Hội nghị khí hậu Liên Hiệp Quốc lần thứ ba mươi COP30 ở Belém, diễn ra trong bầu khí quyển nặng trĩu: trái đất nóng dần, còn các cường quốc vẫn cãi nhau về “mục tiêu” và “cam kết”. Biểu mức phát thải, phần trăm, hạn kỳ — tất cả lặp lại như những mùa họp cũ. Nhưng đằng sau lớp từ ngữ ấy, trật tự năng lượng của thế giới đã chuyển hướng. Cái trục quyền lực của thời đại đã dời khỏi phương Tây. Từ Tô Châu đến Quảng Đông, những nhà máy nối dài đã âm thầm định giá tương lai của mặt trời và gió. Trung Quốc không nói nhiều. Họ làm. Đến cuối năm 2024, Bắc Kinh vượt sớm mục tiêu 2030, đạt hơn một ngàn bốn trăm gigawatt gió và mặt trời — gấp bốn lần toàn Liên hiệp Âu châu. Tám phần mười chuỗi cung ứng quang điện nằm trong lãnh thổ của họ. Pin và xa điện xuất khẩu hàng chục tỉ Mỹ kim, kéo giá năng lượng sạch xuống một mức không còn cần trợ cấp.

Khi lịch sử bị xem nhẹ, nó không ngủ yên mà trở lại, nghiêm khắc hơn. Và mỗi khi nước Mỹ bước vào thời kỳ chia rẽ sâu sắc, tiếng vọng ấy lại dội về – nhắc rằng ta từng đi qua những năm tháng hỗn loạn, và vẫn tìm được lối ra. Robert A. Strong, học giả tại Đại học Virginia, cho rằng để hiểu nước Mỹ hiện nay, ta nên nhìn lại giai đoạn giữa hai đời tổng thống Ulysses S. Grant và William McKinley – từ năm 1876 đến 1896. Hai mươi năm ấy là một bài học sống động về cách một nền dân chủ có thể trượt dài trong chia rẽ, rồi chậm chạp tự điều chỉnh để tồn tại.

Câu chuyện khởi đi từ một tấm ảnh tưởng chừng vô hại: tám giáo viên toán ở trường trung học Cienega, miền nam Arizona, mặc áo phông trắng vấy máu giả, trên ngực in dòng chữ “Problem Solved” – “bài toán đã giải xong.” Nhưng trong thời buổi một cú nhấp chuột có thể đốt cháy cả cộng đồng, chỉ vài giờ sau, họ nhận được hàng trăm lời đe dọa tính mạng. Bức ảnh được Andrew Kolvet, phát ngôn viên của tổ chức bảo thủ Turning Point USA và là nhà sản xuất chương trình Charlie Kirk Show, tung lên mạng X sáng thứ Bảy. Ông viết rằng nhóm giáo viên “chế nhạo vụ ám sát Charlie Kirk” và kêu gọi “họ đáng bị lôi ra ánh sáng – và bị đuổi việc.” Chỉ trong vài giờ, bài đăng lan rộng gần mười triệu lượt xem, được các nhân vật MAGA như Benny Johnson chia sẻ lại, kéo theo hàng ngàn lời bình luận giận dữ.

Từ ngày Trump sa thải Coney giữa cuộc điều tra Nga năm 2017, Comey đã trở thành cái gai trong mắt Trump, như biểu tượng của sự phản bội. Tám năm sau, Trump nhất quyết thúc đẩy hồ sơ truy tố, bất kể có tội hay không. Đã đến lúc gửi ra thông điệp hàng loạt "ai theo ta thì sống, ai chống ta thì lãnh búa". Trường hợp Coney phơi ra một nguyên tắc mới: công lý không còn là tấm khiên pháp lý, mà là bộ máy truy tố trong tay kẻ nắm quyền.

Khi chính quyền Trump quyết định rót tiền mua 10% cổ phần Intel, Washington đã không chỉ gửi tín hiệu can thiệp cho một ngành chiến lược, mà còn ngầm tuyên bố rằng nước Mỹ đang thử một công thức mới: “tư bản lai.” Đây không còn là thị trường tự do tuyệt đối như thời các ông trùm thép, cũng chưa phải công hữu hóa kiểu quốc gia hóa toàn bộ. Đó là một hình thức đồng sở hữu, nơi chính phủ trở thành cổ đông trong các doanh nghiệp tư nhân để vừa kiểm soát vừa chia phần lợi nhuận.

Hoa Kỳ đang chứng kiến sự trở lại đáng lo ngại của bệnh sởi, hơn hai thập niên sau khi căn bệnh này từng được tuyên bố loại trừ. Tính đến nay, đã có hơn 1.300 ca sởi được xác nhận và ba ca tử vong trong năm 2025, mức cao nhất kể từ năm 1992, theo bài viết của Gina Kolata, đăng trên New York Times ngày 20 tháng 8 năm 2025, cập nhật 25 tháng 8. Giới y tế so sánh tình hình hiện nay với mùa đông 1990-1991, khi dịch sởi lan rộng khắp nước Mỹ. Khi ấy, Justin Johnson, 12 tuổi, là một trong 13 đứa trẻ trong một gia đình ở Philadelphia. Cậu nhiễm sởi đầu tiên, rồi bệnh lan sang các anh chị em. Hai người em gái của cậu, Monica và Tina Louise, đều chết trong vòng năm ngày. Gia đình Johnson là thành viên một giáo phái không chích ngừa, và cũng như nhiều gia đình khác, họ coi cái chết là “ý Chúa.”

“Có những ngày tôi mở máy tính và thấy mình phụ trách hơn ba trăm hồ sơ. Tôi biết ngay rằng mình sẽ không bao giờ có thể đọc hết, chứ đừng nói đến việc điều tra công bằng.” – Một nhân viên Văn phòng Dân Quyền (OCR) xin giấu tên, trả lời Washington Post tuần này. Theo ký giả Laura Meckler viết trên tờ Washington Post vào đầu tuần, Văn phòng Dân Quyền (OCR) thuộc Bộ Giáo Dục đã đổi hướng toàn diện dưới quyền Tổng thống Donald Trump. Nếu trước đây cơ quan này tập trung bảo đảm cơ hội bình đẳng cho học sinh da màu và những nhóm dễ bị thiệt thòi, thì nay trọng tâm lại dồn vào các cáo buộc rằng học sinh chuyển giới và học sinh da màu đang được hưởng “ưu thế bất công.”

Trong một chính trường phân cực sâu sắc, nơi tiếng nói bất đồng bị chụp mũ và ranh giới giữa quyền lực và tư thù ngày càng mong manh, một điều xem ra đã luật bất thành văn: khi Donald Trump không vừa ý, sẽ có kẻ phải trả giá. Và cái giá đó không bao giờ rẻ. Các tập đoàn, hãng luật và đại học Hoa Kỳ vốn lệ thuộc vào giấy phép, ngân khoản liên bang hay cửa ngõ ra vào chính quyền – bỗng trở thành miếng mồi cho cuộc mặc cả quyền lực của Tổng thống. Có nơi chọn cách cúi đầu cho yên chuyện. Có nơi chống trả tới cùng. Hai phản ứng, hai lối thoát – hoặc dàn xếp để "giữ thể diện" cho Trump, hoặc chấp nhận đòn phản công để giữ thể diện cho chính mình.

Trong một chính trường phân cực sâu sắc, nơi tiếng nói bất đồng bị chụp mũ và ranh giới giữa quyền lực và tư thù ngày càng mong manh, một điều xem ra đã luật bất thành văn: khi Donald Trump không vừa ý, sẽ có kẻ phải trả giá. Và cái giá đó không bao giờ rẻ. Các tập đoàn, hãng luật và đại học Hoa Kỳ vốn lệ thuộc vào giấy phép, ngân khoản liên bang hay cửa ngõ ra vào chính quyền – bỗng trở thành miếng mồi cho cuộc mặc cả quyền lực của Tổng thống. Có nơi chọn cách cúi đầu cho yên chuyện. Có nơi chống trả tới cùng. Hai phản ứng, hai lối thoát – hoặc dàn xếp để "giữ thể diện" cho Trump, hoặc chấp nhận đòn phản công để giữ thể diện cho chính mình.

Điều gì thực sự xảy ra khi niềm tin nơi người đàn ông ở Tòa Bạch Ốc đang lung lay? Chúng ta sắp tìm ra câu trả lời rồi. “Ông ta không thể cho biết khi nào Canada sẽ tổ chức bầu cử. Chuyện gì thực sự đang diễn ra ở đó? Ông ta đang cố gắng duy trì quyền lực phải không?” Donald Trump đã viết trên mạng xã hội sau cuộc trò chuyện với Thủ tướng Justin Trudeau vào tuần trước.