Theo tổng hợp của New York Times, CNN, NPR và Politico, cuộc bầu cử ngày 4 tháng 11 đã khép lại với loạt thắng lợi vang dội cho Đảng Dân Chủ tại các tiểu bang chủ chốt, trong khi Đảng Cộng Hòa chật vật giữa làn sóng phản ứng đối với các chính sách của Tổng thống Donald Trump.

Ngày 10 tháng 10 vừa qua, Giải Nobel Hòa bình 2025 được trao cho bà Maria Corina Machado (58 tuổi). ørgen Watne Frydnes, Chủ tịch Ủy ban Nobel, phát biểu rằng: “Bà Machado nhận giải Hòa bình vì những nỗ lực thúc đẩy quyền dân chủ cho nhân dân Venezuela, cũng như vì cuộc đấu tranh hướng tới một chuyển giao công bằng và hòa bình từ chế độ độc tài sang nền dân chủ.” Việc trao giải này đã gây ra những tranh luận sôi nổi trong dư luận quốc tế. Người ca ngợi bà như biểu tượng của lòng can đảm trước độc tài; kẻ dè dặt lại đặt câu hỏi về tính chất hòa bình thật sự của giải thưởng, khi tôn vinh một nhân vật mang lập trường cứng rắn, thậm chí không loại trừ biện pháp quân sự để đạt mục tiêu.

Khăn quấn. Áo sơ sinh. Muối. Tuyết. Băng. Năm vật trắng - năm tiếng gọi đầu tiên - đặt lên trang giấy như một chuỗi hạt. Trong tay Han Kang, chúng vừa là dấu hiệu khởi sinh, vừa là định mệnh. Đứa trẻ chưa kịp sống đã được bọc trong khăn trắng, và cũng chính khăn quấn ấy trở thành tấm liệm. Trắng ở đây không phải nền sáng, mà là sự trống vắng ngân nhịp toàn cuốn sách. Han Kang, nhà văn Hàn Quốc được biết nhiều qua The Vegetarian, tác phẩm đã đem về cho bà giải Nobel Văn chương năm 2024, xuất hiện trong văn học thế giới như một cơn gió lớn. Nhưng The White Book mới là tác phẩm tôi rất yêu của Bà – những dòng chữ lặng mà sáng, mong manh mà bám riết.

Texas, mùa thu 2025 – trên khuôn viên đại học giữa vùng đất vốn tự hào là “trái tim bảo thủ của nước Mỹ”, thay vì nghe tiếng lá thu rơi, người ta lại nghe tiếng giày đinh vang vọng, bước chân của bóng ma McCarthyism quay về - phiên bản thế kỷ 21 - trở lại giảng đường với tốc độ và sự kinh dị của thời đại kỹ thuật số. Ngày 9 tháng 9, trên bục giảng của trường Texas A&M University, giáo sư Melissa McCoul trong giờ văn học thiếu nhi, dùng hình một con kỳ lân tím để nói với sinh viên rằng bản sắc con người không chỉ có hai nửa nam–nữ. Một sinh viên giơ tay hỏi: “Điều này có hợp pháp không?” và viện dẫn sắc lệnh mà Tổng thống Donald Trump ký hồi tháng Giêng, tuyên bố chỉ có hai giới tính sinh học. Bà McCoul đáp bằng lý lẽ, không viện dẫn chính trị. Nhưng một chiếc điện thoại trong lớp đã ngầm quay lại hình ảnh. Và chỉ ít lâu sau, cả nước đều xem đoạn clip ấy – không phải để học, mà để phán xét.

Khi một học sinh trung học tại Quận Cam, Florida đến thư viện trường để mượn cuốn On the Road của Jack Kerouac, em không tìm thấy nó ở đúng vị trí trong hệ thống phân loại Dewey. Hóa ra cuốn sách đã bị rút khỏi kệ vì có người khiếu nại. Theo đạo luật Florida House Bill 1069, sách bị rút đi vô thời hạn. Tác phẩm kinh điển của Kerouac, ghi lại tinh thần thế hệ Beat những năm 1950, cùng hàng trăm tựa khác, không còn trong tầm tay của học sinh. Thống đốc Ron DeSantis đã ký đạo luật này vào tháng 7 năm 2023. Luật quy định: nếu phụ huynh hay thành viên cộng đồng phản đối một cuốn sách với lý do sách mang tính khiêu dâm hoặc đồi trụy, nhà trường phải gỡ bỏ khỏi chương trình trong vòng năm ngày và tổ chức một phiên điều trần công khai với một viên chức đặc biệt do tiểu bang bổ nhiệm.

Cuối tuần qua, hai sự kiện khiến Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ náo động: một tin nhắn tưởng như gửi riêng nhưng bị công khai của Tổng thống Donald Trump cho Tổng trưởng Tư Pháp Pam Bondi, và vụ Border Czar Tom Homan bị lộ video nhận tiền mặt từ đặc vụ FBI. Cả hai đều bộc lộ mức độ rối loạn, và cho thấy Bộ Tư Pháp đang mất dần uy tín ngay trong lúc chính quyền muốn biến cơ quan này thành công cụ trả thù chính trị.

Ngày 15 tháng 9 năm 2025, Thư Viện Quốc Hội Hoa Kỳ công bố Arthur Sze là thi sứ ‘Poet Laureate’ thứ 25 của Hoa Kỳ. Ông là thi sĩ gốc Á đầu tiên giữ vị trí này, sẽ chính thức ra mắt trong buổi đọc thơ tại Washington vào tháng Mười. Tin này đến - giữa thời buổi chữ nghĩa bị giản lược thành khẩu hiệu, bị cuốn theo dòng truyền thông ồn ã, chớp nhoáng - như một tín hiệu ngược dòng: thơ vẫn còn giữ vững chỗ đứng riêng của nó, như thân xác vẫn còn linh hồn.

Từ khi Tối Cao Pháp Viện lật đổ Roe v. Wade, chúng ta đều biết câu chuyện không dừng lại ở đó. “Để tiểu bang tự quyết” chỉ là cái cớ. Và Texas, tiểu bang bảo thủ dẫn đầu, vừa chứng minh điều đó bằng một luật mới: trao cho bất kỳ ai quyền săn lùng và kiện những người dính dáng tới thuốc phá thai. Texas vốn đã có một trong những lệnh cấm khắc nghiệt nhất: phá thai bị cấm hoàn toàn, trừ vài ca y tế khẩn cấp. Không ngoại lệ cho thai dị tật chết non. Không ngoại lệ cho hiếp dâm. Không ngoại lệ cho loạn luân. Thế nên, nhiều phụ nữ Texas chỉ còn con đường tìm đến thuốc phá thai qua mạng, thường từ những nhà cung cấp ở ngoài tiểu bang. Luật mới nhắm thẳng vào cánh cửa mong manh ấy.