Khi một học sinh trung học tại Quận Cam, Florida đến thư viện trường để mượn cuốn On the Road của Jack Kerouac, em không tìm thấy nó ở đúng vị trí trong hệ thống phân loại Dewey. Hóa ra cuốn sách đã bị rút khỏi kệ vì có người khiếu nại. Theo đạo luật Florida House Bill 1069, sách bị rút đi vô thời hạn. Tác phẩm kinh điển của Kerouac, ghi lại tinh thần thế hệ Beat những năm 1950, cùng hàng trăm tựa khác, không còn trong tầm tay của học sinh. Thống đốc Ron DeSantis đã ký đạo luật này vào tháng 7 năm 2023. Luật quy định: nếu phụ huynh hay thành viên cộng đồng phản đối một cuốn sách với lý do sách mang tính khiêu dâm hoặc đồi trụy, nhà trường phải gỡ bỏ khỏi chương trình trong vòng năm ngày và tổ chức một phiên điều trần công khai với một viên chức đặc biệt do tiểu bang bổ nhiệm.
Cuối tuần qua, hai sự kiện khiến Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ náo động: một tin nhắn tưởng như gửi riêng nhưng bị công khai của Tổng thống Donald Trump cho Tổng trưởng Tư Pháp Pam Bondi, và vụ Border Czar Tom Homan bị lộ video nhận tiền mặt từ đặc vụ FBI. Cả hai đều bộc lộ mức độ rối loạn, và cho thấy Bộ Tư Pháp đang mất dần uy tín ngay trong lúc chính quyền muốn biến cơ quan này thành công cụ trả thù chính trị.
Ngày 15 tháng 9 năm 2025, Thư Viện Quốc Hội Hoa Kỳ công bố Arthur Sze là thi sứ ‘Poet Laureate’ thứ 25 của Hoa Kỳ. Ông là thi sĩ gốc Á đầu tiên giữ vị trí này, sẽ chính thức ra mắt trong buổi đọc thơ tại Washington vào tháng Mười. Tin này đến - giữa thời buổi chữ nghĩa bị giản lược thành khẩu hiệu, bị cuốn theo dòng truyền thông ồn ã, chớp nhoáng - như một tín hiệu ngược dòng: thơ vẫn còn giữ vững chỗ đứng riêng của nó, như thân xác vẫn còn linh hồn.
Từ khi Tối Cao Pháp Viện lật đổ Roe v. Wade, chúng ta đều biết câu chuyện không dừng lại ở đó. “Để tiểu bang tự quyết” chỉ là cái cớ. Và Texas, tiểu bang bảo thủ dẫn đầu, vừa chứng minh điều đó bằng một luật mới: trao cho bất kỳ ai quyền săn lùng và kiện những người dính dáng tới thuốc phá thai. Texas vốn đã có một trong những lệnh cấm khắc nghiệt nhất: phá thai bị cấm hoàn toàn, trừ vài ca y tế khẩn cấp. Không ngoại lệ cho thai dị tật chết non. Không ngoại lệ cho hiếp dâm. Không ngoại lệ cho loạn luân. Thế nên, nhiều phụ nữ Texas chỉ còn con đường tìm đến thuốc phá thai qua mạng, thường từ những nhà cung cấp ở ngoài tiểu bang. Luật mới nhắm thẳng vào cánh cửa mong manh ấy.
Khi chính quyền Trump quyết định rót tiền mua 10% cổ phần Intel, Washington đã không chỉ gửi tín hiệu can thiệp cho một ngành chiến lược, mà còn ngầm tuyên bố rằng nước Mỹ đang thử một công thức mới: “tư bản lai.” Đây không còn là thị trường tự do tuyệt đối như thời các ông trùm thép, cũng chưa phải công hữu hóa kiểu quốc gia hóa toàn bộ. Đó là một hình thức đồng sở hữu, nơi chính phủ trở thành cổ đông trong các doanh nghiệp tư nhân để vừa kiểm soát vừa chia phần lợi nhuận.
Hoa Kỳ đang chứng kiến sự trở lại đáng lo ngại của bệnh sởi, hơn hai thập niên sau khi căn bệnh này từng được tuyên bố loại trừ. Tính đến nay, đã có hơn 1.300 ca sởi được xác nhận và ba ca tử vong trong năm 2025, mức cao nhất kể từ năm 1992, theo bài viết của Gina Kolata, đăng trên New York Times ngày 20 tháng 8 năm 2025, cập nhật 25 tháng 8. Giới y tế so sánh tình hình hiện nay với mùa đông 1990-1991, khi dịch sởi lan rộng khắp nước Mỹ. Khi ấy, Justin Johnson, 12 tuổi, là một trong 13 đứa trẻ trong một gia đình ở Philadelphia. Cậu nhiễm sởi đầu tiên, rồi bệnh lan sang các anh chị em. Hai người em gái của cậu, Monica và Tina Louise, đều chết trong vòng năm ngày. Gia đình Johnson là thành viên một giáo phái không chích ngừa, và cũng như nhiều gia đình khác, họ coi cái chết là “ý Chúa.”
“Có những ngày tôi mở máy tính và thấy mình phụ trách hơn ba trăm hồ sơ. Tôi biết ngay rằng mình sẽ không bao giờ có thể đọc hết, chứ đừng nói đến việc điều tra công bằng.” – Một nhân viên Văn phòng Dân Quyền (OCR) xin giấu tên, trả lời Washington Post tuần này. Theo ký giả Laura Meckler viết trên tờ Washington Post vào đầu tuần, Văn phòng Dân Quyền (OCR) thuộc Bộ Giáo Dục đã đổi hướng toàn diện dưới quyền Tổng thống Donald Trump. Nếu trước đây cơ quan này tập trung bảo đảm cơ hội bình đẳng cho học sinh da màu và những nhóm dễ bị thiệt thòi, thì nay trọng tâm lại dồn vào các cáo buộc rằng học sinh chuyển giới và học sinh da màu đang được hưởng “ưu thế bất công.”
Một cậu bé ngồi lặng trong lớp, ánh mắt lạc ra cửa sổ. Bữa tối hôm qua của em chỉ là một lát bánh mì khô. Sáng nay, em đến trường với bụng rỗng. Cảnh ấy không diễn ra ở Gaza, mà ở ngay nước Mỹ – giữa một xứ luôn tự hào là hùng mạnh bậc nhất thế giới. Ở Kentucky, giáo viên và học trò âm thầm bỏ thức ăn vào hộp “Blessing Box” để bạn bè, hàng xóm không bị đói. Ở Rhode Island, một cô giáo gom sữa chua, táo, phô mai, sữa tươi từ khay ăn thừa để thành bữa ăn chiều cho những đứa trẻ đến lớp bụng lép. Những sáng kiến nhỏ ấy là phao cứu sinh – nhưng giờ, ngay cả phao cứu sinh cũng chực bị rút đi.
Tổng thống Donald Trump đã sa thải Bà Erika McEntarfer, Ủy viên Cục Thống Kê Lao Động (BLS), vào ngày 1 tháng 8 năm 2025 – ngay sau khi cơ quan này công bố một bản báo cáo thất nghiệp bất lợi. Hành động này đang vấp phải chỉ trích vì có nguy cơ làm suy yếu uy tín của BLS. Nhưng đây không phải lần đầu chính quyền của ông Trump có những bước đi có thể gây tổn hại đến tính toàn vẹn của dữ liệu do chính phủ thu thập, theo phân tích của Sarah James, Phó Giáo sư Chính trị học tại Đại học Gonzaga, đăng trên trang The Conversation.
Cậu bé không khóc. Không rên. Không một tiếng động. Bác sĩ Ibrahim Alashi nhớ lại khoảnh khắc ấy như một nhát dao cứa vào tim. Đứa trẻ chín tuổi nằm bất động trong tay mẹ, chỉ còn da bọc xương, không đủ sức nhấc đầu, và dường như sự sống chỉ còn đọng lại trong hơi thở yếu ớt. “Tôi chưa từng thấy thân thể nào gầy đến thế, chỉ còn da với xương”, NPR ghi lại trong bài viết về nạn đói ở Gaza, đăng vào cuối tháng 7.
Tôi là Derek Trần, dân biểu đại diện Địa Hạt 45, và thật là một vinh dự lớn lao khi được đứng nơi đây hôm nay, giữa những tiếng nói, những câu chuyện, và những tâm hồn đã góp phần tạo nên diện mạo văn học của cộng đồng người Mỹ gốc Việt trong suốt một phần tư thế kỷ qua.
Hai mươi lăm năm! Một cột mốc bạc! Một cột mốc không chỉ đánh dấu thời gian trôi qua, mà còn ghi nhận sức bền bỉ của một giấc mơ. Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 25 năm Giải Viết Về Nước Mỹ của nhật báo Việt Báo.
Khi những người sáng lập giải thưởng này lần đầu tiên ngồi lại bàn thảo, họ đã hiểu một điều rất căn bản rằng: Kinh nghiệm tỵ nạn, hành trình nhập cư, những phức tạp, gian nan, và sự thành công mỹ mãn trong hành trình trở thành người Mỹ gốc Việt – tất cả cần được ghi lại. Một hành trình ý nghĩa không những cần nhân chứng, mà cần cả những người viết để ghi nhận và bảo tồn. Họ không chỉ tạo ra một cuộc thi; họ đã và đang xây dựng một kho lưu trữ. Họ thắp lên một ngọn hải đăng cho thế hệ sau để chuyển hóa tổn thương thành chứng tích, sự im lặng thành lời ca, và cuộc sống lưu vong thành sự hội nhập.
Trong những ngày đầu ấy, văn học Hoa Kỳ thường chưa phản ánh đầy đủ sự phong phú và đa dạng về kinh nghiệm của chúng ta. Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ thực sự đã lấp đầy khoảng trống đó bằng sự ghi nhận và khích lệ vô số tác giả, những người đã cầm bút và cùng viết nên một thông điệp mạnh mẽ: “Chúng ta đang hiện diện nơi đây. Trải nghiệm của chúng ta là quan trọng. Và nước Mỹ của chúng ta là thế đó.”
Suốt 25 năm qua, giải thưởng này không chỉ vinh danh tài năng mà dựng nên một cộng đồng và tạo thành một truyền thống.
Những cây bút được tôn vinh hôm nay không chỉ mô tả nước Mỹ; họ định nghĩa nó. Họ mở rộng giới hạn của nước Mỹ, làm phong phú văn hóa của nước Mỹ, và khắc sâu tâm hồn của nước Mỹ. Qua đôi mắt họ, chúng ta nhìn thấy một nước Mỹ tinh tế hơn, nhân ái hơn, và sau cùng, chân thật hơn.
Xin được nhắn gửi đến các tác giả góp mặt từ bao thế hệ để chia sẻ tấm chân tình trên các bài viết, chúng tôi trân trọng cảm ơn sự can đảm của quý vị. Can đảm không chỉ là vượt qua biến cố của lịch sử; can đảm còn là việc ngồi trước trang giấy trắng, đối diện với chính mình, lục lọi ký ức đau thương sâu đậm, và gửi tặng trải nghiệm đó đến tha nhân. Quý vị là những người gìn giữ ký ức tập thể và là những người dẫn đường cho tương lai văn hóa Việt tại Hoa Kỳ.
Với Việt Báo: Xin trân trọng cảm ơn tầm nhìn, tâm huyết, và sự duy trì bền bỉ giải thưởng này suốt một phần tư thế kỷ.
Khi hướng đến 25 năm tới, chúng ta hãy tiếp tục khích lệ thế hệ kế tiếp—những blogger, thi sĩ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, nhà văn trẻ—để họ tìm thấy tiếng nói của chính mình và kể lại sự thật của họ, dù đó là thử thách hay niềm vui. Bởi văn chương không phải là một thứ xa xỉ; đó là sự cần thiết. Đó là cách chúng ta chữa lành, cách chúng ta ghi nhớ, và là cách chúng ta tìm thấy nơi chốn của mình một cách trọn vẹn.
Chúng tôi sử dụng cookie để cung cấp cho bạn trải nghiệm tốt nhất trên trang web của chúng tôi. Nếu tiếp tục, chúng tôi cho rằng bạn đã chấp thuận cookie cho mục đích này.