…Cho đi lại từ đầu
Chưa đi vội về sau… (Kỷ Niệm, Phạm Duy)
Nhận được tin bạn Phi mất ở Việt Nam vào đầu Tháng Sáu, sau vài ngày buồn, tôi còn biết thêm rằng chắc chắn mình đã già. Bởi vì người xưa vẫn thường nói sống với quá khứ là triệu chứng của tuổi già. Việc Phi mất đi đem tôi về với nhiều kỷ niệm cách đây đã ba mươi năm, sống lại với những ngày xưa truyện đẹp, làm tăng thêm cảm giác cô đơn trong hiện tại.
Lần đầu tiên tôi gặp và quen với Phi là qua T., một người bạn văn nghệ, vào khoảng cuối những năm 1990s đầu 2000s, thời điểm mà Việt Nam đang đổi mới mạnh mẽ. Trong nước bắt đầu cho hát lại ngày càng nhiều bài “Nhạc Vàng” trước 75. Việt Kiều bắt đầu kéo nhau về nước làm ăn ngày càng đông. Nhóm bạn “Hội Ca Cầm” chúng tôi thỉnh thoảng vẫn thường họp nhau đàn hát. Lần đó, T. nói rằng: “kỳ này mình rủ thêm một người bạn mới, là Việt kiều Mỹ, thích và hát nhạc Phạm Duy hay lắm…” Phi được “kết nạp” vào nhóm vì có cùng một gout nhạc. Trong nhóm có ba người được cho là mê nhạc Phạm Duy nhất: Phi, K., và tôi.
Vào năm 2001, lần đầu tiên tôi đi du lịch Mỹ. Trong một buổi họp mặt với bạn bè, thấy một người cầm cuốn nhạc Phạm Duy Ngàn Lời Ca để hát, tôi mê quá xin một cuốn. Lúc đó nó không còn được bán nữa, nên bạn phải đem đi photocopy một bản sao. Như vậy cũng là quí lắm rồi. Tôi cầm về nước, trong những buổi văn nghệ đem ra để đàn cho bạn bè hát. Nhiều người trầm trồ, lại xin một bản copy. Có lẽ đã có trên 10 cuốn này được copy lại (vi phạm bản quyền nặng nề!) Cũng nhờ “bửu bối” này, tôi đâm ra nổi tiếng trong bạn bè là biết nhiều nhạc Phạm Duy.
Vào thời điểm đó, hát Nhạc Vàng là một “thời thượng” đối với một số trí thức ở Sài Gòn. Sau bao năm chỉ được hát và nghe nhạc cách mạng, người dân đã quá ngán ngẩm. Nay việc cấm nhạc trước 1975 được nới lỏng, nhiều người mạnh dạn tìm nghe và hát nhạc tình, nhạc bolero, nhạc lính của Miền Nam. Những người biết nhiều Nhạc Vàng thường được thiên hạ ngưỡng mộ. Có lần một thằng bạn dắt tôi đi ăn nhậu với một nhóm doanh nhân thành đạt và văn nghệ sĩ. Một nhà thơ cách mạng khá nổi tiếng, sau khi ngà ngà say cao hứng tuyên bố rằng nếu ai trong bàn tìm được một ca khúc Phạm Duy mà anh không biết, anh sẽ sẵn sàng trả hết chầu nhậu. Thằng bạn hứng chí, nhờ tôi lên tiếng. Chỉ mới hỏi có hai bài, ông nhà thơ này đã “tịt ngòi”, và còn chống chế rằng hai bài này không chắc là của Phạm Duy!
Kể lại câu chuyện này để thấy rằng ở Việt Nam thời đó tìm được người nghe cùng gout nhạc là không dễ. Còn cùng mê nhạc Phạm Duy thì lại càng hiếm hoi hơn. Cũng vì thế, tôi trở nên thân thiết với Phi ngay từ lần đầu gặp. Kể từ đó, trong những buổi văn nghệ, Phi thường yêu cầu tôi đệm guitar để hát nhạc Phạm Duy. Nhóm gọi đùa Phi là “nhà Phạm Duy học.” Trước khi hát một ca khúc, Phi thường chậm rãi nói về xuất xứ của ca khúc, Phạm Duy viết năm nào, vì lý do gì, tặng cho ai… Hay có khi chỉ là những suy nghĩ của Phi về những ẩn dụ đằng sau lời bài hát. Phi chỉ bằng hay thua tôi một tuổi, vào trước 1975 chỉ mới bắt đầu tuổi teen; vậy mà không hiểu tại sao kiến thức về âm nhạc Phạm Duy lại có thể phong phú đến như vậy. Với cái giọng Bắc cổ, trầm ấm, mọi người thích thú lắng nghe những “giai thoại Phạm Duy” do Phi kể.
Phi Trần ngồi giữa hai người bạn cùng mê nhạc Phạm Duy trong lần gặp cuối cùng ở Sài Gòn vào tháng 3 năm 2025.
Phi không phải là ca sĩ, nhưng khi hát nhạc Phạm Duy rất có hồn, truyền cảm. Đệm đàn cho Phi hát nhạc Phạm Duy như được truyền thêm cảm hứng. Hội Ca Cầm có hai người hát Phạm Duy say mê như nhau là K. và Phi. Kể từ khi có thêm Phi, K. bị “dành” bớt một số ca khúc Phạm Duy mà trước đây K. là độc quyền trong những buổi văn nghệ. Phong cách hát nhạc Phạm Duy của hai người bạn này cũng có cá tính riêng. K. hát như lên đồng, thổn thức, kể lể tâm sự với lời hát; trong khi Phi cất giọng khoan thai, trầm tĩnh như kể chuyện. Tôi thích so sánh là K. hát như “cô Thái” (là ca sĩ theo K. hát nhạc Phạm Duy hay nhất), còn Phi hát theo kiểu Thái Hiền.
Càng biết nhiều về Phi lại càng thêm quí mến, nể phục. Phi không chỉ biết nhiều nhạc Phạm Duy, mà còn nhiều thể loại nhạc của Miền Nam trước 75. Kiến thức và văn học nghệ thuật của Phi cũng rất rộng; Phi nhớ nhiều bài thơ tiền chiến, tiểu thuyết của văn học Sài Gòn. Nhưng điều làm tôi phục nhất là dù sống với phong cách nghệ sĩ, Phi vẫn là một nhà kinh doanh xuất sắc, thành công ở Việt Nam. Ngày Phi mất, bạn bè chuyền nhau một bài viết trên mạng của tạp chí Harper’s Bazar đăng từ năm 2020 có tựa đề: “Phil Trần – Ceo Của Glass Egg Nói Về Triết Lý Sống Và Làm Việc”. Bài báo mô tả chính xác tính cách của Phi mà tôi được biết trong đời sống tinh thần; và giải thích thêm về những nguyên tắc trong kinh doanh khiến Phi thành công trong vai trò lãnh đạo một doanh nghiệp. Bài báo có đoạn: “…Phil Trần là CEO của Glass Egg. Một công ty chuyên gia công đồ họa cho các game từ khắp nơi trên thế giới. Không bàn đến những chiến lược phát triển doanh nghiệp to tát, tôi ấn tượng nhiều hơn đến việc anh đặc biệt chú trọng văn hóa doanh nghiệp. Tôn chỉ hoạt động của công ty dựa trên bảy từ vàng: Tôn trọng, Tin tưởng, Hiểu biết, Hỗ trợ, Tích cực, Công bằng và Thành thực. Phil Trần tin rằng: Hiểu rõ và rèn luyện mỗi ngày chính là tiền đề cho một môi trường làm việc trong sạch…”
Bản thân tôi chưa bao giờ là một người thành công trong kinh doanh. Sống và làm việc ở Việt Nam hơn 30 năm dưới chế độ cộng sản, tôi hiểu rõ việc làm giàu là rất khó khăn, đặc biệt với những người không có thế quyền, những người lấy trung thực làm tôn chỉ kinh doanh. Vậy mà người bạn văn nghệ vẫn vươn lên một cách xuất sắc. Phi không chỉ là một tấm gương, mà còn cho tôi một niềm tin tưởng rằng thương trường dù khốc liệt đến mấy vẫn sẽ có chỗ cho những người tử tế.
Giàu có và thành đạt, tôi không bao giờ thấy Phi thể hiện điều đó mỗi khi gặp gỡ hát hò với bạn bè. Không thấy Phi xem tôi có gì khác biệt, chỉ là hai thằng bạn cùng mê nhạc Phạm Duy như nhau. Phi thường xuyên giúp đỡ bạn, và giúp hết lòng. Tôi có một cô cháu gái hồi mới tốt nghiệp đại học ở Sài Gòn muốn được đi làm cho một công ty Mỹ để có cơ hội đi du học, lấy bằng master ở Mỹ. Tôi viết email về nhờ vả. Phi nhận cháu vào làm, bảo cháu có năng lực đặc biệt nên đưa vào vị trí lãnh đạo từ rất sớm. Khi cháu sang Mỹ du học cách đây ba năm, Phi tiếp tục hỗ trợ bằng cách giới thiệu bạn bè kinh doanh ở Mỹ, giúp cháu có cơ hội tìm việc làm và ở lại Mỹ, mặc dù Phi khuyên cháu tốt nghiệp xong nên về Việt Nam làm vì có nhiều cơ hội hơn. Cả gia đình cháu xem Phi là một ân nhân đặc biệt.
Gia đình tôi đi định cư ở Mỹ năm 2006, Phi vẫn ở lại Việt Nam vẫn giữ liên lạc. Mỗi lần về Việt Nam, có dịp là tôi lại rủ Phi, K. và một vài người bạn cũ hát hò như ngày xưa. Phi mỗi lần về Mỹ cũng hay gọi tôi đi ăn và trò chuyện. Sau này có dịp làm quen với một số người bạn của Phi ở Mỹ từ vài chục năm trước; tất cả đều nói về Phi đúng như những gì tôi biết về bạn mình. QT nói rằng nhờ Phi mà mình bắt đầu đọc nhiều thơ Xuân Diệu, Huy Cận, Hồ Xuân Hương, Bùi Giáng trong lớp Chemistry thay vì làm lab lúc học high school; nhờ vậy vẫn tiếp tục yêu văn thơ Việt. T. cho biết Phi là bạn học Berkeley năm 1992-1994, sinh hoạt văn nghệ trong Hội Sinh Viên Việt Nam. T có hát song ca với Phi bài Vợ Chồng Quê thuở đó. P. thì nhớ Phi mê nhạc, mê văn, mê thơ, làm cái gì cũng nồng nhiệt.
Năm ngoái, Phi về Mỹ, báo là mình đã về hưu. Phi khoe mới mua một cái nhà lớn ở Tampa để về hưu, dưỡng già, và rủ bạn bè chuẩn bị sang chơi. Phi hỏi ý kiến về việc giúp một tổ chức chuyên nghiên cứu và bảo tồn lịch sử VNCH. Về lại Việt Nam, Phi email bảo mình về hưu nên có nhiều thì giờ, hỏi muốn giúp đỡ giới báo chí hải ngoại để duy trì văn học nghệ thuật Việt Nam thì nên làm gì. Tôi nói đang định học làm layout cho Việt Báo. Phi bảo đã từng làm việc này thời sinh viên, nên xung phong làm không công. Phi tự mua cho mình một phần mềm chuyên để layout báo, và chuẩn bị bắt tay vào làm thử.
Nhưng rồi… Vô thường ập đến, không chừa một ai, không báo trước…
Vào Tháng 11 năm ngoái, Phi báo là vừa đi khám bệnh, và được chuẩn đoán là ung thư dạ dày ở giai đoạn ba, sẽ sang Singapore để điều trị. Phi rất lạc quan, nói là mình đã sống trọn vẹn, cho nên không lo sợ gì về cái chết; sẽ tập trung lo điều trị và hy vọng sẽ vượt qua. Việc layout cho Việt Báo tạm hoãn. Phi còn hứa là Tháng Ba năm nay sẽ về lại Mỹ để dự chương trình sinh nhật 80 của Khánh Ly, và thăm lại bạn bè cũ. Nhưng vào phút chót, Phi báo là không thể về được vì lý do gia đình. Riêng tôi biết đó là điềm báo không hay…
Vào cuối Tháng Ba, tôi về Việt Nam, rủ Phi và K. đi ăn trưa. Phi rất gầy, cho biết dù đang hóa trị nhưng ung thư vẫn phát triển, đang chuẩn bị đi Thái Lan để tìm phương pháp điều trị khác. Còn nước, còn tát. Bạn bè gặp Phi hôm đó, ai cũng muốn rớt nước mắt… K. thì vẫn nói câu quen thuộc: “…Nhìn Phi mà đứt ruột…!”
Tôi về lại Mỹ đến giữa tháng 5 thì nghe bạn bè nói Phi đã được đưa về nhà để an dưỡng, không chữa trị gì thêm nữa. Đến ngày 2 tháng 6 là nhận tin Phi đã qua đời ở Sài Gòn. Đám tang tổ chức một ngày sau đó. Dù đã chuẩn bị trước, nhưng không khỏi bàng hoàng. Mọi chuyện diễn ra chỉ trong vòng 6 tháng…
Tôi có ba người bạn thân nhất trong Hội Ca Cầm, nay đều đã mất. Anh Trần Đại Lộc mất từ năm 1997; anh Thân mất vào năm ngoái; và năm nay là anh Phi. Nhớ hồi anh Lộc mất, chị Q. là một người bạn thân của anh nói rằng: “…đau lòng vì người tốt, dễ mến như Lộc mà lại vắn số…” Nay đối với Phi, tôi cũng nghĩ như vậy. Một người bạn đạt được những điều trong đời mà biết bao người không có. Là một tấm gương sống sao cho ra sống để chết đi không có gì hối tiếc. Là một niềm hy vọng cho sự tử tế vốn ngày càng trở nên xa xỉ ở nước Mỹ mà tôi đang tiếp tục sống.
Mà cũng chẳng sao… Rồi ai cũng sẽ đi đến điểm kết của vòng sinh tử luân hồi…
Tạm biệt nhé Phi. Nếu đủ duyên, mình sẽ lại gặp nhau, hát hò ở một cõi khác…
Doãn Hưng
Ý kiến bạn đọc
07/06/202512:58:31
Hien Trinh
Khách
Cam dong qua!
