Tiền và Tiền Điện Toán (Bitcoin)
.
Đoàn Hưng Quốc
.Tiền mang 3 chức năng là đơn vị đo lường, dùng để mua bán và nhằm tích trữ của cải. Để giải thích tại sao tiền là thước đo, giả sử có anh nông dân tuyên bố con bò của anh giá trị bằng 5 con heo thì ai nấy bán tín bán nghi; nhưng nếu anh ta nói bán bò được 1000 đồng đủ để mua 5 con heo thì dễ hiểu hơn nhiều. Tiền được đem ra mua bán đổi chác hàng ngày. Nhà giàu có nhiều vàng bạc và nhiều… tiền nên tiền là đơn vị tích trữ tài sản.
.Tiền sở dĩ có giá trị nhờ được chính quyền bảo đảm (fiat money) nhưng nhà nước không phải lúc nào cũng đáng tin. Thí dụ có anh lái buôn trộn 5 gram bạc vào 1 lượng vàng nhưng vẫn tuyên bố đây là 1 lượng vàng ròng bị gọi là gian thương. Nhưng nhà nước pha giấy vào tiền nên một ổ bánh mì trước đây chỉ 10 đồng nay lên giá 12 đồng lại gọi là… lạm phát hoặc tiền bốc hơi!
.Cho nên khởi đầu có vài người thuộc khuynh hướng vô chính phủ (libetarian) không chấp nhận để nhà nước bóc lột đã đặt ra loại tiền mới không nằm trong sự kiểm soát của chính phủ. Có nhiều dạng tiền điện toán khác nhau nhưng được biết đến nhiều nhất là bitcoin, tạm dịch là… bitcoin.
.
Bitcoin không do một nhà nước hay tổ chức nào quản trị mà do hàng ngàn, hàng triệu máy điện tử trên toàn thế giới khai thác và giám sát. Độc giả có thể dùng internet để tải một chương trình xuống máy nhà cũng đủ để trở thành một người xử dụng bitcoin. Giá trị của mỗi đồng bitcoin do thị trường gồm hàng triệu các máy điện toán tư nhân quyết định nên nằm ngoài tầm kiểm soát của mọi chính quyền. Khi anh A trả cho chị B một đồng bitcoin để mua bán thì các máy điện toán sẽ tạo ra một chuỗi mật mã (blockchain) rồi chuyền cho nhau giám sát nhằm tránh việc anh A gian lận dùng lại đồng bitcoin củ để trả cho anh C. Mọi hoán đổi chỉ có giá trị khi được 51% số máy điện toán tham gia vào chương trình bitcoin trên toàn thế giới bỏ phiếu đồng ý cho nên chuổi mật mã trở thành loại giao kèo vô cùng an toàn.
.Qua mỗi lần mua bán thì chuổi mật mã càng thêm phức tạp vì dựa vào các chuổi mật mã của những lần trao đổi trước đây, cho nên người đọc có thể tưởng tượng công việc của mỗi máy điện toán tham gia giám sát tất cả những giao dịch trên toàn thế giới khó khăn như thế nào. Do đó chủ nhân của mỗi máy điện toán chạy chương trình bitcoin thỉnh thoảng được thưởng 1 bitcoin mới. Thoạt nghe thấy vô lý tưởng như tiền ảo trên trời rớt xuống mà giá trị không đặt trên vàng hay cơ sở nào khác, nhưng việc làm này không khác người đi đào mỏ bỏ công sức lâu ngày lượm được hạt kim cương. Công sức nơi đây là tiền mua máy, tiền điện và thời gian chạy chương trình để thỉnh thoảng được thưởng 1 đồng bitcoin theo kiểu may rủi, lại dựa trên toán học nên không thể nào gian lận được.
.
Phần trên sơ lược về việc ấn hành và giám sát, nhưng người muốn dùng bitcoin phải làm gì? Trước hết hoặc phải chạy máy điện toán cho đến khi được thưởng 1 đồng bitcoin (lâu lắc lắm) hay trả tiền đô-la, euro, v.v… để mua bitcoin từ một người khác theo giá thị trường. Bitcoin sau đó lưu chuyển qua một trong các sàn giao dịch (bitcoin exchange) gồm nhiều hệ thống máy chủ, để rồi chạy vào máy nhà hay điện thoại cầm tay của người mua. Mọi giao dịch nói trên đều tạo ra một giãi mật mã mới. Người dùng bitcoin mua hàng hoá qua các sàn giao dịch thay vì hệ thống ngân hàng bởi vì trong quá khứ quá nhiều ngân hàng bê bối sập tiệm khiến thân chủ lãnh đủ cho nên các nhà sáng chế bitcoin ít tin tưởng ngân hàng hơn cả nhà nước.
.Các nhà sáng chế bitcoin hình dung một thế giới trong đó những dân nghèo ở các vùng xa xôi tại Afghanistan, Ấn Độ, Bangladesh, Việt Nam,… cho dù không thể mở trương mục vì không đủ tiền hay ngân hàng không ở gần, nhưng nay đều có điện thoại cầm tay và sẽ có ngày được trả tiền công bằng bitcoin và mua hàng hoá bằng bitcoin. Họ sẽ không còn bị bó buộc phải mua bán bằng tiền mặt trong phạm vi làng xóm gần.
.Một lợi ích khác khi dùng bitcoin mua bán với nước ngoài thì không phải đổi tiền nên doanh nghiệp không còn sợ dùng tiền nội địa bị nhà nước phá mất giá, và cũng không phải trả chi phí đổi ra đô-la, euro, v.v…
.Bitcoin chỉ mới có từ năm 2007 nên còn phôi thai nhưng đang trong giai đoạn bốc hỏa (on fire). Đầu tư vào bitcoin thuộc loại vô cùng rủi ro nên không dành cho những kẻ yếu tim (not for the faint of heart) khi giá trị của một đồng bitcoin chỉ là con số không vào năm 2012, nhảy vọt lên 1200USD cuối năm 2013, rơi xuống 200USD năm 2014 và bây giờ tròm trèm khoảng 400USD. Bitcoin mang tiếng xấu vì các chuổi mật mã không kèm theo tông tích của người dùng nên rất được giới buôn lậu và rửa tiền ưa chuộng khiến Interpol, FBI, an ninh… theo dõi gắt gao. Lại có kẻ tìm cách giả mạo được lá phiếu của 51% máy điện toán trên thế giới (51% attack) nhằm cạo sửa các chuổi mật mã. Thêm vào đó vài sàn giao dịch bị xâm nhập ăn cắp mất sạch bitcoin nên cả làng mang tiếng.
.Bitcoin có thể thành công hay biến mất như bao nhiêu phát minh ảo khác, nhưng khái niệm và cách tổ chức của tiền điện toán nói chung đang được các nhà nước (như Security Exchange Commission của Mỹ), những đại ngân hàng (như Bank Of England) và các đại công ty quốc tế (như Microsoft, Amazon, Walmart) vô cùng quan tâm, đầu tư nghiên cứu vì tiềm năng của kỷ thuật này vô cùng sâu rộng. Khái niệm về giải mật mã (blockchain) được khai thác để áp dụng vào các hợp đồng, hoá đơn, giấy chứng nhận, v.v… một trường hợp điển hình là nhà nước Hy Lạp và Hondura muốn dùng chuổi mật mã cho dân chúng thôn quê đăng ký mãnh đất do mình sở hữu. Cho nên có thể một ngày nào đó vào thế kỷ 22 mọi giao dịch trên thế giới kể cả hôn thú, giấy khai sinh hay khai tử đều được chứng nhận bởi các giải mật mã thay vì công chứng. Bitcoin ra đời từ quan điểm vô chính phủ nhưng lại có cơ hội được áp dụng bởi nhà nước, ngân hàng, tư nhân, v.v…
.
.
Gửi ý kiến của bạn
