Thời cuộc thế giới tuần này có nhiều chuyển biến rất quan trọng, từ các cuộc phục kích gia tăng của dư đảng Taliban và al-Qaida tấn công liên quân ở Afghanistan cho đến tình hình sôi động ở Palestine sau khi Nội các Israel có quyết định "trên nguyên tắc" sẽ trục xuất Yasser Arafat và không loại trừ việc hạ sát nếu cần, xuyên qua tình hình gay cấn ở Iraq, nơi có những cuộc biểu tình công khai chống quân đội Mỹ sau khi 10 Cảnh sát mới của Iraq chết vì "hỏa lực bạn" do lính Mỹ bắn lầm. Bối cảnh của những điểm nóng bốc lửa đó là hình ảnh bin Laden và al-Zawahiri chiếu trên một đài TV Ả rập, sau đó trên các đài Mỹ và nhiều nơi trên thế giới, chứng tỏ Chủ tướng và Phó tướng của tổ chức khủng bố còn sống, ít ra cũng đến tháng 5 vừa qua, với những lời hăm dọa sẽ đánh Mỹ dữ dội hơn nữa. Đó là những biến cố không thể bỏ qua đối với những ai quan tâm theo sát thời sự quốc tế.
Tuy nhiên theo thiển ý, vẫn có một sự việc đáng chú ý hơn vì có một ý nghĩa đặc biệt. Đó là cuộc viếng thăm của Đức Đạt Lai Lạt Ma tại Mỹ. Tôi vẫn thích theo dõi những hoạt động của Lạt Ma không phải vì tôi là một Phật tử mà vì Ngài là một trong những lãnh tụ tôn giáo khả kính nhất của thế giới hiện đại. Lạt Ma đã đến Mỹ nhiều lần, vậy lần này có gì lạ" Tôi không nghĩ chuyện TT Bush tiếp Lạt Ma là chuyện lạ, ông chỉ làm một việc cần làm bất chấp sự chống đối của Bắc Kinh. Cuộc hội kiến dĩ nhiên có tính cách chính trị không thể tránh và nếu cần phải nêu lên một vài điểm về việc này, đó là những lời phê bình thẳng thắn của Lạt Ma về các cuộc chiến tranh của Mỹ. Vị lãnh tụ Phật giáo Tây Tạng, giải thưởng Hòa bình Nobel năm 1989, hiện vẫn sống lưu vong ở Bắc Ấn Độ. Sau khi gặp TT Bush, Lạt Ma đã nói với thông tấn AP: "Trên nguyên tắc tôi vẫn tin rằng bất bạo động là tốt, phương pháp bất bạo động về lâu về dài sẽ có hiệu quả hơn". Về các cuộc chiến tranh lớn Mỹ đã tham gia, Ngài nhận xét cuộc Đệ nhị Thế chiến và Chiến tranh Triều Tiên đã góp phần "bảo vệ phần còn lại của văn minh và dân chủ", nhưng cuộc chiến tranh Việt Nam đã làm tăng thêm đau khổ và đó là "thất bại". Còn hai cuộc chiến hiện nay thì sao" Cuộc chiến Afghanistan có thể đúng vì nhằm tranh đấu cho một nền hòa bình rộng lớn hơn, nó là một hình thức giải phóng vì người dân đã sống quá khổ dưới ách chế độ cũ. Nhưng về cuộc chiến Iraq, Ngài tỏ ý dè dặt, chỉ nói lúc này còn quá sớm để phán xét nó có lý do xác đáng hay không. Đó là những lời lẽ thận trọng, nhưng cũng đủ cho thấy Ngài đánh giá cuộc chiến Iraq khác với Afghanistan.
Thế nhưng nếu chỉ có vậy, có lẽ tôi cũng không thấy cần phải viết bài về cuộc viếng thăm Mỹ lần này của Đạt Lai Lạt Ma. Tôi muốn nhấn mạnh đến việc Ngài cùng các vị Lạt ma tháp tùng đến Boston dự cuộc hội thảo 2 ngày cuối tuần qua với các khoa học gia tại MIT, Viện Đại học Kỹ thuật lừng danh trên thế giới, với đề tài chính là môn "Thiền định" của Phật giáo. Đây là một biến cố có tầm quan trọng đặc biệt, vì lần đầu tiên giới Khoa học Tây phương đã phải chứng nhận một môn học huyền bí nhất của tư tưởng Đông phương là có thật chớ không phải chuyện huyền hoặc hay hoang đường, mê tín, sau khi khoa học thu nhận được những chứng cớ rõ rệt qua các máy Điện não đồ gắn vào những vị Thiền sư Tây Tạng cũng như nhiều người khác tu luyện Thiền định, để nhìn thấy rõ có sự chuyển đổi lạ lùng trong bộ óc của họ. Sự thật ở Mỹ khoảng thập niên 70, đã có một số học giả nhìn đến phương pháp Thiền định của Phật giáo, nhưng chỉ chú ý đến những bước sơ khởi của Thiền, coi như phiến diện đủ để dùng làm phương pháp thư dãn tâm trí và cơ thể con người, chớ không đặt đến vấn đề đi sâu vào nghiên cứu Thiền học. Các Khoa học gia chân chính đầy uy tín thường vẫn nghi ngại về những môn học họ không thể kiểm chứng được bằng thực nghiệm, và nếu thí nghiệm thì một người chưa đủ mà ít nhất phải đến người thứ ba vẫn đúng như vậy mới cho là xác thực. Thế nhưng từ 10 năm qua tình hình đã thay đổi hẳn, và phần lớn sự chuyển biến này là nhờ thái độ cởi mở của Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 hiện nay đối với Khoa học và các tư tưởng Tây phương.
Năm 1992, Đạt Lai Lạt Ma từ Bắc Ấn Độ gửi điện thư cho một khoa học gia Mỹ chuyên nghiên cứu về óc, đề nghị cho phép vị này dùng những máy móc khoa học hiện đại nghiên cứu bộ óc các Lạt ma môn đệ của Ngài trong lúc họ nhập Thiền. Sau những kết quả đầu tiên thu nhận được, chỉ trong vòng vài năm sự nghiên cứu về Thiền bắt đầu lan ra trong giới Khoa hoc chính thức Mỹ, báo chí Mỹ cũng nói đến Thiền nhiều hơn. Tạp chí Time số ghi ngày 4-8-03, trang bìa in hình một phụ nữ Mỹ ngồi Thiền, cho biết hiện nay có 10 triệu người Mỹ hàng ngày vẫn tập Thiền hay một phương pháp tập trung tư tưởng nào đó để giữ cho cơ thể cường tráng và tâm trí lành mạnh. Nhưng đa số những nguời tập Thiền (được gọi là meditation) ở Mỹ chỉ mới áp dụng những bước đầu tiên để đi đến Sơ Thiền (Jhana), như ngồi tréo chân theo lối kiết già, nhắm mắt trầm ngâm lặng lẽ, thở đều đặn nhẹ nhàng, niệm số tức quan (đếm hơi thở để tập trung tư tưởng và định được tâm). Như vậy cũng là tạm đủ để bảo trì sức khỏe.
Nhưng cuộc hội thảo ở MIT cuối tuần qua nhằm vào những mục tiêu cao xa hơn rất nhiều so với vấn đề giữ gìn sức khỏe của con người. Đó là sự hoạt động của một hệ thống vô hình là tâm trí (mind) trong bộ bộ óc của con người, một lãnh vực vô cùng bí mật mà các nhà khoa học chưa thể khám phá và một câu hỏi rất hấp dẫn nhưng cũng vô cùng bí hiểm: "Liệu tâm trí hay ý lực có chữa lành được bệnh cho cơ thể hay không"" Lãnh vực này quá phức tạp và rất rộng, không tiện bàn đến trong khuôn khổ bài này. Để cổ võ cho biến cố trọng đại nối kết giữa khoa học thực nghiệm phương Tây và phương pháp tu luyện coi như thần bí của tôn giáo phương Đông, tôi chỉ có vài lời: Hãy dùng những kiến thức siêu việt nhất của Khoa học và những phương tiện tinh tế, vi diệu nhất của Kỹ thuật học thế kỷ 21 mà tìm hiểu Phật pháp. Điều đó có ích cho sự sống của con người trong những xã hội quá thiên về vật chất, có ích cho việc hóa giải nạn bạo lực đang bùng nổ đến độ hầu như không thể kiểm soát nổi trong cuộc diện thế giới hiện nay.
Tuy nhiên theo thiển ý, vẫn có một sự việc đáng chú ý hơn vì có một ý nghĩa đặc biệt. Đó là cuộc viếng thăm của Đức Đạt Lai Lạt Ma tại Mỹ. Tôi vẫn thích theo dõi những hoạt động của Lạt Ma không phải vì tôi là một Phật tử mà vì Ngài là một trong những lãnh tụ tôn giáo khả kính nhất của thế giới hiện đại. Lạt Ma đã đến Mỹ nhiều lần, vậy lần này có gì lạ" Tôi không nghĩ chuyện TT Bush tiếp Lạt Ma là chuyện lạ, ông chỉ làm một việc cần làm bất chấp sự chống đối của Bắc Kinh. Cuộc hội kiến dĩ nhiên có tính cách chính trị không thể tránh và nếu cần phải nêu lên một vài điểm về việc này, đó là những lời phê bình thẳng thắn của Lạt Ma về các cuộc chiến tranh của Mỹ. Vị lãnh tụ Phật giáo Tây Tạng, giải thưởng Hòa bình Nobel năm 1989, hiện vẫn sống lưu vong ở Bắc Ấn Độ. Sau khi gặp TT Bush, Lạt Ma đã nói với thông tấn AP: "Trên nguyên tắc tôi vẫn tin rằng bất bạo động là tốt, phương pháp bất bạo động về lâu về dài sẽ có hiệu quả hơn". Về các cuộc chiến tranh lớn Mỹ đã tham gia, Ngài nhận xét cuộc Đệ nhị Thế chiến và Chiến tranh Triều Tiên đã góp phần "bảo vệ phần còn lại của văn minh và dân chủ", nhưng cuộc chiến tranh Việt Nam đã làm tăng thêm đau khổ và đó là "thất bại". Còn hai cuộc chiến hiện nay thì sao" Cuộc chiến Afghanistan có thể đúng vì nhằm tranh đấu cho một nền hòa bình rộng lớn hơn, nó là một hình thức giải phóng vì người dân đã sống quá khổ dưới ách chế độ cũ. Nhưng về cuộc chiến Iraq, Ngài tỏ ý dè dặt, chỉ nói lúc này còn quá sớm để phán xét nó có lý do xác đáng hay không. Đó là những lời lẽ thận trọng, nhưng cũng đủ cho thấy Ngài đánh giá cuộc chiến Iraq khác với Afghanistan.
Thế nhưng nếu chỉ có vậy, có lẽ tôi cũng không thấy cần phải viết bài về cuộc viếng thăm Mỹ lần này của Đạt Lai Lạt Ma. Tôi muốn nhấn mạnh đến việc Ngài cùng các vị Lạt ma tháp tùng đến Boston dự cuộc hội thảo 2 ngày cuối tuần qua với các khoa học gia tại MIT, Viện Đại học Kỹ thuật lừng danh trên thế giới, với đề tài chính là môn "Thiền định" của Phật giáo. Đây là một biến cố có tầm quan trọng đặc biệt, vì lần đầu tiên giới Khoa học Tây phương đã phải chứng nhận một môn học huyền bí nhất của tư tưởng Đông phương là có thật chớ không phải chuyện huyền hoặc hay hoang đường, mê tín, sau khi khoa học thu nhận được những chứng cớ rõ rệt qua các máy Điện não đồ gắn vào những vị Thiền sư Tây Tạng cũng như nhiều người khác tu luyện Thiền định, để nhìn thấy rõ có sự chuyển đổi lạ lùng trong bộ óc của họ. Sự thật ở Mỹ khoảng thập niên 70, đã có một số học giả nhìn đến phương pháp Thiền định của Phật giáo, nhưng chỉ chú ý đến những bước sơ khởi của Thiền, coi như phiến diện đủ để dùng làm phương pháp thư dãn tâm trí và cơ thể con người, chớ không đặt đến vấn đề đi sâu vào nghiên cứu Thiền học. Các Khoa học gia chân chính đầy uy tín thường vẫn nghi ngại về những môn học họ không thể kiểm chứng được bằng thực nghiệm, và nếu thí nghiệm thì một người chưa đủ mà ít nhất phải đến người thứ ba vẫn đúng như vậy mới cho là xác thực. Thế nhưng từ 10 năm qua tình hình đã thay đổi hẳn, và phần lớn sự chuyển biến này là nhờ thái độ cởi mở của Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 hiện nay đối với Khoa học và các tư tưởng Tây phương.
Năm 1992, Đạt Lai Lạt Ma từ Bắc Ấn Độ gửi điện thư cho một khoa học gia Mỹ chuyên nghiên cứu về óc, đề nghị cho phép vị này dùng những máy móc khoa học hiện đại nghiên cứu bộ óc các Lạt ma môn đệ của Ngài trong lúc họ nhập Thiền. Sau những kết quả đầu tiên thu nhận được, chỉ trong vòng vài năm sự nghiên cứu về Thiền bắt đầu lan ra trong giới Khoa hoc chính thức Mỹ, báo chí Mỹ cũng nói đến Thiền nhiều hơn. Tạp chí Time số ghi ngày 4-8-03, trang bìa in hình một phụ nữ Mỹ ngồi Thiền, cho biết hiện nay có 10 triệu người Mỹ hàng ngày vẫn tập Thiền hay một phương pháp tập trung tư tưởng nào đó để giữ cho cơ thể cường tráng và tâm trí lành mạnh. Nhưng đa số những nguời tập Thiền (được gọi là meditation) ở Mỹ chỉ mới áp dụng những bước đầu tiên để đi đến Sơ Thiền (Jhana), như ngồi tréo chân theo lối kiết già, nhắm mắt trầm ngâm lặng lẽ, thở đều đặn nhẹ nhàng, niệm số tức quan (đếm hơi thở để tập trung tư tưởng và định được tâm). Như vậy cũng là tạm đủ để bảo trì sức khỏe.
Nhưng cuộc hội thảo ở MIT cuối tuần qua nhằm vào những mục tiêu cao xa hơn rất nhiều so với vấn đề giữ gìn sức khỏe của con người. Đó là sự hoạt động của một hệ thống vô hình là tâm trí (mind) trong bộ bộ óc của con người, một lãnh vực vô cùng bí mật mà các nhà khoa học chưa thể khám phá và một câu hỏi rất hấp dẫn nhưng cũng vô cùng bí hiểm: "Liệu tâm trí hay ý lực có chữa lành được bệnh cho cơ thể hay không"" Lãnh vực này quá phức tạp và rất rộng, không tiện bàn đến trong khuôn khổ bài này. Để cổ võ cho biến cố trọng đại nối kết giữa khoa học thực nghiệm phương Tây và phương pháp tu luyện coi như thần bí của tôn giáo phương Đông, tôi chỉ có vài lời: Hãy dùng những kiến thức siêu việt nhất của Khoa học và những phương tiện tinh tế, vi diệu nhất của Kỹ thuật học thế kỷ 21 mà tìm hiểu Phật pháp. Điều đó có ích cho sự sống của con người trong những xã hội quá thiên về vật chất, có ích cho việc hóa giải nạn bạo lực đang bùng nổ đến độ hầu như không thể kiểm soát nổi trong cuộc diện thế giới hiện nay.
Gửi ý kiến của bạn
