Mùa cúm đã tới, khoảng từ tháng 12 năm nay (1999) tới tháng 3 sang năm (2000). Bây giờ Cúm đang lan tràn khắp nơi. Siêu vi trùng sẽ tấn công khoảng 10 tới 40 triệu người tại Hoa Kỳ, và sẽ làm chết khoảng 20,000 tới 30,000 người mỗi năm, tuỳ theo sự nặng nhẹ của dịch cúm (American Family Physician, Nov. 1999).
Cúm sinh ra nóng, ho, đau cổ họng, chảy mũi, nghẹt mũi, nhức đầu, đau mình mẳy, và mệt mỏi. Cúm khác với cảm: cúm và cảm đều làm nghẹt mũi, ho, đau cổ họng. Nhưng cảm không làm nóng lạnh, đau nhức bắp thịt như cúm. Cảm sẽ hết bệnh khoảng 5-7 ngày, còn cúm kéo dài bệnh tới 10 ngày. Nếu bị cúm nặng, có thể bị yếu sức, sưng phổi (pneumonia), và chết. Những bệnh nhân dễ bị sưng phổI là bị bệnh tim phổI kinh niên, những người sống trong viện dưỡng lão, những ngườI già trên 65 tuổI, bệnh tiểu đường, yếu thận, hoặc suy yếu miễn nhiễm.
Chích ngừa cúm
Thuốc ngừa cúm năm nay (1999-2000) sẽ gồm những siêu vi trùng cúm A/Beijing/262/95-like (H1N1), A/Sydney/5/97-like (H3N2) và B/beijing/184/93-like. Thuốc chích cúm chứa siêu vi trùng cúm đã chết cho nên bạn không thể bị bệnh. Trái lại, chích cúm là để đề phòng bệnh cúm, giúp cho cơ thể bạn có kháng thể sẵn sàng chống lại dịch cúm. Vì vi trùng cúm thay đổi mỗi năm, bạn phải chích ngừa mỗI năm.
Những người nằm trong trường hợp sau đây nên chích ngừa cúm hàng năm:
Trên 50 tuổi, làm việc trong nhà thương, hay phòng mạch, hay phải tiếp xúc với nhiều người trong công việc hàng ngày, hoặc những bệnh nhân nằm trong nhà thương dưỡng lão, những bệnh nhân bị hen, xuyễn, bệnh về máu, yếu hệ thống miễn nhiễm, bệnh HIV, bệnh thận, bệnh tiểu đường, suy tim, hay một số bệnh kinh niên khác.Trẻ em từ 6 tháng tớI 18 tuổI,nếu đang phải uống thuốc aspirine kinh niên, khi bị cúm influenza, dễ bị bệnh Reye’s syndrom (loại bệnh hiếm có nhưng nguy hiểm, có thể làm hư gan, viêm óc, và tử vong, 30 phần trăm). Riêng đối vớI đàn bà có thai, chưa có kết quả thử nghiệm rõ ràng giữa thuốc chủng ngừa cúm và bào thai, sẽ tuỳ từng trường hợp, và sẽ do sự quyết định cuả bác sĩ sản phụ khoa hay bác sĩ gia đình.
Ngoài ra, bất cứ người nào cũng có thể chích ngưà cúm nếu muốn. Miễn là không bị dị ứng khi ăn hột gà (như bị nổi mề đay chẳng hạn). Vì thuốc chích ngừa cúm dùng siêu vi trùng cúm cấy trong hột gà.
Trẻ em từ 3 tới 9 tuổi có thể chích ngừa cúm được, và phải chích 2 lần, cách nhau mt tháng. Trẻ em trên 9 tuổi thì được chích như người lớn.
Chích cúm có vài công phạt, khoảng 10 phần trăm bị nổi đỏ và đau nhẹ nơi chích, và khoảng 20 phần trăm có thể bị nóng và đau bắp thịt (W. Paul Glezen: J. Respir. Dis.,20:597, 1999).Có những phản ứng phụ khác như dị ứng, nổI mề đay, sưng mặt mũi, xuyễn, phản vệ (anaphylaxis), đều là những hình thức của những phản ứng nhạy cảm (hypersensitivity), hình như là do chất bạch đản hột gà trong thuốc chủng. Còn mt vài phản ứng phụ khác rất rất hiếm có, bạn nên hỏi bác sĩ gia đình về tất cả mọi sự công phạt, trước khi chích thuốc ngừa cúm.
Thuốc mới bơm mũi ngừa cúm:
Có một loại thuốc mới, bơm vào mũi để phòng cúm (Flumist). Thuốc sẽ xuất hiện nay mai. Thuốc này có cái lợi là vừa dùng để phòng cúm cho trẻ em, vừa đề phòng bệnh nhiễm trùng tai, và giúp cho trẻ em không phải bỏ học khi có dịch cúm. Cách dùng lại giản dị, chỉ bơm vào mũi chứ không phải chích, nghĩa là không đau, rất thích hợp cho trẻ (Family Practice News, October 15, 1999).
Chữa cúm thông thường:
Nói chung thì nên chích ngừa cúm hàng năm thì tốt hơn là để bị bệnh.
Dùng Tylenol để chữa đau nhức, và nóng. Không nên dùng aspirine hay thuốc chống viêm (anti-inflammatory) như Ibuprofen (Advil, hay Motrin),vì dễ làm khó chịu bao tử.
Những thuốc men khác để chữa ho, nghẹt mũi, chảy nước mũi, thì nên hỏi bác sĩ gia đình, vì có nhìêu thuốc mặc dầu đang được bán tự do nhưng cũng có phản ứng phụ, có thể nguy hiểm cho bệnh nhân.
Nếu đang bị cúm lại thấy khó thở, đau ngực và ho thì có thể bị sưng phổI, một là do siêu vi trùng cúm, hai là do cơ thể bị yếu khi có cúm, dễ bị nhiễm vi trùng khác vào phổi. Bạn nên đi gặp bác sĩ ngay.
Đối vớI trẻ em, có thể bị nóng rất cao, đôi khi lên tớI 103 hay 105 độ F, cho uống tylenol ngay và phải đưa con đi bác sĩ, hay vào nhà thương cấp cứu. Con nít ở lứa tuổI trước khi đi học (dướI 5 tuổI), rất khó mà phân biệt được giữa bệnh do cúm hay do những siêu vi trùng khác. Nếu trẻ đã lớn tuối, mặc dầu triệu chứng cúm còn kéo dài vài ngày, cũng phải đi gặp bác sĩ. Nói chung, nếu có bất cứ chuyện gì thắc mắc về sức khỏe của con em, đều phải đi gặp bác sĩ ngay.
Thuốc chữa cúm:
Cho cúm influenza loại A: Amantadine và Rimantadine là 2 thứ thuốc chữa cúm đã dùng từ mấy năm nay. Nhưng thuốc chỉ có thể chữa được cúm loại A mà không chữa được cúm loại B.
Có 2 thứ thuốc mớI, cho cúm loại A và B:
Thuốc thứ nhất Zanamivir (Relenza, Glaxo Wellcome, Inc.), lần đầu tiên sẽ được dùng cho dịch cúm năm nay, 1999-2000. Thuốc đã được Cơ Quan Kiểm soát Thực Phẩm và Thuốc Men (FDA) chấp thuận.Thuốc cũng được cho phép dùng tại nhiều quốc gia khác như: Gia Nã Đại, Cng Đồng Âu Châu, Armenia, Úc Châu, Tân Tây Lan và Mễ Tây Cơ.
NgườI ta dùng thuốc bằng cách bơm thẳng ống thuốc có chứa Zanamivir vào miệng. Thuốc sẽ tấn công vi trùng cúm trong b máy hô hấp của bạn, làm thuyên giảm triệu chứng cúm và chóng khỏi bệnh. Nguyên tắc căn bản là thuốc Zanamivir ngăn cản sự hoạt đng cuả phân hoá tố Neuraminase. Neuraminase giúp cho vi trùng cúm sinh sản. Nếu thuốc chống được Neuraminase, là ngăn cản được sự sinh sản của siêu vi trùng cúm, làm giảm triệu chứng cúm, và chóng khỏi bệnh.
Thuốc thứ hai: Tamiflu, cũng dùng để trị cúm do hãng Hoffman Laroche điều chế. Thuốc vưà được chấp thuận bởI FDA,cho phép dùng chữa cúm A và B. Cũng giống như Zanamivir, Oseltamivir ngăn cản neuraminase, và giảm sự sinh sản cuả vi trùng cúm, và thuyên giảm bệnh (AS Monto et al., J. Infect. Diseases (August)180: 254, 1999). Oseltamivir là thuốc viên để uống, khác vớI Zanamivir bơm thẳng vào miệng.
Tamiflu (Oseltamivir) có vài công phạt như :ói mửa,viêm cuống phổI, làm khó ngủ, hay chóng mặt.
Dùng thuốc trị cúm (Relenza) Zanamivir hay Tamiflu( Oseltamivir)đều phải có toa của bác sĩ. Phần khác Zanamivir và Oseltamivir đều là thuốc mới, nên tham khảo vớI bác sĩ trước khi dùng thuốc.
Nói tóm lại, dịch cúm đang lan tràn, gây nhiều khó khăn cho quí bạn, đôi khi nguy hiểm đến tinh mạng. Xin hãy bảo trọng. (Một phần của Cúm có trong Sức Khoẻ, http://www.vn1.net).
Bác Sĩ Trần-Mạnh-Ngô, M.D.,Ph.D.,FAAFP; E-mail:[email protected].
Cúm sinh ra nóng, ho, đau cổ họng, chảy mũi, nghẹt mũi, nhức đầu, đau mình mẳy, và mệt mỏi. Cúm khác với cảm: cúm và cảm đều làm nghẹt mũi, ho, đau cổ họng. Nhưng cảm không làm nóng lạnh, đau nhức bắp thịt như cúm. Cảm sẽ hết bệnh khoảng 5-7 ngày, còn cúm kéo dài bệnh tới 10 ngày. Nếu bị cúm nặng, có thể bị yếu sức, sưng phổi (pneumonia), và chết. Những bệnh nhân dễ bị sưng phổI là bị bệnh tim phổI kinh niên, những người sống trong viện dưỡng lão, những ngườI già trên 65 tuổI, bệnh tiểu đường, yếu thận, hoặc suy yếu miễn nhiễm.
Chích ngừa cúm
Thuốc ngừa cúm năm nay (1999-2000) sẽ gồm những siêu vi trùng cúm A/Beijing/262/95-like (H1N1), A/Sydney/5/97-like (H3N2) và B/beijing/184/93-like. Thuốc chích cúm chứa siêu vi trùng cúm đã chết cho nên bạn không thể bị bệnh. Trái lại, chích cúm là để đề phòng bệnh cúm, giúp cho cơ thể bạn có kháng thể sẵn sàng chống lại dịch cúm. Vì vi trùng cúm thay đổi mỗi năm, bạn phải chích ngừa mỗI năm.
Những người nằm trong trường hợp sau đây nên chích ngừa cúm hàng năm:
Trên 50 tuổi, làm việc trong nhà thương, hay phòng mạch, hay phải tiếp xúc với nhiều người trong công việc hàng ngày, hoặc những bệnh nhân nằm trong nhà thương dưỡng lão, những bệnh nhân bị hen, xuyễn, bệnh về máu, yếu hệ thống miễn nhiễm, bệnh HIV, bệnh thận, bệnh tiểu đường, suy tim, hay một số bệnh kinh niên khác.Trẻ em từ 6 tháng tớI 18 tuổI,nếu đang phải uống thuốc aspirine kinh niên, khi bị cúm influenza, dễ bị bệnh Reye’s syndrom (loại bệnh hiếm có nhưng nguy hiểm, có thể làm hư gan, viêm óc, và tử vong, 30 phần trăm). Riêng đối vớI đàn bà có thai, chưa có kết quả thử nghiệm rõ ràng giữa thuốc chủng ngừa cúm và bào thai, sẽ tuỳ từng trường hợp, và sẽ do sự quyết định cuả bác sĩ sản phụ khoa hay bác sĩ gia đình.
Ngoài ra, bất cứ người nào cũng có thể chích ngưà cúm nếu muốn. Miễn là không bị dị ứng khi ăn hột gà (như bị nổi mề đay chẳng hạn). Vì thuốc chích ngừa cúm dùng siêu vi trùng cúm cấy trong hột gà.
Trẻ em từ 3 tới 9 tuổi có thể chích ngừa cúm được, và phải chích 2 lần, cách nhau mt tháng. Trẻ em trên 9 tuổi thì được chích như người lớn.
Chích cúm có vài công phạt, khoảng 10 phần trăm bị nổi đỏ và đau nhẹ nơi chích, và khoảng 20 phần trăm có thể bị nóng và đau bắp thịt (W. Paul Glezen: J. Respir. Dis.,20:597, 1999).Có những phản ứng phụ khác như dị ứng, nổI mề đay, sưng mặt mũi, xuyễn, phản vệ (anaphylaxis), đều là những hình thức của những phản ứng nhạy cảm (hypersensitivity), hình như là do chất bạch đản hột gà trong thuốc chủng. Còn mt vài phản ứng phụ khác rất rất hiếm có, bạn nên hỏi bác sĩ gia đình về tất cả mọi sự công phạt, trước khi chích thuốc ngừa cúm.
Thuốc mới bơm mũi ngừa cúm:
Có một loại thuốc mới, bơm vào mũi để phòng cúm (Flumist). Thuốc sẽ xuất hiện nay mai. Thuốc này có cái lợi là vừa dùng để phòng cúm cho trẻ em, vừa đề phòng bệnh nhiễm trùng tai, và giúp cho trẻ em không phải bỏ học khi có dịch cúm. Cách dùng lại giản dị, chỉ bơm vào mũi chứ không phải chích, nghĩa là không đau, rất thích hợp cho trẻ (Family Practice News, October 15, 1999).
Chữa cúm thông thường:
Nói chung thì nên chích ngừa cúm hàng năm thì tốt hơn là để bị bệnh.
Dùng Tylenol để chữa đau nhức, và nóng. Không nên dùng aspirine hay thuốc chống viêm (anti-inflammatory) như Ibuprofen (Advil, hay Motrin),vì dễ làm khó chịu bao tử.
Những thuốc men khác để chữa ho, nghẹt mũi, chảy nước mũi, thì nên hỏi bác sĩ gia đình, vì có nhìêu thuốc mặc dầu đang được bán tự do nhưng cũng có phản ứng phụ, có thể nguy hiểm cho bệnh nhân.
Nếu đang bị cúm lại thấy khó thở, đau ngực và ho thì có thể bị sưng phổI, một là do siêu vi trùng cúm, hai là do cơ thể bị yếu khi có cúm, dễ bị nhiễm vi trùng khác vào phổi. Bạn nên đi gặp bác sĩ ngay.
Đối vớI trẻ em, có thể bị nóng rất cao, đôi khi lên tớI 103 hay 105 độ F, cho uống tylenol ngay và phải đưa con đi bác sĩ, hay vào nhà thương cấp cứu. Con nít ở lứa tuổI trước khi đi học (dướI 5 tuổI), rất khó mà phân biệt được giữa bệnh do cúm hay do những siêu vi trùng khác. Nếu trẻ đã lớn tuối, mặc dầu triệu chứng cúm còn kéo dài vài ngày, cũng phải đi gặp bác sĩ. Nói chung, nếu có bất cứ chuyện gì thắc mắc về sức khỏe của con em, đều phải đi gặp bác sĩ ngay.
Thuốc chữa cúm:
Cho cúm influenza loại A: Amantadine và Rimantadine là 2 thứ thuốc chữa cúm đã dùng từ mấy năm nay. Nhưng thuốc chỉ có thể chữa được cúm loại A mà không chữa được cúm loại B.
Có 2 thứ thuốc mớI, cho cúm loại A và B:
Thuốc thứ nhất Zanamivir (Relenza, Glaxo Wellcome, Inc.), lần đầu tiên sẽ được dùng cho dịch cúm năm nay, 1999-2000. Thuốc đã được Cơ Quan Kiểm soát Thực Phẩm và Thuốc Men (FDA) chấp thuận.Thuốc cũng được cho phép dùng tại nhiều quốc gia khác như: Gia Nã Đại, Cng Đồng Âu Châu, Armenia, Úc Châu, Tân Tây Lan và Mễ Tây Cơ.
NgườI ta dùng thuốc bằng cách bơm thẳng ống thuốc có chứa Zanamivir vào miệng. Thuốc sẽ tấn công vi trùng cúm trong b máy hô hấp của bạn, làm thuyên giảm triệu chứng cúm và chóng khỏi bệnh. Nguyên tắc căn bản là thuốc Zanamivir ngăn cản sự hoạt đng cuả phân hoá tố Neuraminase. Neuraminase giúp cho vi trùng cúm sinh sản. Nếu thuốc chống được Neuraminase, là ngăn cản được sự sinh sản của siêu vi trùng cúm, làm giảm triệu chứng cúm, và chóng khỏi bệnh.
Thuốc thứ hai: Tamiflu, cũng dùng để trị cúm do hãng Hoffman Laroche điều chế. Thuốc vưà được chấp thuận bởI FDA,cho phép dùng chữa cúm A và B. Cũng giống như Zanamivir, Oseltamivir ngăn cản neuraminase, và giảm sự sinh sản cuả vi trùng cúm, và thuyên giảm bệnh (AS Monto et al., J. Infect. Diseases (August)180: 254, 1999). Oseltamivir là thuốc viên để uống, khác vớI Zanamivir bơm thẳng vào miệng.
Tamiflu (Oseltamivir) có vài công phạt như :ói mửa,viêm cuống phổI, làm khó ngủ, hay chóng mặt.
Dùng thuốc trị cúm (Relenza) Zanamivir hay Tamiflu( Oseltamivir)đều phải có toa của bác sĩ. Phần khác Zanamivir và Oseltamivir đều là thuốc mới, nên tham khảo vớI bác sĩ trước khi dùng thuốc.
Nói tóm lại, dịch cúm đang lan tràn, gây nhiều khó khăn cho quí bạn, đôi khi nguy hiểm đến tinh mạng. Xin hãy bảo trọng. (Một phần của Cúm có trong Sức Khoẻ, http://www.vn1.net).
Bác Sĩ Trần-Mạnh-Ngô, M.D.,Ph.D.,FAAFP; E-mail:[email protected].
Gửi ý kiến của bạn
