Hôm nay,  

Sự cân bằng của cơ thể: Một hệ thống phức tạp

13/12/202400:00:00(Xem: 2260)

can bang

Cảm giác cân bằng được định nghĩa là khả năng giữ cho chúng ta đứng thẳng trước trọng lực hoặc lực hấp dẫn. Nhưng liệu chúng ta có thực sự đơn giản có được cảm giác cân bằng hay nó phức tạp hơn thế? (Nguồn: Aziz Acharki, Unplash)

  
Để cơ thể duy trì sự cân bằng, rất nhiều yếu tố cần phải hoạt động đồng bộ. Các cơ quan như tai trong và mắt phải gửi tín hiệu chính xác đến não, trong khi cơ bắp, khớp và cảm giác – đặc biệt ở bàn chân – cần phối hợp tốt. Bộ não, trung tâm điều phối thông tin, giữ vai trò then chốt trong việc tiếp nhận và tích hợp các tín hiệu này. Khi bất kỳ yếu tố nào trong hệ thống này gặp vấn đề, cảm giác cân bằng sẽ bị ảnh hưởng, dẫn đến các rối loạn như chóng mặt hoặc mất thăng bằng.
 
Theo nhà nghiên cứu Tatjana Tomanovic tại Viện Karolinska, Thụy điển, cảm giác cân bằng không đơn thuần là một giác quan độc lập mà là một hệ thống tích hợp. Não bộ nhận tín hiệu từ mắt, tai trong, xúc giác, cơ và khớp để xác định vị trí và trạng thái cơ thể trong không gian.
 
Cái gọi là cơ quan cân bằng ở tai trong, hay còn gọi là "hệ thống tiền đình". Cơ quan này sử dụng các tinh thể nhỏ nằm trong chất gel để cảm nhận lực hấp dẫn và sự thay đổi vị trí, và liên tục gửi tín hiệu đến não. Nếu các tín hiệu từ tai trong không đồng bộ với thông tin từ mắt, như khi di chuyển trên đường gập ghềnh, ta có thể bị chóng mặt hoặc say xe.
 
”Khi bạn nghiêng đầu, các tinh thể kéo theo một hướng, từ đó kéo các tế bào lông của tai trong theo một hướng nhất định - bằng cách này, não sẽ nhận được thông tin về mức độ nghiêng của đầu”, bác sĩ Tobias Wibble tại khoa khoa học thần kinh lâm sàng tại Viện Karolinska giải thích.
 
Theo Tobias Wibble, việc chúng ta có thể bị chóng mặt khi lái xe trên đường nhiều ổ gà hay trên các trò chơi quay tròn có thể được giải thích là do các tín hiệu từ tai trong không đồng bộ với các tín hiệu khác gửi đến não thông qua thị giác.
 
”Các giác quan cần phải nói cùng một ngôn ngữ, nếu không chúng ta sẽ bị chóng mặt và say tàu xe, ông giải thích”.
 
Sự cân bằng cần được rèn luyện
 
Để phát triển khả năng giữ thăng bằng vượt mức bình thường, chẳng hạn như học cách đi trên dây, việc luyện tập rất cần thiết. Nhưng điều bạn có thể không nghĩ tới là ngay cả sự cân bằng bình thường hàng ngày cũng cần phải tập luyện. Khi chúng ta già đi hoặc gặp các vấn đề bệnh tật, khả năng cân bằng dễ bị suy giảm nếu không được duy trì.
 
”Trẻ em rèn luyện khả năng giữ thăng bằng trong suốt thời gian chơi đùa. Chúng thử mọi thứ và thử ở mức gần như đến giới hạn những gì chúng có thể làm. Chúng thường hay té ngã, và điều đó rất tốt, vì đó là cách mà sự cân bằng được hình thành”. Erika Franzén, giáo sư khoa sinh học thần kinh, chăm sóc sức khỏe và xã hội tại Viện Karolinska, cho biết.
 
Việc bạn phải thử thách khả năng giữ thăng bằng của mình trở nên rõ ràng trong trường hợp chấn thương, bệnh tật ảnh hưởng đến kỹ năng vận động, và tuổi già. Một số người có khả năng giữ thăng bằng kém, có lẽ do khớp gối bị mòn hoặc cơ bắp yếu, trở nên thận trọng quá mức. Nhưng sự thụ động lại là một việc sai lầm.
 
Erika Franzén nhấn mạnh rằng, việc hạn chế vận động hoặc sợ ngã sẽ khiến khả năng cân bằng giảm sút nhanh hơn. Ngược lại, các bài tập vận động có thể giúp cải thiện và duy trì sự ổn định cho cơ thể, ngay cả ở người lớn tuổi.
 
”Ngay khi chúng ta bắt đầu hạn chế bản thân và di chuyển ít hơn, khả năng giữ thăng bằng của chúng ta sẽ trở nên kém hơn”. Erika Franzén nói.
 
Bệnh rối loạn tiền đình và rối loạn thăng bằng
 
Một trong những nguyên nhân phổ biến gây chóng mặt là bệnh rối loạn tiền đình. Tình trạng này xảy ra khi các tinh thể nhỏ ở tai trong bị lệch vị trí, gây rối loạn tín hiệu gửi đến não. Dù thường không nguy hiểm, nhưng bệnh này có thể gây khó chịu đáng kể.
 
Tatjana Tomanovic, chuyên gia điều trị, cho biết việc điều chỉnh vị trí các tinh thể thông qua các kỹ thuật xoay đầu hoặc ghế xoay đặc biệt thường mang lại hiệu quả.
 
Chóng mặt vì nhiều nguyên nhân phức tạp
 
Nhưng không phải mọi trường hợp chóng mặt đều do tai trong. Một số nguyên nhân có thể bắt nguồn từ tâm lý, rối loạn thị giác, hoặc tổn thương thần kinh.
 
Tobias Wibble giải thích rằng, nhiều bệnh nhân cảm thấy chóng mặt khi ở trong môi trường phức tạp về thị giác, như siêu thị đông đúc. Các rối loạn này đôi khi bị chẩn đoán nhầm là vấn đề tâm thần, nhưng nguyên nhân thực sự có thể nằm ở sự không đồng bộ giữa các giác quan.
 
Ngày nay, nhóm bệnh nhân có thể nhận được sự trợ giúp dưới hình thức trị liệu thị giác, bao gồm việc cho họ tiếp xúc với các loại chuyển động khác nhau một cách có kiểm soát. Hiện Tobias Wibble cũng đang hy vọng vào một phương pháp thử nghiệm khác, kích thích tiền đình bằng điện, GVS, trong đó hệ thống tiền đình của bệnh nhân được kích thích bằng dòng điện yếu qua các điện cực phía sau tai.
 
” GVS tạo tín hiệu vô nghĩa, Não không hiểu chuyện gì đang xảy ra, nhưng người ta thấy các tín hiệu góp phần tạo nên sự linh hoạt trong não, giúp cải thiện khả năng phục hồi. Tuy nhiên, hiệu quả này chưa được đánh giá với chứng chóng mặt do rối loạn thị giác”, ông nói.
 
Nhưng thông tin từ thị giác và tai trong là chưa đủ - để não biết vị trí của các bộ phận cơ thể trong mối liên hệ với căn phòng, thì việc xúc chạm cũng rất quan trọng. Nếu các dây thần kinh cảm giác bị tổn thương, chẳng hạn như ở lòng bàn chân, được gọi là bệnh thần kinh ngoại biên, não sẽ nhận được phản hồi kém hơn. Những người mắc bệnh tiểu đường có thể bị ảnh hưởng thần kinh ngoại biên sau một thời gian.
 
Bộ não cũng phải có khả năng sắp xếp và xử lý các tín hiệu thần kinh mà các cơ quan cảm giác gửi đến. Não không chỉ xử lý tín hiệu cảm giác mà còn điều khiển các phản ứng vận động để duy trì sự ổn định. Ở những bệnh nhân mắc bệnh thần kinh như Parkinson, quá trình này thường bị ảnh hưởng, dẫn đến các rối loạn cân bằng. Giáo sư Erika Franzén nhấn mạnh tầm quan trọng của nhận thức và tập trung trong việc duy trì sự ổn định cơ thể, đặc biệt khi đối mặt với các chướng ngại vật.
 
Giải pháp và hy vọng
 
Dù nguyên nhân chóng mặt có thể phức tạp, việc nghiên cứu kỹ hơn về cơ chế của hệ thống cân bằng mang lại hy vọng. Franzén đã phát triển các chương trình luyện tập cân bằng cho bệnh nhân Parkinson, bao gồm vượt chướng ngại vật và các bài tập phối hợp giác quan. Tuy nhiên, bà cũng nhấn mạnh rằng tập luyện cần được điều chỉnh riêng biệt cho từng cá nhân để đạt hiệu quả tối ưu.
Sự kết hợp giữa điều trị y tế, tập luyện vận động và cải thiện sức khỏe tâm thần có thể giúp khôi phục cảm giác thăng bằng, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
 
Ba mẹo để cải thiện sự cân bằng
Nguồn: Erika Franzén, Yrselcenter.se
  1. Thử thách bản thân
    Hãy vận động nhiều hơn, đi trên các bề mặt khác nhau như trong rừng, nơi bạn phải nâng chân để bước. Vừa đi vừa tập luyện trí não, chẳng hạn như nhớ lại bữa trưa tuần trước, làm bài tập tính toán hoặc trò chuyện với bạn bè để giữ cho não hoạt động. 
  1. Tận dụng cảm giác
    Cảm giác chạm mang lại điểm tựa bổ sung cho sự cân bằng. Bạn có thể nhéo nhẹ dái tai, đặt tay lên hông hoặc chạm vào một vật bên ngoài để hỗ trợ. 
  1. Tin vào “hệ thống tự động”
    Hệ thống cân bằng về căn bản hoạt động tự động. Một số người có thể cảm thấy cảm giác mất thăng bằng bị gia tăng do chú tâm vào các tín hiệu giữ thăng bằng của cơ thể, điều này khiến bạn cảm thấy cần phải liên tục điều chỉnh tư thế để không bị mất thăng bằng. Hãy tin tưởng rằng cơ thể bạn sẽ tự động duy trì sự ổn định.
 
Cung Mi biên dịchFormulärets nederkant
Nguồn: Maja Lundbäck báo Medicinsk Vetenskap nr 2, 2024
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Chắc hẳn quý vị đã đôi lần bắt gặp những quảng cáo từ các chuyên gia vật lý trị liệu về phương pháp điều trị nhức đầu và không khỏi băn khoăn: “Có hiệu quả thật không vậy?” Câu trả lời là: Có! Đã có khá nhiều nghiên cứu đáng tin cậy chứng minh rằng các liệu pháp vật lý trị liệu có thể hữu hiệu, đặc biệt là với những cơn nhức đầu liên quan đến vùng cổ.
Nếu từng nghe ai đó bảo rằng “bình tĩnh, hít một hơi sâu vào,” thì quý vị đừng vội nghĩ đó là lời khuyên vu vơ, sáo rỗng. Thực ra, khoa học đã chứng minh điều đó hoàn toàn đúng. Nhiều nghiên cứu cho thấy, việc hít thở một cách có ý thức mang lại hàng loạt lợi ích, cả ngắn hạn lẫn lâu dài: từ cải thiện sức khỏe tim mạch, giảm bớt lo lắng, tinh thần sảng khoái hơn, đầu óc minh mẫn và giấc ngủ cũng sâu hơn.
Ngày nay, ung thư đại tràng (hay còn gọi là ung thư ruột già) không còn là căn bệnh của tuổi già nữa. Cứ 5 người được chẩn đoán thì có 1 người chưa đến 54 tuổi, đánh dấu mức tăng 11% trong nhóm tuổi này trong vòng hai thập niên qua. Tại sao căn bệnh này lại bùng phát sớm như vậy? Câu hỏi này đã làm đau đầu không ít bác sĩ và khoa học gia. Sau nhiều năm miệt mài tìm kiếm, giới chuyên gia từ lâu đã nghi ngờ colibactin, một loại độc chất do vi khuẩn E. coli và một số vi khuẩn khác sản sinh, có thể phá hủy DNA. Mới đây, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature đã xác định mối liên quan rõ ràng giữa việc tiếp xúc với colibactin từ thuở nhỏ và nguy cơ mắc ung thư đại tràng ở những bệnh nhân dưới 40 tuổi.
Tuổi vị thành niên vốn đã là giai đoạn không dễ dàng, nhưng thanh thiếu niên ngày nay lại đang gặp phải những rắc rối về sức khỏe mà chưa thế hệ nào từng trải qua. Theo một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Y khoa The Lancet, hơn một tỷ người trong độ tuổi từ 10 đến 24 (tương đương ít nhất một nửa tổng số thanh thiếu niên trên toàn thế giới) có nguy cơ gặp hậu quả sức khỏe nghiêm trọng vào năm 2030. Béo phì tăng nhanh, các vấn đề về tâm thần ngày càng trầm trọng, công nghệ kỹ thuật số xâm nhập sâu vào đời sống, biến đổi khí hậu – tất cả đang cùng tạo thành một cuộc khủng hoảng sức khỏe đối với giới trẻ.
Các chuyên gia y tế công cộng đã cảnh báo từ lâu rằng virus COVID-19 vẫn chưa biến mất. Giờ đây, SARS-CoV-2 lại tiếp tục biến đổi thành một biến thể mới có tên NB.1.8.1, hiện đang bùng phát các ca lây nhiễm tại Trung Quốc. Một số trường hợp cũng vừa xuất hiện ở Hoa Kỳ, theo thông báo từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC). Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng đã đưa biến thể này vào danh sách “biến thể đang được theo dõi”.
Năm 2024, Nhà xuất bản Đại học Oxford đã chính thức công bố “brain rot” (xin tạm dịch là “mục não,” hoặc hiểu nôm na là tình trạng đầu óc mụ mị, trí tuệ suy giảm) là “Từ của Năm” (Word of the Year). Thuật ngữ này có lẽ không quá quen thuộc với những ai ít tiếp xúc với văn hóa mạng Internet (thí dụ: với nhiều người, Ohio chỉ đơn thuần là một tiểu bang miền Trung Tây, và “mewwing” là tiếng kêu của mèo). Tuy nhiên, đối với thế hệ Z (Gen Z) và Alpha (Gen Alpha) – những người đã tiếp nhận và phổ biến “kho từ vựng” đặc trưng của ngôn ngữ kỹ thuật số thời hiện đại – “mục não” lại là một cụm từ quen thuộc, thậm chí gắn liền với đời sống mạng hàng ngày. Và dù có thể chưa biết tới từ này, nhưng rất có thể quý vị đã từng cảm nhận được những ảnh hưởng mà nó mô tả.
Bệnh tiểu đường là một căn bệnh mãn tính nguy hiểm, có thể làm tăng nguy cơ bị mù lòa, suy thận, các bệnh tim mạch và nhiều biến chứng khác. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy rằng bệnh tiểu đường không phải là một căn bệnh mà chúng ta phải cam chịu suốt đời. Hiện tại, có khoảng 1/10 dân số Hoa Kỳ và hơn 830 triệu người trên toàn thế giới đang sống chung với bệnh tiểu đường, trong đó 91% mắc tiểu đường loại 2, một dạng bệnh thường phát triển khi trưởng thành, không giống như tiểu đường loại 1 (xuất hiện từ nhỏ do hệ miễn dịch tấn công các tế bào sản xuất insulin).
Chụp X quang bằng máy vi tính (CT scan) là một công nghệ thiết yếu trong nền y học hiện đại. Được sử dụng tại hầu hết các bệnh viện và phòng khám trên khắp Hoa Kỳ, phương pháp này cho phép bác sĩ quan sát bên trong cơ thể một cách nhanh chóng và chi tiết – giúp chẩn đoán nhiều loại bịnh, từ ung thư, tai biến đến các chấn thương cơ quan nội tạng. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới cảnh báo rằng việc ngày càng lệ thuộc vào công nghệ này có thể âm thầm kèm theo hậu quả khôn lường.
Situs inversus (phủ tạng ngược chỗ) là một căn bệnh di truyền hiếm gặp, trong đó các cơ quan trong lồng ngực và ổ bụng nằm ở vị trí ngược bên. Thay vì gan nằm ở bên phải và lá lách ở bên trái như thông thường, thì ở người bị phủ tạng ngược chỗ các cơ quan này sẽ “đổi chỗ” với nhau.
Từ lâu, các bậc cha mẹ đã biết rằng ăn quá nhiều đồ ngọt có thể gây hại cho sức khỏe của con trẻ. Và ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy tác động của đường sâu rộng và nghiêm trọng hơn nhiều so với những gì chúng ta từng nghĩ. Một nghiên cứu được công bố gần đây trên tạp chí Science chỉ ra rằng tác động tiêu cực của đường không chỉ dừng lại ở thời thơ ấu mà còn kéo dài đến cả khi trưởng thành. Những người tiêu thụ nhiều đường bổ sung từ nhỏ có nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp và tiểu đường type 2 cao hơn khi lớn lên.
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.