng Thủy Quân Lục Chiến Mỹ bị bao vây tai mặt trận Khe Sanh. Tất cả sự kiện này mở một bước ngoặt lớn thay đổi tầm nhìn và chiến lược của Mỹ về Chiến tranh Việt Nam. Cùng trong mùa Đông”Năm 1968”, cuộc tranh cử tổng thống Mỹ cho nhiệm kỳ 1968-1972 cũng bắt đầu khai mào. TNS Eugene McCarthy người cùng đảng Dân Chủ đang hâm dọa cái ghế Tổng thống của đương nhiệm tổng thống Mỹ, Lyndon B.Johnson. TNS Robert F. Kennedy đầy tự tin tiến vào cuộc tranh cử. Và dân chúng Mỹ vào thời ấy nghĩ ngay rằng phó tổng thống của thời Robert F Kennedy sắp tới chắc chắn sẽ là Mục sư người da đen Martin Luther King Jr. Lại một lần nữa Richard Nixon tái ứng cử tổng thống với một thái độ thật khó hiểu: Thoạt tiên Nixon ra úng cử với tư cách ứng cử viên độc lập. Miêu tả thái độ tự mâu thuẫn này của Richard Nixon, Tom Hanks phê phán: “Richard Nixon attempts another presidential run as controversial independent candidate”. Da dĩ vào đó sự trổi dậy của phong trào dân túy, mà đại diện là George Wallace cũng ra ứng cử tổng thống. Cuối mùa Đông “Năm 1968”, ngày 31 tháng Ba năm ấy, đương nhiệm Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson đã làm thế giới và người dân Mỹ phải kinh ngạc khi ông tuyên bố từ chối không ra tái ứng cử tổng thống mặc dầu đảng Dân chủ có nhất trí đưa ông ra tranh cử một lần nữa. Chính Tổng thống Lyndon Johnson đã ra lệnh ‘đổ’ năm trăm ngàn quân viễn chinh Mỹ vào miền Nam Viêt Nam và bây giờ ông bỏ mặc họ bị sa lầy ở đó và kẻ khác sẽ phải giải quyết vấn đề. Qua những thước phim về-Tet Offensive- hình ảnh khó quên còn động lại tận đáy lương tâm của mọi khán giả và Báo chí Quốc tế đó là hình ảnh của một ông tướng công an miền Nam Việt Nam, chỉa súng ngắn bắn vào đầu một người đã bị thúc thủ, trói ké, giữa ban ngày ngay trên đường phố thủ đô Sàigòn vì người này là một đặc công Việt cộng. Hành động này vi phạm nghiêm trọng Công ước quốc tế Geneva về tù nhân. Hinh ảnh này đã làm cho quốc tế kinh tởm Vietnam War, và mất cảm tình với chinh phủ Washington.
Cuộc Tổng tấn công Mậu Thân gây thiệt hại vô cùng lớn lao cho người dân Viêt Nam của hơn bốn mươi tỉnh thành miền Nam Việt Nam. Những thước phim “Năm 1968”, khi tường thuật về biến cố Mậu Thân cho thấy xác chết của thường dân, Việt cộng và quân đội nằm rải rác trên đường phố Saigon, một số xác chết của Viêt cộng nằm trước cửa vào Tòa Đai sứ Hoa Kỳ trên đường Thống Nhất. Trong khi đó mặt trận Khe Sanh ngày càng ác liệt. Để giải tỏa áp lực của bộ đội cộng sản, pháo đài bay B52 trải thảm bom lửa thiêu hủy hành lang vòng đai căn cứ Khe Sanh nơi mà quân đội miền Nam Việt Nam đang chiến đấu, bảo vệ và yểm trợ lực lượng Đồng minh bên trong căn cứ hỏa lực Khe Sanh, thường xuyên quần thảo vói bộ đôi Băc Việt. Khúc phim cho thấy nguyên xác người lính chiến tung lên cao trên không trung trong màn lửa đỏ. Hình ảnh này chưa từng được công khai trong tài liệu Vietnam War. Trong suốt 77 ngày mặt trận Khe Sanh bị bao vây, máy bay Mỹ, nhất là B52 đã thả hàng ngàn tấn bom xuống hành lang, vòng đai Khe Sanh.
http://chientranhvietnam.com/2017/09/29/tran-khe-sanh-battle-khe-sanh-nam-1968
Những lượng bom khổng lồ này thật sự giết chết hàng ngàn chiến binh của cả hai miền Bắc và Nam Viêt Nam. Qua những thước phim mùa Đông “Năm 1968”, Tom Hanks và cá công tác viên của ông không nhắc nhở gì đến việc đồng bào Huế bị Viêt Cộng tàn sát trong Tết Mậu Thân. Cũng không có một thước phim nào minh họa việc không-lực Mỹ không kich thành phố Huế trong quyết tâm của Chính phủ Mỹ chiếm lại thành phố này từ trong tay Cộng Sản bất cứ giá nào. Tom Hanks và các cộng tác viên của ông chỉ quan tâm đến lợi ích của Mỹ, họ phớt lờ và quay lưng lại những thiệt hại vô cùng to lớn của người dân và quân đội Viêt Nam Cộng Hòa. Họ không hề nhắc nhở đến những đóng góp lớn lao kể cả nhân mạng của các lực lượng quân đội VNCH vì chiến đấu bảo vệ và hỗ trợ lưc lương “đồng minh”. Đôi khi họ chết không phải bị giết bởi kẻ thù, mà bởi những oanh tạc lầm từ các lực lượng đồng minh. http://vietmessenger.com/books/?title=mattranosaigon&page=2
Bước sang đầu mùa Xuân, ngày 4 tháng Tư- Martin Luther King Jr bị ám sát tai Memphis, Tennessee, làm bùng nổ sự giận dữ của cộng đồng người Mỹ da đen đã đưa đến bạo động, đập phá, cướp giật các cửa hiệu trên toàn thể nước Mỹ, buộc chính phủ Johnson phải dùng bạo lực chống lài bạo động nhất là tại các thành phố lớn. Sự giận dữ của người Mỹ da đen cũng được diễn đạt dưới nhiều hình thức khác nhau. Những thước phim- In The Heat of The Night-(1967) từng đoat giải hình ảnh đẹp nhất-đươc đem ra trình diễn tại kịch trường Broadway-New York. (The academy award for best picture goes to the racial themed In The Heat of The Night and Hair opens on Broadway.). Hình ảnh đẹp trong phim này là một thanh niên da đen (Sidney Poitier) dám tát vào mặt của một người da trắng khi người này có thái độ vu khống người da đen. Sự chống lại kỳ thị chủng tộc cũng được sự đồng tình của một số lớn người Mỹ da trắng. Sinh viên Columbia University phản đối kỳ thị chủng tộc, họ chiếm giử khu nội trú-campus-đã đưa đến sự đối đầu đổ máu với cảnh sát. Vào cuối tháng Tư và đầu tháng 5 của mùa Xuân Năm 1968, măt trận Khe Sanh bộc phát dữ dội, trong lúc đó, Mỹ và Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa thật sự bắt đầu cuộc hòa đàm tại Paris vào ngày 10 tháng 5 năm 1968. TNS Kennedy và McCarthy đối đầu với nhau trong cuôc chạy đua tìm kiếm sự chỉ đinh của đảng Dân Chủ ra ứng cử tổng thống. Chỉ sau hai buổi tranh luân-trade- Kennedy chiếm ưu thế, cả nước Mỹ và thế giới kinh ngạc khi họ nghe nhà báo Walter Cronkite thản thốt loan báo TNS Robert F.Kennedy bị ám sát chết hôm 6 tháng 6 tại Los Angeles, California.
Mùa Hè năm đó, cái chết của TNS Robert Kennedy làm cuộc chay đua vào Nhà Trắng năm 1968 thêm ảm đạm cho đảng Dân Chủ. Ứng cử viên của đảng Cộng Hòa, Richard Nixon loai trừ được đối thủ Ronald Reagan, thống đốc của bang California, giành được sự chỉ định của đảng Cộng Hòa ra tranh cử tổng thống. Trong khi đó Thị trưởng thành phố Chicago, Richard T. Daley thề quyết tâm bảo vệ Hôi nghị Quốc Gia của đảng Dân Chủ-Democratic National Convention-tổ chức tại Chicago. Những thước phim “Năm 1968” cho thấy thế giới theo dõi những sự cố bên trong hành lang của hội nghị, những sự choảng nhau giữa cảnh sát và người biểu tình đang diễn ra trên khắp đường phố Chicago. Cuối cùng đảng Dân Chủ nhất trí chấp nhận đương nhiệm phó Tổng thống Hubert Humphrey đại diện ra tranh cử tổng thống. Miêu tả tâm tư của Phó Tổng thống Humphrey trong cuộc chay đua tranh cử, Tom Hanks và nhóm của ông xác nhận: “Vice President Hubert Humphrey enters the presidential race as a decided underdog and takes a bold political stance in hope of reversing his fortune…”. Như vậy vai trò ứng cử viên tổng thống của Hubert Humphrey xem chừng rất là nghiệt ngả đối với ông…vì đảng Dân Chủ không có chọn lựa nào khác tốt hơn.
Mùa Thu “Năm 1968”, Chỉ vài ngày sau, tiếp theo những cuộc biểu tình chinh trị, sinh viên bãi khóa. Tại Thế Vận Hội mùa Hè, tại Mexico City, trước mặt hàng vạn khán giả quốc tế, hai ‘Vận Động Viên Mỹ Chạy Nước Rút ’ kháng nghị quốc ca Mỹ từ bệ đứng lãnh huy chương. Khi cuộc tranh cử tổng thống trở nên quá khít khao,Tổng thống Lyndon Johnson liền lên tiếng kêu gọi ngưng thả bom miền Bắc Việt Nam với toan tính tăng cường hiệu năng tranh cử của phó Tổng thống Hubert Humphrey. Đối lại, vào thời điểm đó, Richard Nixon âm mưu phá vỡ hòa đàm Paris bằng cách hứa hẹn nhiều điều với Tổng thống Việt Nam Cộng Hòa, buộc Tổng thống Thiệu không được gửi đại diện Chính phủ Việt Nam Cộng Hòa đến tham dự hòa đàm Paris, để cho ông (Nixon) có thêm “credit” với cử tri Cộng Hòa Mỹ trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng. Trong lúc ấy, George Wallace, một ứng cử viên đôc lập, bất ngờ hâm dọa phá bỏ cuôc bầu cử Hạ Viện. Cuối năm 1968, kết quả bầu cử Tổng thống rất khít khao cho đến nỗi mãi đến sáng hôm sau, gần 24 giờ sau khi có kết quả, Richard Nixon mới dám tuyên bố thắng cử…
Qua thái độ của đương nhiêm Tổng thống Lyndon B. Johnson kêu gọi ngưng đánh bom miền Băc Việt Nam chỉ vì toan tinh tăng cường hiệu năng tranh cử cho Hubert Humphrey. Và Richard Nixon bắt ép Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu không được gửi đại diện đến tham dự hòa đàm Paris. Đây là những chỉ dẫn cho thấy người Mỹ rất tùy tiện trên xương máu của người dân Viêt Nam, nạn nhân của Vietnam War. Chính phủ Mỹ độc đoán và tùy tiện đối với chinh phủ Việt Nam Cộng Hòa, trong mọi quyết định về Chiến lược cũng như Chiến thuật, về Chính trị cũng như về Kinh tế…trong trọn thời gian Vietnam War…Vì thế không ai ngạc nhiên trước sư thiếu hiểu biết của người Mỹ đối với tâm trạng phức tạp của người miền Nam Việt Nam chúng ta, nhất là sau 30-4-1975 bị Công sản Hà Nội tù đày cải tạo, trù dập sát hại trong những trại lao cải… Những thống khổ, những mất mát đau thương của người Viêt Nam trong và sau chiến tranh-Vietnam-War thật vô cùng to lớn rồi cũng theo thời gian bị thế giới lãng quên một cách tệ hai...
Trong đoạn kết luận của những thước phim “CNN Original Series Event-1968” Tom Hanks cho chiếu lại những thước phim trực tiếp truyền hình Apollo 8 quay chung quanh mặt trăng, một ngày trước lễ Giáng Sinh 1968, và cho thấy hình ảnh của trái đất lần đầu tiên nhìn từ không gian. Thế mới hay, dù sao đi nữa nước Mỹ vẫn còn dẫn đầu nhân loại trên nhiều địa hạt, trong đó có Khoa Hoc Không Gian. Âu đó cũng là niềm kiêu hãnh về nước Mỹ còn sót lại trong tâm tư của mọi công dân Mỹ năm 1968../.
Đào Như
BS Đào Trọng Thể
Chicago July-14-2018
Để đánh dấu ngày sinh thứ 82 của tác giả
Thật ra nguời Mỹ đã hijack chiến tranh VN từ năm 1963 với cuộc đảo chánh lật đổ TT Diệm vì ông ta đang cố gắng thuơng thuyết thống nhất với chủ tịch HCM theo kiểu Hong Kong (theo tác giả Stanley Karnow, Vietnam a History). Mỹ muốn Mỹ hoá chiến tranh nên xuí dục PG nổi loạn rồi đảo chánh. Ðến 1970 thì vì bị dân Mỹ phản đối nên TT Nixon lại Việt Nam hoá và Mỹ bỏ chạỵ Mãi đến sau 1981, TT Reagan mới tiếp tuc chiến tranh chống CS tại mặt trận Afghanistan và quân Nga Sô bỏ chạỵ Tuy quân dân miền Nam và Afghanistan bị Mỹ bắt hy sinh chống CS, nhưng nhờ thế mà khối Nga sô Dông Âu sập đổ, giải thoát 700 triệu nguời Ðông Âu, buộc TC và CSVN đổi mới cho hơn 1.7 tỷ nguời dan TC va VN.