Nhà hát Opera trong Trung tâm Kennedy trong một chương trình vinh danh Trung tâm Kennedy gần đây. Ảnh: symphony.org.
Ngày 12 tháng 2 năm 2025, Tổng thống Donald Trump đã sa thải một nửa số thành viên được bổ nhiệm vào hội đồng quản trị của Trung Tâm về Nghệ Thuật Biểu Diễn John F. Kennedy (Kennedy Center for the Performing Arts, gọi tắt là Kennedy Center).
Ngay sau đó, các thành viên còn lại, phần lớn là những người mà Trump vừa bổ nhiệm, đã bỏ phiếu để đưa ông lên làm chủ tịch của Kennedy Center. Hội đồng cũng đã bãi nhiệm Deborah Rutter, người từng giữ chức chủ tịch trung tâm từ năm 2014. Mặc dù Rutter vốn dĩ đã có kế hoạch rời đi sau bảy tháng nữa, nhưng hội đồng vẫn quyết định thay thế bà ngay lập tức bằng Richard Grenell, một cựu viên chức trong chính quyền Trump hồi nhiệm kỳ đầu.
Sự kiện này đánh dấu một sự can thiệp chưa từng có vào Kennedy Center – một tổ chức nghệ thuật quốc gia quan trọng bậc nhất Hoa Kỳ. Tờ The Conversation U.S. đã phỏng vấn E. Andrew Taylor, một chuyên gia về quản trị nghệ thuật, để tìm hiểu cách thức hoạt động của Kennedy Center và phân tích việc Trump kiểm soát trung tâm này.
Tại sao chính phủ lại liên quan đến Kennedy Center?
Trung tâm Nghệ thuật Biểu diễn John F. Kennedy, thường được gọi là Kennedy Center, là một trong những tổ chức văn hóa quan trọng nhất của Hoa Kỳ, tọa lạc bên bờ sông Potomac ở Washington, D.C. Với cơ sở vật chất rộng lớn, trung tâm này bao gồm ba khán phòng lớn, hai nhà hát cỡ trung, và nhiều sân khấu nhỏ cùng không gian công cộng để tổ chức các buổi hòa nhạc, kịch, múa, triển lãm, hội thảo và các sự kiện đặc biệt khác.
Dù có hình thức giống với các trung tâm nghệ thuật biểu diễn lớn như Lincoln Center ở New York, nhưng Kennedy Center hoạt động theo một mô hình hoàn toàn khác biệt. Đây không phải là một tổ chức tư nhân hay vô vụ lợi độc lập, mà là một cơ quan trực thuộc chính phủ liên bang. Trên thực tế, trung tâm này là một đơn vị trực thuộc Viện Smithsonian.
Kennedy Center ban đầu được hình thành dưới thời chính quyền Eisenhower và sau đó được Tổng thống John F. Kennedy tích cực ủng hộ. Sau vụ ám sát Kennedy, trung tâm được đặt theo tên của ông.
Kennedy Center được khai trương vào năm 1971, với sự kiện mở màn là buổi công diễn tác phẩm “Mass” do nhà soạn nhạc Leonard Bernstein sáng tác. Tổng thống Richard M. Nixon không tham dự sau khi FBI cảnh báo rằng trong phần lời bằng tiếng Latinh của tác phẩm có thể chứa thông điệp phản chiến nhằm khiến ông mất mặt.
Tuyên bố sứ mệnh hiện tại của trung tâm nêu rõ: “Là trung tâm văn hóa của quốc gia và là một đài tưởng niệm sống động đối với Tổng thống John F. Kennedy, chúng tôi tự hào dẫn đầu trong việc phát triển nghệ thuật không chỉ ở Hoa Kỳ mà còn trên toàn thế giới, không ngừng kết nối nghệ sĩ, lan tỏa niềm đam mê nghệ thuật và mang lại những trải nghiệm đáng nhớ cho cộng đồng. Kennedy Center luôn mở rộng cửa chào đón tất cả mọi người cùng sáng tạo, khám phá và tận hưởng vẻ đẹp của nghệ thuật.”
Tại sao Kennedy Center có một hội đồng vô vụ lợi?
Ngay từ khi thành lập, Kennedy Center đã được xây dựng theo mô hình kết hợp giữa công và tư. Ngân sách chính phủ liên bang chi trả các chi phí bảo trì, an ninh và tu sửa cơ sở vật chất. Nguồn tiền tư nhân chi trả cho các hoạt động nghệ thuật như biểu diễn, sản xuất chương trình và các hoạt động giáo dục. Nguồn tư nhân chủ yếu đến từ tiền bán vé, các khoản quyên góp cá nhân, tài trợ từ các quỹ từ thiện và các công ty.
Hơn ba phần tư ngân sách của Kennedy Center đến từ các nguồn tư nhân. Báo cáo tài chánh năm 2023 cho thấy tổng doanh thu của trung tâm là 286 triệu MK, trong đó 152 triệu MK đến từ tiền bán vé, các dịch vụ và tiện ích tại trung tâm; 85 triệu MK đến từ quyên góp và 45 triệu MK từ ngân sách chính phủ liên bang; phần còn lại đến từ quỹ tài trợ và các nguồn khác.
Chính vì sự kết hợp giữa tài trợ công và tư này, Kennedy Center có một cơ chế quản trị đặc biệt: có cấu trúc của một tổ chức vô vụ lợi, nhưng thành viên hội đồng quản trị lại do chính phủ bổ nhiệm.
Hội đồng quản trị Kennedy Center được Quốc hội trao quyền để kêu gọi và nhận tài trợ tư nhân, ký kết hợp đồng, bảo trì cơ sở vật chất, đồng thời bổ nhiệm và giám sát đội ngũ lãnh đạo chuyên môn. Nhìn chung, hội đồng này có vai trò tương tự như một hội đồng vô vụ lợi thông thường.
Tuy nhiên, có một ngoại lệ quan trọng.
Điểm khác biệt lớn nhất giữa hội đồng Kennedy Center và hội đồng của các tổ chức vô vụ lợi khác là thành viên hội đồng không tự bầu chọn lẫn nhau. Trong các tổ chức vô vụ lợi thông thường, hội đồng có quyền tuyển chọn, bầu cử và phát triển đội ngũ thành viên theo ý mình. Nhưng hội đồng quản trị của Kennedy Center thì khác: các thành viên do chính phủ bổ nhiệm.
Hiện tại, hội đồng này có hai nhóm thành viên. Khoảng hai mươi ủy viên giữ chức vụ theo quyền hạn của họ trong chính phủ, chẳng hạn như Thủ thư Quốc hội, Ngoại trưởng, Thị trưởng Washington cùng các lãnh đạo đa số và thiểu số tại Hạ viện Hoa Kỳ.
Ngoài ra, tổng thống có quyền bổ nhiệm tối đa 36 ủy viên khác, mỗi người phục vụ nhiệm kỳ sáu năm, xếp theo kiểu so le để đảm bảo không hết nhiệm kỳ cùng lúc.
Hội đồng quản trị có phải phi đảng phái không?
Về lý thuyết, hội đồng quản trị của Kennedy Center được thiết kế để hạn chế sự chi phối hoàn toàn của bất kỳ đảng phái nào thông qua nhiệm kỳ sáu năm so le giữa các thành viên. Cơ chế này giúp đảm bảo rằng không phải tất cả thành viên hội đồng đều thay đổi ngay lập tức khi có tổng thống mới nhậm chức.
Cho đến nay, sự cân bằng này đã trở thành thông lệ. Nhưng đó không phải là điều bắt buộc theo luật khi Quốc hội thông qua đạo luật thành lập Kennedy Center.
Duy trì một hội đồng cân bằng chính trị từ lâu đã giúp Kennedy Center dễ huy động tài trợ và thu hút các nghệ sĩ hàng đầu. Thí dụ, mùa biểu diễn năm 2025 đã hoặc sẽ có sự tham gia của Đoàn múa Alvin Ailey, nghệ sĩ piano jazz Kenny Barron, diva giọng soprano Renée Fleming, nhà văn David Sedaris, diễn viên hài Sarah Silverman và các vở nhạc kịch nổi tiếng như Parade và Les Misérables.
Ngoài việc mời các đoàn nghệ thuật bên ngoài, Kennedy Center còn tự tổ chức các chương trình biểu diễn của riêng mình, bao gồm các vở opera kinh điển như La Bohème và các kiệt tác giao hưởng của Beethoven. Bên cạnh đó, nhiều vở kịch và nhạc kịch do Kennedy Center sản xuất đã thành công vang dội trên Broadway và các chuyến lưu diễn toàn quốc, điển hình như “42nd Street,” “Noises Off,” và các vở diễn được phục dựng như “The King and I,” “Annie” và “Spamalot.”
Nhiều nhà tài trợ lâu năm hoặc tiềm năng có thể sẽ không muốn đóng góp vào một tổ chức bất ngờ trở thành công cụ của chính trị đảng phái.
Nhiều nghệ sĩ và đối tác sáng tạo đã bắt đầu cắt đứt quan hệ với Kennedy Center hoặc hủy các buổi biểu diễn sắp tới vì không muốn dính dáng đến cuộc tranh chấp chính trị này. Bên cạnh đó, công chúng có thể ngần ngại tham gia các sự kiện tại một địa điểm bị gán mác chính trị, đặc biệt khi họ có rất nhiều lựa chọn nghệ thuật khác tại Washington và các khu vực lân cận. Nếu điều này xảy ra, doanh thu của trung tâm chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Vai trò của Chủ tịch hội đồng quản trị Kennedy Center
Chủ tịch hội đồng quản trị chịu trách nhiệm lãnh đạo hội đồng, dành nhiều tâm huyết, thời gian, công sức, uy tín chính trị và đôi khi cả tài sản cá nhân để đảm bảo tổ chức phát triển.
Các chủ tịch tiền nhiệm của Kennedy Center không phải chỉ là chức danh tượng trưng. Họ tích cực tham gia gây quỹ, lập kế hoạch chiến lược và vận động công chúng. Luật quy định rằng chủ tịch và thư ký của trung tâm “phải có trình độ và kinh nghiệm phù hợp để thực hiện nhiệm vụ của họ.”
Còn Trump thì không đáp ứng được bất kỳ tiêu chí nào. Ông thừa nhận chưa từng xem một buổi biểu diễn nào tại Kennedy Center, không có kinh nghiệm lãnh đạo trong lĩnh vực nghệ thuật hoặc điều hành một tổ chức văn hóa vô vụ lợi. Đáng chú ý, Trump bị cấm tham gia hội đồng quản trị của các tổ chức vô vụ lợi ở bang New York sau khi thừa nhận hành vi lạm dụng quỹ từ thiện của Donald J. Trump Foundation (đã bị giải thể do vi phạm tài chánh).
Trong khi đó, người bị Trump thay thế – David Rubenstein – lại có công lớn đối với Kennedy Center. Rubenstein đã quyên góp ít nhất 111 triệu MK, trở thành nhà tài trợ lớn nhất trong lịch sử của trung tâm. Bà đóng vai trò chủ chốt trong chiến dịch gây quỹ lớn đầu tiên của trung tâm, giúp mở rộng quy mô hoạt động với sự hỗ trợ tài chánh từ các tập đoàn và quỹ từ thiện lớn.
Đây có phải là lần đầu tiên xảy ra chuyện như vậy?
Trước đây, chưa từng có tổng thống Mỹ nào là thành viên trong hội đồng quản trị Kennedy Center, chứ đừng nói đến việc trở thành chủ tịch của Trung tâm.
Thông thường, khi một tổng thống mới lên nắm quyền, họ có khuynh hướng bổ nhiệm những người thân cận vào các hội đồng và ủy ban chính phủ, đồng thời loại bỏ những người do chính quyền tiền nhiệm bổ nhiệm. Thí dụ, khi Tổng thống Joe Biden nhậm chức, ông đã quyết định loại Sean Spicer – cựu Trưởng phòng Báo chí Tòa Bạch Ốc dưới thời Trump – khỏi hội đồng cố vấn của Học viện Hải quân Naval Academy. Nhưng hội đồng của Học viện Hải quân chỉ là một cơ quan chính phủ thuần túy, không có sự tham gia của các bên tư nhân. Hơn nữa, tốc độ và quy mô của cuộc thanh trừng này là chưa từng có tiền lệ.
Điều gì có thể xảy ra tiếp theo?
Các trung tâm nghệ thuật biểu diễn quy mô lớn, đặc biệt là những trung tâm có nhiều sân khấu và địa điểm tổ chức sự kiện, luôn là những bộ máy vận hành phức tạp và rất khó quản trị.
John F. Kennedy Center for the Performing Arts còn đặc biệt khó điều hành hơn nữa. Mỗi năm, trung tâm này tổ chức khoảng 2,200 buổi biểu diễn, thu hút hơn 2 triệu khán giả. Không chỉ là một địa điểm tổ chức sự kiện văn hóa, Kennedy Center còn có dàn nhạc giao hưởng và đoàn nhạc kịch riêng.
Bên cạnh các buổi biểu diễn, trung tâm còn đảm nhận nhiều chương trình danh giá. Một trong số đó là Kennedy Center Honors, giải thưởng thường niên nhằm tôn vinh những nghệ sĩ Hoa Kỳ có đóng góp xuất sắc cho nền văn hóa nước nhà. Các màn trình diễn nghệ thuật đặc sắc trong sự kiện này được phát sóng trên truyền hình toàn quốc.
Ngoài ra, trung tâm còn tổ chức Giải Mark Twain, một trong những giải thưởng danh giá nhất dành cho các nghệ sĩ hài, nhà văn và những tài năng nổi bật. Kennedy Center còn đóng vai trò trung tâm giáo dục nghệ thuật hàng đầu tại Hoa Kỳ, phục vụ hơn 2.1 triệu học sinh và giáo viên trên khắp 50 tiểu bang. Hoạt động giống như một khuôn viên mở, trung tâm tổ chức các buổi biểu diễn miễn phí hàng ngày, giới thiệu đến công chúng đa dạng thể loại nghệ thuật, từ nhạc thính phòng cổ điển, ba-lê, đến jazz và rock.
Với khối lượng công việc khổng lồ như vậy, ngay cả khi trời yên biển lặng, việc vận hành Kennedy Center vẫn là một thách thức không hề nhỏ.
Một tổ chức nghệ thuật vô vụ lợi chỉ có thể hoạt động thành công khi có một hội đồng quản trị vững mạnh, bao gồm những thành viên am hiểu về nghệ thuật, kinh doanh và hoạt động từ thiện. Những người này không chỉ cần tuân thủ chặt chẽ các quy định của pháp luật, mà quan trọng hơn, họ phải đặt sứ mệnh của tổ chức lên trên lợi ích cá nhân.
Bên cạnh đó, một tổ chức nghệ thuật lý tưởng còn cần có lượng khán giả nhiệt thành, những nhà tài trợ tận tâm, đội ngũ cộng tác viên nghệ thuật xuất sắc, cùng đội ngũ sáng tạo chuyên môn được trao quyền và có đủ nguồn lực để có thể vận hành trơn tru.
Tuy nhiên, khi Trump tiếp quản hội đồng quản trị Kennedy Center, tổ chức văn hóa mang tính biểu tượng này đã không còn giữ được tính độc lập. Thay vào đó, nó trở thành một nhánh của Tòa Bạch Ốc, phục vụ cho mục đích chính trị hơn là nghệ thuật. Đây là một diễn biến đáng lo ngại ở một quốc gia vốn đề cao tự do sáng tạo. Sự thay đổi này còn gây xáo trộn nghiêm trọng cho các hoạt động của một tổ chức phức tạp, vốn cần sự chăm sóc tận tâm, lòng trung thành và cam kết tuyệt đối từ hội đồng quản trị để duy trì sứ mệnh nghệ thuật của mình.
Nguyên Hòa biên dịch
Nguồn: “Trump has purged the Kennedy Center’s board, which in turn made him its chair – why does that matter?” được đăng trên trang TheConversation.com.
Gửi ý kiến của bạn
